Morgunblaðið - 20.12.2017, Qupperneq 36

36 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 2017
Austurvegur 69 - 800 Selfoss // Lónsbakk i - 601 Akureyr i // Sólvangi 5 - 700 Egilsstaðir // Sími 480 0400 // jotunn@jotunn.is // www.jotunn.is
Traustur kostur.
Power Max®
• Vél:
fjór
• Elds
• Vinnslubreidd: 71 cm
• Afkastageta á klst: 57 tonn*
• Gírar: 6 áfram / 2 afturábak
• Ljós: Já
• Startari: Handtrektur/rafstart
• Blásturslengd: 13,5 m* 200°
• Þyngd: 121 kg
1028 OXHE
sá „stærsti“
302 cc Toro
gengis 10 hö
neytistankur: 3,2 l Verð kr
m. vsk
349.500
Vnr: 38826
P
sá
o •
ö •
•
•
Afkastageta á klst: 52 tonn* •
Gírar: 6 áfram / 2 afturábak •
Ljós: Nei •
Startari: Handtrektur/rafstart •
Blásturslengd: 12 m* 200° •
Þyngd: 79 kg •
ower Max® 726 O
„stærri“
Vél: 212 cc Tor
fjórgengis 7 h
Eldsneytistankur: 2,2 l
Vinnslubreidd: 66 cm
Verð kr
m. vsk
209.900
Vnr: 38813
Útsölustaðir:
• Guðsteinn Eyjólfsson – Laugavegi
• Heimkaup.is
• Hagkaup
• Fjarðarkaup – Hafnarfirði
• Herrahúsið – Laugavegi
• Karlmenn – Laugavegi
• Vinnufatabúðin – Laugavegi
• JMJ – Akureyri
• Bjarg – Akranesi
• Efnalaug Suðurlands – Selfossi
• Kaupfélag Skagfirðinga
• Kaupfélag V-Húnvetninga
• Skóbúð Húsavíkur
• Haraldur Júlíusson – Sauðárkróki
• Blómsturvellir – Hellissandi
• Efnalaug Vopnafjarðar
• Sigló Sport – Siglufirði
• Bjarni Eiríksson – Bolungarvík
• Grétar Þórarinsson - Vestmannaeyjum
Höfðabakka 9, 110 Reykjavík | Sími 561 9200 | run@run.is | www.run.is
Láttu þér
líða vel um jólin
Ítalski eðlisfræðingurinn CarloRovelli sendi árið 2014 frá sérbókina Sette brevi lezioni di fisica. Bókin er nú komin út á
íslensku undir titlinum Sjö stuttir
fyrirlestrar um eðlisfræði. Ugla út-
gáfa gefur bókina út og þýðandi er
Guðbjörn Sigurmundsson, kennari og
þýðandi.
Fyrirlestrar Rovelli eru framhald
greina sem hann birti í ítalska dag-
blaðinu Sole 24 ore. Bókin sló í gegn
og hefur hún verið
þýdd á yfir 40
tungumál.
Rovelli skrifar í
formála að fyrir-
lestrarnir hafi
verið ætlaðir þeim
sem vita lítið um
nútímavísindi.
Fyrsti kaflinn
er um afstæðis-
kenningu Ein-
steins. Leiðir hann lesandann að
þeirri opinberun Einsteins að
þyngdarsvið dreifist ekki um rúmið
heldur sé rúmið sjálft. Hér notar þýð-
andi orðin þyngdaraflssvið og raf-
magnssvið en betra væri að skrifa
þyngdarsvið og rafsvið. Þá notar þýð-
andi þýðingarnar kosmísk bak-
grunnsgeislun, en ekki örbylgjuklið,
og þyngdaraflsöldur, en ekki
þyngdarbylgjur.
Rovelli skrifar að samkvæmt jöfnu
Einsteins sveigi rúmið þar sem efni
er. Rúmið geti ekki staðið kyrrt held-
ur verði að þenjast út. „Sama jafna
segir fyrir um að útþenslunni hafi
verið hrint af stað með sprengingu
ungs alheims sem var bæði ungur og
sjóðheitur,“ skrifar Rovelli.
Næst fjallar ítalski eðlisfræðingur-
inn um tilkomu skammtafræðinnar
og hvernig hún stangaðist á við
heimsmynd Einsteins. Skammta-
fræðin hafi leitt í ljós að veruleikinn
er ekki það sem hann sýnist. Þýðandi
notar orðið hugartilraun um hinar
frægu hugsanatilraunir Einsteins (þ.
Gedankenexperiment). Hér fetar
Rovelli troðnar slóðir.
Þriðji kaflinn fjallar um hvernig af-
stæðiskenningunni og skammtafræð-
inni var beitt til að rannsaka stórgerð
alheimsins. Skýringarmyndir eru
notaðar til að sýna breytingar á
heimsmyndinni. Þetta er ágætlega
gert.
Rovelli rekur síðan sögu öreinda-
fræðinnar og staðallíkansins. Þýðandi
notar hugtakið myrka efnið en ætti
að nota hulduefni. Þá notar þýðandi
hugtakið innan gæsalappa en það
virðist ekki gert í enskri Kindle-
útgáfu bókarinnar, heldur á blaðsíð-
unni á undan. Í þessum kafla hefði
Rovelli mátt nota skýringarmyndir.
Hægt er að fara frumlegri leiðir í
ágripi um öreindafræðina.
Næst er Rovelli á heimavelli er
hann skrifar um svonefnda lykkju-
þyngdarfræði (e. loop quantum
gravity) sem tilraun til að tengja af-
stæðiskenninguna og skammta-
fræðina. Kjarninn í kenningunni sé
að rúmið sé ekki ein samfella heldur
gert úr „rúmkornum“. Þaðan liggur
leiðin í kafla um varmafræðina og
hvernig hugmyndin um sameiginlega
nútíð fyrir alheiminn sé blekking.
Hér hefði höfundur mátt nota tæki-
færið og fjalla meira um tímarúm
Einsteins (þýtt sem rúmtími í bók-
inni), líkt og til dæmis Brian Greene
hefur gert á myndrænan hátt. Það
hefði hjálpað lesandanum. Rovelli
lýkur bókinni á vangaveltum um
stöðu mannsins í alheiminum í ljósi
núverandi heimsmyndar. Hann er
ekki bjartsýnn á framtíð mannkyns.
Fagna ber þessu frumkvæði Uglu
og Guðbjörns. Flestar íslenskar þýð-
ingar í eðlisfræði og heimsfræði koma
af enska málsvæðinu. Það er tilbreyt-
ing að sjá þýðingu úr máli Galíleós.
Bókin er ekki gallalaus en hún er
skemmtileg. Hún er ágætur inn-
gangur að lengri bókum.
Ljósmynd/Cirone-Musi
Eðlisfræðifræðari Ítalski eðlis-
fræðingurinn Carlo Rovelli.
Eðlisfræðin
í hnotskurn
Vísindarit
Sjö stuttir fyrirlestrar um eðlisfræði
bbbnn
Eftir Carlo Rovelli.
Guðbjörn Sigurmundsson þýddi.
Ugla, 2017. Innbundin, 88 bls.
BALDUR ARNARSON
BÆKURVIÐTAL
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Sveinbjörn I. Baldvinsson sendi frá
sér sína fyrstu ljóðabók fyrir rúm-
um fjórum áratugum, þá nítján ára
gamall. Þessi fyrsta bók hans hét Í
skugga mannsins og kom út 1976.
Eftir fylgdu fleiri ljóðabækur og
ljóðverk og þessum verkum öllum
hefur Sveinbjörn nú safnað saman
á eina bók, Lífdaga, og þar við bætt
nýrri ljóðabók sem hann kallar
Mannvist.
Sveinbjörn hefur ekki aðeins ort
ljóð, heldur hefur hann líka samið
fjölda handrita fyrir sjónvarp og
kvikmyndir og kennt handritsgerð,
segir að skipta megi starfi sínu nú
um stundir til helminga í handrits-
gerð og kennslu. „Þó að ég hafi ver-
ið í föstu starfi sem kennari er það
góða við handritsgerðina að maður
getur unnið hana við eldhúsborðið á
kvöldin og um helgar. Það hefur
verið lúxus hjá mér að því leyti að
ég hef ekki þurft að stimpla mig út
úr kvikmyndageiranum þó að ég sé
að kenna. Þess vegna gat ég skrifað
Hraunið og er nú að skrifa fram-
hald af því sem fer vonandi í fram-
leiðslu á næsta ári,“ segir Svein-
björn og bætir við að það sé líka
skapandi að starfa við kennsluna,
„því ég er alltaf að fást við einhvern
skáldskap. Ég hef oft sagt þá sögu
en ég áttaði mig á því þegar ég
byrjaði að kenna í fullu starfi að ég
er skáldskaparfíkill, verð að fá
minn skammt af skáldskap og
drama og það þarf ekki allt að
koma frá mér“.
Mannvist kemur nú út í Líf-
dögum, en þar áður hafði liðin
nokkur tími frá síðustu ljóðabók.
Sveinbjörn rekur söguna svo að
þegar JPV keypti Mál og menningu
á sínum tíma sat hann eftir með
handrit að ljóðabók sem ekki kom
út þá og ekki lengi eftir það. „Svo
líða árin og maður er á fullu í hinu
og þessu og svo hugsaði ég: nú er
ég sextugur og þá er rétt að safna
Vísir að ævisögu
Morgunblaðið/Eggert
Lífdagar Sveinbjörn I. Baldvinsson gefur ljóðasafn sitt allt út í einni bók.
þessu saman, bæta við óbirtu bók-
inni og gefa út. Ég hefði kannski
fengið útgefanda að óútgefnu bók-
inni en mér fannst liggja vel við að
gera þetta bara sjálfur.“
Kanarífugl í kolanámu
– Sástu einhvern heildarþráð
þegar þú raðaðir bókunum saman?
„Ég veit ekki hvort ég geti sagt
að ég hafi fengið einhverja nýja sýn
á ljóðin, en það var svolítið sérstakt
að horfa á þetta allt í samhengi og
tímaröð og gera sér grein fyrir að
þarna var kominn í vissum skilningi
ákveðinn vísir að ævisögu og kyn-
slóðarsögu þar með.
Svo er það sú spurning sem mað-
ur hlýtur að spyrja sjálfan sig þeg-
ar maður byrjar á svona og horfir á
ljóðin í fyrstu bókinni sem eru
mörg dálítið ungæðisleg: Ætti ég
ekki að velja úr þessu? En mér
fannst það óheiðarlegt, ég er líka sá
sem ég var.“
– Veltirðu því fyrir þér hvert er-
indi þitt er í skáldskap?
„Ég hef aldrei hugsað um það
beint, en hvert er erindi skáld-
skapar yfirhöfuð? Kannski má
segja að hann sé eins og kanarífugl-
inn í kolanámunni sem er næmari
en námamennirnir. Er ekki hlut-
verk lista og skáldskapar að tjá sig
um eitthvað sem aðrir hafa kannski
ekki tíma til að velta fyrir sér, að
vara kannski við og minna á?
Það er svo önnur spurning af
hverju maður leiðist út í skáldskap.
Þegar ég var þrettán eða fjórtán
ára var ég enginn fyrirmynd-
arunglingur en stökk úr því að
stefna í vandræði yfir í skáldskap-
inn og hef enga sérstaka skýringu á
því.
– Þú ert ekki að loka skúffunni.
„Nei, ég er ekkert hættur að
yrkja. Það var nú eitt af því
skemmtilega við það að taka saman
þessa bók að ég náði smá inspíra-
sjón af þessu starfi, það kviknaði
aftur í gömlum glæðum.“
 Sveinbjörn I. Baldvinsson safnaði saman ljóðabókum
sínum í eina bók og bætti við einni óútgefinni