Morgunblaðið - Sunnudagur - 01.04.2018, Qupperneq 34

Morgunblaðið/Hari
María Reyndal er leikstjóri oghandritshöfundur hinnarnýju sjónvarpsmyndar,
Mannasiða, sem verður sýnd í tveim-
ur hlutum á RÚV á páskadag og ann-
an í páskum. Handritið byggði hún á
útvarpsleikriti sem hún skrifaði og
leikstýrði fyrir Útvarpsleikhús Rásar
1 sem flutti verkið í fyrra. Í Mannasið-
um segir af 19 ára menntaskólanema
sem er sakaður um að hafa nauðgað
skólasystur sinni. Hann neitar sök en
sagan fer eins og eldur í sinu um skól-
ann því stúlkan segir frá hinni meintu
nauðgun á samfélagsmiðlum. Með
aðalhlutverk í þáttunum fara Ey-
steinn Sigurðarson, Ebba Katrín
Finnsdóttir, Sólveig Guðmundsdóttir,
Sveinn Ólafur Gunnarsson og Álfrún
Laufeyjardóttir, höfundur tónlistar er
Úlfur Eldjárn og nokkur lög eftir
Loga Pedro Stefánsson hljóma einnig
í myndinni.
Tvö til frásagnar
„Við vitum ekki hvað gerðist og
áhorfendur eru, eins og svo oft í
svona málum, að reyna að átta sig á
hvað hefur raunverulega gerst milli
þeirra því þau eru bara tvö til frá-
sagnar og hafa ólíka upplifun af því
sem gerðist,“ segir María um umfjöll-
unarefni myndarinnar og að sjónum
sé beint að afleiðingum ásökunar-
innar á báðar aðalpersónurnar, hinn
meinta geranda og þolanda og nán-
ustu ættingja og vini beggja.
Löng vinna lá að baki útvarpsverk-
inu sem nú er orðið að sjónvarps-
mynd og segist María hafa byrjað að
skrifa árið 2012. „Ég ætlaði að hafa
þetta sviðsverk en fékk ekki uppsetn-
ingarstyrki. Ég var búin að vera
hrædd um að ég væri of sein með
þetta því mér fannst umræðan alltaf
vera í hápunkti öll þessi ár. En svo
þegar ég var búin að gera útvarps-
verkið fóru hjólin að snúast hratt og
RÚV ákvað að kýla á sjónvarpsmynd
í tveimur hlutum,“ segir hún. Þetta
var áður en #metoo-byltingin hófst
og var María byrjuð að skrifa handrit
sjónvarpsmyndarinnar þegar boltinn
fór að rúlla. „Við þurftum að aðlaga
okkur aðeins að því en öll sú umræða
sem er í gangi á mjög vel heima í
myndinni,“ segir María.
Hver er upplifun drengja?
En hvers vegna ákvað hún upp-
haflega að skrifa verk um þetta efni?
„Nokkur kynferðisbrot voru mikið í
umræðunni þá og mér fannst umræð-
an um þau mjög undarleg og tregðan
í kerfinu. Ástæðan fyrir því að ég fór
af stað var að mig langaði að vita hver
væri upplifun drengja, langaði að
kafa ofan í hana af því hún var ekkert
til umræðu og er eiginlega bara að
byrja núna. Við heyrum sögur
stúlkna og kvenna af þessum málum
og erum sem betur fer farin að skilja
og átta okkur á því hvað gerist þar en
hinum megin er þetta svolítið lokuð
bók. Og þar liggur kannski vandinn í
þessum málum,“ segir María.
–Er þetta tabú?
„Já, það vill enginn gangast við því
að vera gerandi og ekki heldur að-
standendur og við erum með mjög
brenglaða sýn á gerendur, einhverjar
hugmyndir um þá sem óþekkt
skrímsli,“ svarar María og að fólk
verði að reyna að átta sig á því hvaða
drengir og karlar séu á bak við allar
þessar #metoo-sögur.
Tók fjölda viðtala
María vann mikla rannsóknarvinnu
fyrir útvarpsverkið á sínum tíma.
„Ég tók fullt af viðtölum við fórnar-
lömb kynferðisbrota og fjölskyldur
gerenda og meintra gerenda,“ segir
hún. Hún hafi reynt eftir fremsta
megni að fá viðtöl við gerendurna
sjálfa en enginn hafi þorað það og
segir María að þessi ótti sé hluti af
vandamálinu. Einn maður hafi stigið
fram opinberlega hér á landi, Tom
Stranger, sem gekkst við því að hafa
nauðgað rithöfundinum og leikskáld-
inu Þórdísi Elvu Þorvaldsdóttur þeg-
ar þau voru á unglingsaldri. Hann
axlaði sína ábyrgð og kom fram með
Þórdísi og ræddi með opinskáum
hætti um brot sitt og afleiðingarnar
af því. „Ég held að það sé hrikalega
erfitt að vera yfirlýstur nauðgari og
ég held að hluti af vandamálinu hjá
okkur sé að við eigum svo erfitt með
að gangast við þessum glæp, reyna að
skilja hann og átta okkur á hvað ligg-
ur að baki honum. Við viljum helst
ekki gera það, viljum helst ýta þessu
frá okkur,“ segir María.
Þó Mannasiðir muni eflaust hafa
eitthvert forvarnargildi segir María
að hún sé fyrst og fremst höfundur og
listamaður að búa til listaverk. Hún
sé ekki að predika í myndinni heldur
reyna að skilja. „Eins og myndin er
sett fram vitum við ekki alveg hvað
gerist og erum að reyna að skilja
það,“ útskýrir hún.
Blanda lærðra og ólærðra
Í Mannasiðum má sjá marga unga
leikara og María segist hafa haldið
leikprufur fyrir hlutverkin og prófað í
þeim fjölda ungra karla og kvenna.
„Þetta er blanda, bæði krakkar úr
menntaskóla og svo krakkar sem eru
nýútskrifaðir og í leiklistarnámi,“
segir hún um þá sem urðu fyrir valinu
en með hlutverk hins ásakaða fer Ey-
steinn Sigurðarson sem er nýlega út-
skrifaður leikari og Ebba Katrín
Finnsdóttir leikur stúlkuna sem sak-
ar hann um nauðgun og er hún á loka-
ári í leiklistardeild LHÍ. María segist
með slíkri blöndu hafa sóst eftir því
að ná fram trúverðugleika. María er
spurð að því hvort hlutverkin hafi
ekki tekið á hina ungu leikara og seg-
ir hún þau vissulega hafa gert það.
„Þau stóðu sig frábærlega og það var
ótrúlega gaman að vinna með þessum
aldurshópi og þau eru auðvitað komin
mjög langt í allri umræðu, sem betur
fer. Ég held að þeim hafi líka þótt
þetta áhugavert málefni.“
María segir að sér hafi einnig þótt
gaman að fara inn í menntaskóla-
heiminn, kynnast lífinu þar, tísku-
straumum og því sem brennur á unga
fólkinu. „Og það kemur sér vel að ég
á dóttur á þessum aldri sem getur
frætt mig um hvað er „in“ og hvað er
„out“. En svo er mjög stressandi að
það sem er „in“ í dag er orðið „out“
eftir tvo mánuði þannig að við urðum
að vinna myndina hratt,“ segir María
og hlær.
Á réttri leið
Sögur kvenna eru áberandi þegar lit-
ið er yfir þau verk sem María hefur
komið að hin síðustu ár og má þar
nefna leikritið Sóleyju ræstitækni
sem hlaut Grímuverðlaun í fyrra sem
leikrit ársins og fyrir leikkonu ársins í
aðalhlutverki, Sólveigu Guðmunds-
dóttur, og sjónvarpsþættina Ástríður
og Stelpurnar. „Þau verk sem ég hef
framleitt sjálf hafa flest verið um
konur,“ segir María þegar blaðamað-
ur ber þetta undir hana.
–Nú hefur verið mikið í umræðunni
síðustu misseri hversu lítið hefur ver-
ið fjallað um konur í sjónvarpsþáttum
og kvikmyndum en slíkum sögum fer
þó blessunarlega fjölgandi, er það
ekki?
„Jú, veistu, þetta er bara allt ann-
að. Það er bara allt annað að mæta á
fundi og ræða um hugmyndir núna en
fyrir tveimur árum,“ svarar María.
María kom að skrifum handrita
Ástríðar og Stelpnanna og segist oft
hafa fundið fyrir mótspyrnu framleið-
anda gagnvart efni sem snýst fyrst og
fremst um konur. „En þetta er búið
að breytast sem betur fer og fram-
leiðendur eru farnir að átta sig á því
að konur eru miklu meiri neytendur
menningar en karlmenn,“ segir
María. Hún segir allar fullyrðingar
um að karlmenn séu svo lokaðir að
þeir geti ekki sett sig inn í sögur
kvenna algjörlega út í hött. „Eins og
það sé ekki áhugavert líka þegar kon-
ur eru í aðalhlutverki?! Það er mjög
undarlegt.“
Enginn vill gangast við glæpnum
Páskamynd RÚV í ár,
Mannasiðir, fjallar um
19 ára pilt sem er sak-
aður um nauðgun.
Handritshöfundur og
leikstjóri myndarinnar
byggði hana á eigin
útvarpsleikriti.
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
’Eins og myndin er settfram vitum við ekkialveg hvað gerist og erumað reyna að skilja það.
Stilla úr Mannasiðum, páskamynd RÚV sem sýnd verður í tveimur hlutum.
María Reyndal að leggja
lokahönd á sjónvarps-
mynd sína Mannasiði í
nýliðinni viku.
LESBÓK Jónas Sig og hljómsveit hans Ritvélar framtíðarinnar halda tónleikaá Græna hattinum á Akureyri laugardaginn 31. mars og á páska-
dag, 1. apríl, kl. 22. Flutt verða lög og textar Jónasar.
Jónas Sig og hljómsveit nyrðra
34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1.4. 2018