Morgunblaðið - Sunnudagur - 04.03.2018, Blaðsíða 16

VIÐTAL
16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 4.3. 2018
F
jölskylda Hodu Thabet eru líkt og
hún sjálf bahá‘íar en sá friðsami
trúarhópur hefur verið ofsóttur í Ír-
an í áratugi og í Jemen um árabil,
bæði af hútum, sem ráða nú lögum
og lofum í norðanverðu landinu, sem og af
stjórnarhernum í suðri. „Íslensk stjórnvöld og
íslenskur almenningur gætu tekið forystu í því
að hjálpa bahá‘íum í Jemen með því að beita
valdhafa þar þrýstingi á alþjóðavettvangi,“ seg-
ir Hoda. Hún segir marga bahá‘ía enn í haldi í
landinu og að einn þeirra hafi nú verið dæmdur
til dauða. Um örlög sex þeirra er ekkert vitað.
Hoda er af persneskum ættum en fædd á
Indlandi. Hún ólst upp í Óman, stundaði fram-
haldsnám í Jórdaníu og London, starfaði svo í
Dúbaí en elti að lokum ástina hingað til lands ár-
ið 2006.
Kom til Íslands um sumar
„Ég kynntist manninum mínum, Nabeeh
Naimi, í Dúbaí. Hann hafði búið á Íslandi í mörg
ár. Við giftumst árið 2005 og ég flutti svo til Ís-
lands 3. júní 2006. Og nú er ég íslenskur rík-
isborgari. Nabeeh er af persneskum ættum eins
og ég en uppalinn í Jórdaníu. Hann flutti til Ís-
lands árið 1992 og hefur því búið hér stærstan
hluta ævi sinnar. Í hjarta okkar erum við bæði
Íslendingar.“
Fljótlega eftir brúðkaupið fór Nabeeh aftur
til Íslands. Hoda var enn í vinnu í Dúbaí og kom
til Íslands hálfu ári síðar. „Hann hafði komið í
fyrsta skipti til Íslands um hávetur og ráðlagði
mér að gera það ekki,“ segir hún og brosir.
„Hann sagði að til að draga úr veðursjokkinu
ætti ég að koma um sumartímann og ég gerði
það. Og það var dásamlegt að koma hingað. Svo
bjart og fallegt en mér fannst samt kalt! Hita-
stigið á Íslandið að sumri er eins og um miðjan
vetur í Dúbaí,“ segir hún og hlær dátt að minn-
ingunni. „En núna elska ég að búa hér. Ísland er
eins og himnaríki á jörðu í mínum huga.“
Hoda er hámenntuð líkt og allir í hennar nán-
ustu fjölskyldu. Hún hefur lokið tveimur meist-
araprófum í bókmenntum; frá háskóla í London
í arabískum bókmenntum og Háskóla Íslands í
amerískum bókmenntum.
Hún tók svo doktorspróf frá Háskóla Íslands
í samanburðarbókmenntum árið 2014 og varð
sú fyrsta til að útskrifast með þá gráðu frá HÍ.
Svo þú elskar bækur af öllu hjarta?
„Ó já, ég er mjög hrifin af bókmenntum,“ seg-
ir hún og andlit hennar ljómar. „Ég trúi því að í
gegnum bókmenntir megi kynnast ólíkum þjóð-
um og menningu þeirra. Að þær opni glugga og
byggi brýr milli menningarheima, víkki sjón-
deildarhring okkar og auki umburðarlyndi.“
Um þessar mundir vinnur Hoda ásamt vin-
konu sinni, sem er heimilislæknir í Óman, að
rannsókn á kynfæralimlestingum kvenna.
Af persneskum uppruna
Móðurafi Hodu var persneskur sóróisti (zo-
roastrian) og ólst upp í Íran til 12 ára aldurs. Þá
kom hann til Indlands og kynntist bahá‘í-trúnni.
„Hann giftist svo ömmu minni sem var pers-
nesk en fædd og uppalin á Indlandi. Föðurafi
minn var einnig persneskur en hins vegar kom-
inn af múslimum. Hann kynntist einnig bahá‘í
ungur að árum og tók upp þá trú. Hefðu þessir
afar mínir ekki verið bahá‘íar hefðu foreldrar
mínir aldrei getað gifst. En bahá‘í snýst um að
opna heiminn, opna hjarta sitt fyrir öllum. Allir
menn eru laufblöð á sama trénu. Bahá‘í snýst
um ást, samstöðu og að gera mannkyninu öllu
vel. Lykilatriði trúarbragðanna er friður. Okkur
er því óheimilt að taka þátt í stjórnmálum því
hvernig getur þú talað fyrir sameiningu ef þú
tekur eina hlið fram yfir aðra? Við megum held-
ur engin vopn nota eða bera, hvaða nafni sem
þau nefnast.“
Móðir Hodu fæddist á Indlandi og faðir henn-
ar í Íran. Þau kynntust við upphaf sjöunda ára-
tugarins í Jemen þar sem móðir hennar starfaði
sem augnlæknir. „Þau giftust þar og fluttu svo
til Óman. Þetta var fyrir írönsku byltinguna ár-
ið 1979. Í kjölfar hennar áttu bahá‘íar mjög erf-
itt uppdráttar þar í landi og því gátu foreldrar
mínir ekki flutt þangað.“
Er móðir Hodu var ólétt að henni, sínu fyrsta
barni, fór hún til móður sinnar á Indlandi til að
fæða. Því fæddist Hoda, ólíkt hinum fjórum
systkinum sínum, á Indlandi.
Vegna trúar sinnar og bakgrunns fengu for-
eldrar Hodu aldrei ríkisborgararétt í Óman.
Þau bjuggu þar saman í fjörutíu ár en einn dag-
inn kom að því að yfirvöld neituðu þeim um
frekara dvalarleyfi.
Þau urðu því að fara. „Þetta var árið 2010.
Ég man að við vissum ekkert hvað við áttum að
gera. Hvert foreldrar mínir gætu farið. Þau
voru með írönsk vegabréf en gátu ekki farið til
Íran vegna ofsóknanna. Eiginmaður annarrar
systur minnar er hálfur Jemeni og þau bjuggu
þar. Mági mínum tókst að fá þar dvalarleyfi
fyrir foreldra mína. Og þangað fluttu þau. Syst-
ir mín, sem er með meistaragráðu í kennslu-
fræðum, kenndi við háskóla í höfuðborginni
Sanaa og rak góðgerðarsamtök sem buðu kon-
um og fleirum upp á námskeið, meðal annars í
lestri. Mágur minn vann hjá breska sendi-
ráðinu.
Strax á þessum tíma var erfitt uppdráttar
fyrir fjölskylduna í Jemen því ofsóknir á hendur
bahá‘íum voru hafnar. Bróðir minn, sem er með
meistaragráðu í afbrotafræðum, vann í þýska
sendiráðinu í Sanaa og síðar hjá því hollenska.
Þegar þarna var komið sögu, árið 2011, var
hverju sendiráðinu á fætur öðru lokað í Jemen
og starfsmönnum í öðrum fækkað. Bróðir minn
þurfti að endurnýja dvalarleyfi sitt og var boð-
aður til stofnunarinnar sem sá um það. En er
hann kom þangað var hann handtekinn. Það var
hins vegar algjört kraftaverk að fyrir tilviljun
var mágur minn staddur í sömu byggingu.
Hann sá hermennina færa bróður minn út.
Bróðir minn sagði honum að hringja strax í hol-
lenska sendiráðið. Og af því að þarna var er-
lendum stjórnvöldum blandað í málið og hann
var embættismaður hollenskra stjórnvalda
tókst að fá hann lausan.
Það er alkunna að fólk hverfur og deyr í haldi
í Jemen. Við vorum því hrædd um hann enda
vissum við ekkert hvert þeir fóru með hann.
Samið var um lausn hans með því að lofa því að
hann yfirgæfi landið. Við heyrðum ekkert frá
honum fyrr en hann var kominn til Hollands.“
Þar starfar hann nú sem sérfræðingur hjá
stríðsglæpadómstólnum í Haag.
Hvað skýrir þessa miklu andúð á bahá‘íum?
„Við boðum frið og sameiningu. Við deilum
þessum fallegu skilaboðum með þeim sem við
hittum. Að í stað þess að berjast og fara í stríð
getum við hjálpað hvert öðru að komast yfir for-
dóma, hver svo sem rót þeirra er. Við trúum því
að allir geti unnið saman og byggt fallegri heim.
Nýverið var birt viðtal við leiðtoga húta í Jem-
en. Hann var spurður af hverju honum væri illa
við bahá‘ía og hann sagði að það væri af því að
þeir töluðu um frið og ræddu við unga fólkið um
hvernig hægt væri að vinna saman. Í kjölfarið
vildi unga fólkið ekki fara í stríð. Hann sagðist
þurfa á því að halda til að halda stríðinu áfram.
Bahá‘íar fara ekki í stríð. Þeir vilja frið. Og frið-
ur er ógn við stríðsreksturinn. Bahá‘í er ógn við
kerfi trúarbragða sem sum samfélög byggja
stoðir sínar á. Þessi afstaða hræðir mann vissu-
lega. Valdabaráttan er svo hörð. Okkar sýn er
sú að við eigum einmitt að nýta bæði það sem
sameinar okkur og það sem gerir okkur ólík til
að byggja friðinn á í stað þess að byggja múra
og berjast.“
Hún segir aðra ástæðu fyrir ofsóknum vera
þá að bahá‘í eru yngri trúarbrögð en íslam.
„Strangtrúaðir múslimar líta svo á að við höfum
snúið baki við íslam. Þeir sem lengst ganga
segja þetta jafngilda dauðadómi og þetta er nú
notað gegn bahá‘íum í Íran, Jemen og víðar. Og
nýleg dæmi sanna þetta.“
Dæmdur til dauða
Í byrjun janúar var fjarskyldur frændi Hodu,
verkfræðingurinn Hamed Bin Haydara, dæmd-
ur til dauða í Jemen af trúarástæðum. „Af sömu
ástæðum hafa systir mín, mágur, bróðir hans og
faðir minn verið fangelsuð. Það er ekkert um-
burðarlyndi gagnvart bahá‘íum meðal valda-
manna í Jemen, hvorki meðal opinberra stjórn-
valda né hútanna sem fara mestmegnis með
völdin í höfuðborginni Sanaa.“
Ofsóknirnar hófust fyrir alvöru í Jemen árið
2008. Þá var hópur bahá‘ía handtekinn, m.a. Ka-
ywan frændi Hodu. Mennirnir voru pyntaðir og
yfirheyrðir með bundið fyrir augun. Hamed Bin
Haydara var svo handtekinn árið 2013 á vinnu-
stað sínum, sakaður um að vera njósnari Ísraela.
Ísrael er helgur staður bahá‘ía eins og
margra annarra trúarbragða. „Það er eina
tengingin sem Hamed hefur við Ísrael,“ segir
Hoda. „Þetta er auðvitað mjög langsótt, baha‘í-
ar taka ekki þátt í stjórnmálum, það er ein
grundvallarstoð trúar okkar. Hamed hvarf eftir
handtökuna í heilt ár og síðar komumst við að
því að hann hafði verið pyntaður. Honum var
gefið rafstuð og hann missti heyrn og hreyfi-
getu. Hann hefur verið í fangelsi öll þessi ár.
Hann á eiginkonu og þrjár dætur.“
Fyrir tilstilli Amnesty International tókst
loks að hafa uppi á Bin Haydara. Ákæra var þó
ekki gefin út fyrr en löngu seinna og í fyrstu var
henni vísað frá þar sem dómarinn taldi ekki
næg sönnunargögn fyrir hendi, m.a. um að hann
væri njósnari eins og hann er sakaður um. Engu
að síður hlaut hann dauðadóm í Sanaa nú fyrir
nokkrum vikum. Hvorki hann né lögmenn hans
fengu að vera viðstaddir uppkvaðninguna. Lög-
mennirnir hafa ekki enn fengið að sjá á hverju
dómurinn byggist. Hútar fara með völdin í
Sanaa og dómstóllinn þar sem dauðadómurinn
var kveðinn upp er því á þeirra yfirráðasvæði.
Málið á enn eftir að fara fyrir hæstarétt
landsins. En þar sem dómskerfið er allt gjör-
spillt er hætta á því að niðurstaðan verði sú
sama. „Þegar allt réttarkerfið er orðið gegn-
umsýrt af spillingu, hverjir geta þá varið hina
kúguðu? Þarna er það þrýstingur alþjóða-
samfélagsins sem er síðasta hálmstráið,“ segir
Hoda. „Íslensk stjórnvöld geta látið sig málið
varða, til dæmis á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna og almenningur með öðrum leiðum, svo
sem með undirskriftum og bréfaskriftum. Það
myndi veita þessu fólki von.“
Ofsóknir á hendur fjölskyldunni
Fyrstu handtökurnar sem tengjast nánustu
fjölskyldu Hodu voru gerðar í mars árið 2015.
Mágur hennar, Nadim, og bróðir hans, Nadir,
ákváðu að vera viðstaddir réttarhöld yfir Ha-
med Bin Haydara þar sem þeir óttuðust að þau
yrðu ekki réttlát. Er þeir mættu í réttarsalinn
fyrirskipaði saksóknarinn, sem er þekktur fyrir
andúð sína á bahá‘íum, handtöku þeirra. „Þeir
voru handteknir af trúarlegum ástæðum,“ segir
Hoda. Þeir voru í haldi í nokkra daga við öm-
urlegar aðstæður.
Í ágúst árið 2016 stóðu bahá‘íar fyrir sam-
komu ungmenna í Sanaa. „Um sextíu karlmenn,
konur og börn sem sóttu ráðstefnuna voru
handtekin. Í þessum hópi var systir mín, Ru-
hiyeh, og mágkona hennar. Skömmu síðar voru
Kaywan frændi minn og bræðurnir Nadim og
Nadir handteknir og fluttir í fangelsi. Ruhiyeh
og Nadim eiga tvo syni, átta og tíu ára gamla.
Þeir urðu að vera hjá öldruðum föður mínum og
móður Nadims á meðan foreldrar þeirra voru í
haldi. Hermenn gerðu húsleit á heimilum þeirra
á þessu tímabili. Vegabréfin og fleira var tekið.
Þeir miðuðu byssum að höfðum barnanna og
hótuðu því að drepa þau ef þau hreyfðu sig. Þeir
sögðu þeim að faðir þeirra væri svikari og að
hann yrði dæmdur til dauða.
Systir mín losnaði úr fangelsinu í kjölfar mik-
illar loftárásar Sádi-Araba í Sanaa. Hún og fleiri
bahá‘íar voru látin laus með því skilyrði að þau
tækju ekki frekari þátt í starfi á vegum bahá‘ía.
Hún var áfram í stofufangelsi.
Kaywan, Nadim og Nadir voru hins vegar
fluttir í annað fangelsi og í næstum því fjóra
mánuði vissum við ekki hvar þeir væru nið-
urkomnir.
Handtakan í Aden
Mánuði eftir að Nadim var sleppt úr haldi var
orðið ljóst að fjölskyldan yrði að komast frá
Sanaa til hafnarborgarinnar Aden í suðurhluta
landsins. Faðir minn var orðinn veikur og lækn-
isaðstoð var ekki að fá í Sanaa. Þar var ástandið
fyrir bahá‘ía líka orðið óbærilegt. Það var nán-
ast gengið hús úr húsi og þeirra leitað.“
Faðir Hodu, systir, mágur og synir þeirra
lögðu því af stað í hættuför til Aden. Þaðan ætl-
aði hópurinn að freista þess að komast úr landi
um alþjóðaflugvöllinn. „Þetta var fjórtán
klukkustunda ferðalag og þau þurftu að fara
fram hjá fjörutíu varðstöðvum húta á leiðinni.
Þegar þau svo komu á flugvöllinn og landa-
mæraverðirnir sáu íranskt vegabréf föður míns
komu grímuklæddir menn og drógu hann og
Friðelskandi fólk flýr ofsóknir
Fjölskylda íslenskrar konu var ofsótt í mörg ár í Jemen vegna trúar sinnar. Faðir hennar, systir og mágur voru meðal þeirra sem
hnepptir voru í varðhald, karlmennirnir mánuðum saman. Fjölskyldan vissi ekki hvar þeir væru eða hvort þeir væru á lífi.
Fólkið lagði í mikla hættuför um landið, þar sem vægðarlaust stríð hefur geisað árum saman, og tókst að lokum að flýja.
Sunna Ósk Logadóttir sunna@mbl.is
Nadim Sakkaf, mágur Hodu, ásamt sonum sínum Yousef og
Sam. Nadim var handtekinn þrivar sinnum í Jemen og í eitt
skiptið miðuðu hermennirnir byssum að höfðum sona
hans og hótuðu að drepa þá ef þeir hreyfðu sig. Þeim tókst
öllum að flýja land síðasta haust eftir margra ára ofsóknir.
Drengirnir hafa ekki gengið í skóla í um tvö ár.
Ruhiyeh systir Hodu er með meist-
aragráðu í kennslufræðum og vann
við háskóla í Sanaa. Þar rak hún einn-
ig góðgerðarsamtök. Hún var hand-
tekin á samkomu fyrir ungmenni í
borginni og flúði loks land í haust.