Morgunblaðið - 26.01.2018, Síða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 2018
Ármúla 17, 108 Reykjavík, sími 552 8636, mbr.is
Allt fyrir raftækni
Hljómtæki
Cambridge Audio Air 100 - Bluetooth hátalari
Verð
59.900 kr.
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Lilja Alfreðsdóttir, mennta- og
menningarmálaráðherra, tók við
skýrslu um stöðu og starfsumhverfi
einkarekinna fjölmiðla á Íslandi í
gær. Nefnd um verkefnið var skipuð
30. desember 2016, af Illuga Gunn-
arssyni, þáverandi ráðherra, og
hafði það að markmiði að fjalla um
tillögur um breytingar á lögum og/
eða aðrar nauðsynlegar aðgerðir til
að bæta rekstrarumhverfi einkarek-
inna fjölmiðla. Nefndin sundurliðaði
tillögur sínar en ekki voru allir
fimm nefndarmeðlimir sammála um
allar þær aðgerðir sem skýrslan
leggur til og skiptust því tillögur í
minni og meirihluta. Sundurliðaðar
tillögur nefndarinnar eru eftirfar-
andi:
a) Endurgreiðsla á hluta kostn-
aðar vegna framleiðslu á frétt-
um og fréttatengdu efni
b) Ríkisútvarpið fari af auglýs-
ingamarkaði
c) Virðisaukaskattur á sölu og
áskriftum á rafrænu formi og
af hljóð- og myndefni eftir
pöntun verði 11%
d) Áfengis- og tóbaksauglýsingar
verði heimilaðar
e) Endurgreiðsla á hluta kostn-
aðar vegna textunar og talsetn-
ingar
f) Undanþáguheimildir frá textun
og talsetningu
g) Gagnsæi í kaupum hins
opinbera á auglýsingum
Ráðuneytið tekur við keflinu
Mennta- og menningarmálaráðu-
neytið fer yfir skýrsluna og fær það
hlutverk að kostnaðarmeta tillögur
nefndarinnar og meta m.a. áhrif
þeirra á ríkissjóð. Lilja segir í sam-
tali við Morgunblaðið að samræm-
ing á álagningu virðisaukaskatts á
fjölmiðlum verði forgangsverkefni
hjá ráðuneytinu. „Það sem ég mun
gera núna strax er að fara í hvernig
sé hægt að samræma álagningu á
virðisaukaskatt á fjölmiðlum þannig
það sé í öllum tilvikum í neðra þrep-
inu,“ segir Lilja sem fagnar jafn-
framt fjölmiðlaskýrslunni. „Fjöl-
miðlaskýrslan markar ákveðin
tímamót á Íslandi. Við erum að setja
á dagskrá stöðu einkarekinni fjöl-
miðla og varpa ljósi á mjög erfitt
rekstrarumhverfi þeirra“.
Hún segir jafnframt að nauðsyn-
legt sé að sundurliða tillögur nefnd-
arinnar og hefjast handa við að
koma þeim í verk sem sátt er um.
„Skýrslan setur þetta líka í alþjóð-
legt samhengi, sem er gott. Þetta er
ekki séríslensk staða. Nú er búið að
ljúka þessari vinnu, ég tek við
skýrslunni, við vinnum áfram úr
henni. Það er strax hægt að fara að
huga að virðisaukaskattinum.
Annað þarf að meta betur bæði
áhrifin og kostnað fyrir ríkissjóð.“
Lilja segir að nauðsynlegt hafi
verið að birta skýrsluna um leið og
hún kæmi og vonast hún til þess að
umræða skapist um tillögur nefnd-
arinnar. Mennta- og menningar-
málaráðuneytið mun sjá um að
kostnaðarmeta tillögur nefndar-
innar og meta hvaða áhrif þær muni
hafa á fjölmiðla, ríkissjóð og auglýs-
ingamarkað. Verður virðisauka-
skatturinn endurskoðaður við und-
irbúning fjárlagaáætlunar og vonar
ráðherra að slík vinna muni ganga
hratt og örugglega fyrir sig.
Klofin nefnd að hluta til
Nefndin sammælist um að fjöl-
miðlar eigi að geta sótt endur-
greiðslu úr ríkissjóði en leggur til að
fjölmiðlar þurfi að uppfylla tiltekin
skilyrði til að njóta endurgreiðsl-
unnar. Segir í skýrslunni að mikil-
vægt sé að það ferli verði ekki flókið
eða kostnaðarsamt. Meðal slíkra
skilyrða getur verið staðfesting fjöl-
miðlanefndar á að fjölmiðillinn falli
undir gildissvið fjölmiðlalaga og
miðli fréttum og fréttatengdu efni,
svo og staðfesting þriðja aðila (t.d.
endurskoðanda) á þeim rekstrar-
kostnaði sem lagður er til grund-
vallar endurgreiðslunni.
Meirihluti nefndarinnar lagði til
að Ríkisútvarpið færi hið fyrsta af
auglýsingamarkaði. Þar með verði
horfið frá samkeppnisrekstri rík-
isins í auglýsingasölu, bæði í sjón-
varpi og útvarpi. „Einkareknir fjöl-
miðlar hér á landi búa við skakka
samkeppnisstöðu vegna þess að þeir
keppa við Ríkisútvarpið, sem nýtur
umtalsverðra ríkisframlaga, um sölu
auglýsinga á markaði,“ segir í
skýrslunni. Meirihluti nefndarinnar
lagði einnig til að sala og áskriftir
dagblaða, tímarita og landsmála- og
héraðsfréttablaða, hvort sem eru á
prentuðu eða rafrænu formi, skatt-
leggist í sama skattþrepi og falli í
lægra skatthlutfall virðisaukaskatts,
11%. Bendir meirihlutinn á að virð-
isaukaskattur er neysluskattur og
af því leiðir að hið beina skattalega
hagræði af lækkuninni ætti að skila
sér til viðskiptavina fjölmiðlanna,
hvort sem um er að ræða áskrif-
endur fjölmiðla eða þá sem kaupa
aðgang að einstaka viðburðum, sýn-
ingum og blöðum. Þá var það einnig
meirihlutinn sem sammæltist um að
birtingar á áfengis- og tóbaksaug-
lýsingum verði heimilaðar, innan
þess ramma sem alþjóðlegar skuld-
bindingar Íslands segja til um.
„Takmarkanir sem settar eru á sölu
slíkra auglýsinga þurfa að taka mið
af breyttu neyslumynstri almenn-
ings og sístækkandi hlutdeild er-
lendra miðla á íslenskum markaði.
Er það mat meirihluta nefndarinnar
að íslenskir fjölmiðlar eigi að lúta
sambærilegum reglum og þeir er-
lendu. Um er að ræða mikla tekju-
möguleika og þar með mikla hags-
muni fyrir íslenska fjölmiðla,“ segir
í skýrslunni.
Leggja til miklar breytingar
 Skýrsla um aðgerðir til að bæta stöðu fjölmiðla birt  Menntamálaráðuneytið mun kostnaðarmeta
tillögur nefndarinnar  Samræming virðisaukaskatts á fjölmiðla er forgangsverkefni, segir ráðherra
Fjölmiðlaskýrsla Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra veitir fjölmiðla-
skýrslunni viðtöku frá Björgvini Guðmundssyni, formanni nefndarinnar.
„Ísland er lítið markaðssvæði og ef RÚV yrði tekið út af
auglýsingamarkaði er ekki sjálfgefið að fyrirtæki leggi
áfram út í umfangsmikla framleiðslu á sjónvarpsauglýs-
ingum fyrir lítinn hluta hins litla markaðar. Og þá er
spurning hvort kakan minnki ekki við þessa tilteknu að-
gerð,“ segir Magnús Geir Þórðarson útvarpsstjóri um
fjölmiðlaskýrsluna. Hann segir skýrsluna um margt
vera gott innlegg í nauðsynlega umræðu um íslenska
fjölmiðla. „Ég hef áður lýst því hve mikilvægt er fyrir
lýðræði og menningu að hafa fjölbreytta flóru einkarek-
inna miðla við hlið öflugs Ríkisútvarps. Það er leiðarstef í okkar stefnu sem
kynnt var í fyrra. Í skýrslunni er samhljómur við það inntak stefnu RÚV.
Fjölmiðlalandslagið hefur breyst gríðarlega með tilkomu nýrrar tækni og
stórra efnisveitna,“ segir Magnús Geir en lengra samtal var á mbl.is í gær.
Fjölbreytt flóra fjölmiðla er mikilvæg
Hjálmar Jónsson, formaður Blaðamannafélagsins, segir
greinilegt að það hafi verið mikil vinna lögð í skýrsluna
og vonar hann að stjórnvöld taki mið af henni í aðgerð-
um sínum. „Það er margt forvitnilegt þarna sem ég sé
ástæðu til þess að skoða betur. Það er greinilegt að þessi
nefnd hefur lagt í þetta mikla vinnu. Það skiptir máli að
ríkisstjórnin hafi þetta til hliðsjónar og styrki fjölmiðla-
kerfið í landinu, það er grundvöllur lýðræðisins,“ segir
Hjálmar og bætir við að hann hefði einnig viljað sjá
styrki til rannsóknarblaðamennsku sem hluta af til-
lögum nefndarinnar.
„Ég sakna þess að sjá ekki tillögur um rannsóknarblaðamennskusjóð
með svipuðum hætti og launasjóður rithöfunda. Ég held að það geti verið
mjög mikilsvert að hafa slíkan sjóð til að leita í.“
Vonar að ríkisstjórnin líti til skýrslunnar
„Í fyrsta lagi er gott að skýrslan er komin út og í öðru
lagi verður þetta vonandi ekki bara skúffuskýrsla,“
segir Magnús Magnússon, ritstjóri Skessuhorns á
Vesturlandi, inntur eftir viðbrögðum við fjölmiðla-
skýrslunni. „Það er margt ágætt sem kemur þarna
fram og hvað okkur litlu héraðsblöðin snertir er mjög
jákvætt að sjá að það eru margir hlynntir því að ef
svona landshlutablöð fái stuðning eigi þau allavega
lögheimili og starfsemi innan viðkomandi svæðis.“
Hann segir nauðsynlegt að hlúa að starfseminni í
öllum landshlutum.
„Vonandi verður þetta til þess að menn opni augun fyrir því að það sé
nauðsynlegt að það séu starfandi blaðamenn í öllum landshlutum. Ef
miðill eins og okkar dettur út þá fara um leið síðustu þrír blaðamenn-
irnir og það væri í raun og veru bara slæmt fyrir íbúa svæðisins.“
Vonandi verður þetta ekki skúffuskýrsla
Elín Helga Sveinbjörnsdóttir, formaður Sambands ís-
lenskra auglýsingastofa (SÍA), segir það vera slæmt fyr-
ir auglýsendur og auglýsingastofur ef RÚV fari af aug-
lýsingamarkaði. „Við munum ekki koma til með að ná til
hluta þjóðarinnar. Auglýsingar eru upplýsingar og við
munum ekki koma þeim til alls almennings,“ segir Elín
Helga og telur jafnframt að það fjármagn sem farið hafi
til RÚV muni ekki sjálfkrafa færast yfir á aðra fjölmiðla
þó RÚV fari af markaðnum. „Ef við næðum í allan þenn-
an áhorfendahóp á öðrum fjölmiðlum þá værum við þar.
Við viljum ná til sem flestra fyrir sem minnstan pening. Ef RÚV verður
tekið úr kökunni þá þarf að leita nýrra leiða eða taka þennan pening í
annað,“ segir Elín Helga, sem telur meiri ógn stafa af erlendum efnis-
veitum á borð við Netflix, Facebook og Google heldur en af RÚV.
Slæmt ef RÚV færi af auglýsingamarkaði
Meirihluti nefndarinnar leggur til
að Ríkisútvarpið fari hið fyrsta af
auglýsingamarkaði. Þar með verði
horfið frá samkeppnisrekstri ríkis-
ins í auglýsingasölu, bæði í sjón-
varpi og útvarpi. Bendir meirihlut-
inn á að áætlað er að auglýsinga-
markaður á Íslandi í formi birtinga
velti um 11 milljörðum króna á ári.
Auglýsingatekjur RÚV á árinu
2016 voru 2,2 milljarðar króna. Af
því leiðir að RÚV er með ríflega
20% hlutdeild af auglýsingamark-
aðnum. „Ef hlutdeild RÚV er skoð-
uð út frá starfsemi, þ.e. auglýs-
ingar í útvarpi og sjónvarpi, var
RÚV með 44% birtingarfjár í þá
miðla árið 2016. Það liggur því fyr-
ir að RÚV fær tæplega helming
tekna á markaði með auglýsinga-
birtingar í hljóðvarpi og sjónvarpi,“
segir í skýrslunni.
RÚV með um 20% hlutdeild
Hlutdeild RÚV á auglýsingamarkaði 2016
Skipting birtingarfjár*
Milljarðar kr. Hlutdeild RÚV
Ljósvakamiðlar 5,0 44%
Sjónvarp 3,1
Útvarp 1,8
Prent- og vefmiðlar 6,0 0%
Prentmiðlar 3,3
Vefur innanlands 1,8
Vefur erlendis 0,4
Annað, bíó,
flettiskilti o.fl. 0,5
Samtals 11,0 20%
*Skv. ársskýrslu fjölmiðlanefndar keyptu birtingarhúsin á Íslandi auglýsingar fyrir 5,5 milljarða króna á árinu 2016,
sem er áætlað að sé um helmingur auglýsinga á markaði. Heimild: Skýrsla nefndar um stöðu einkarekinna fjölmiðla.
Ljósvaka-
miðlar
RÚV
RÚVSamtals
5,0
milljarðar
11,0
milljarðar
44%
20%
 Ríkisútvarpið skekkir samkeppnisstöðu fjölmiðla á Íslandi