Morgunblaðið - 07.05.2018, Síða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. MAÍ 2018
Vorverk Bóndi í Hörgársveit ber skít á tún í byrjun maí. Hörgársveit er næsta sveitarfélag norðan Akureyrar, var stofnað í júní 2010 með sameiningu Hörgárbyggðar og Arnarneshrepps.
Hari
Fyrir um tveimur
áratugum voru fjögur
sjúkrahús á höfuð-
borgarsvæðinu; Land-
spítali, Landakotsspít-
ali, Borgarspítali og St.
Jósepsspítali. Ekki al-
veg vandræðalaust fyr-
irkomulag en gaf val-
frelsi sjúklingum til
handa auk heilbrigðis-
starfsmanna gagnvart
vinnuveitendum. Fagleg samkeppni,
samanburður og metnaður fannst
milli stofnana og kannski örlítill
„sperringur“ sem þegar öllu er á
botninn hvolft gaf eldsneyti fyrir
bættri þjónustu og framþróun. Í lok
síðustu aldar komu fram raddir sem
kölluðu á sameiningu stofnana. Not-
uð voru hástemmd orð og tilvitnanir,
s.s. hátæknisjúkrahús og háskóla-
sjúkrahús, þessu til stuðnings. Þar
fylgdi og með klisja um að „til að öfl-
ugt háskólasjúkrahús stæði undir
nafni þurfi upptökusvæði að vera ein
milljón manns“ eða að „í svo fá-
mennu landi geti verið
slæmt að dreifa sér-
hæfum verkefnum of
mikið“. Að þessu gefnu
var auðvitað einsýnt að
sameina þyrfti spít-
alana og í framhaldinu
byggja einn nýjan há-
tæknispítala og fjölga
þjóðinni hið snarasta.
Þannig yrði þjónustan
betri, hagkvæmari og
ódýrari. Biðlistar
heyrðu sögunni til, vís-
indi blómstruðu og
starfsánægja innviðanna batnaði.
Öllum árunum seinna er nú raunin
önnur. Sumir segja að það sé vegna
þess að hátæknispítalinn sé nú enn á
teikniborðinu og/eða spítala-
þjónustan fjársvelt. En er það svo? Í
dag er fákeppni á sjúkrahúsmarkaði
með nánast eina stofnun á landsvísu
sem eitthvað kveður að. Stofnun þar
sem helmingi hjartaaðgerða er
reglulega frestað og biðlistar nánast
náttúrulögmál þrátt fyrir aukna
fjármuni. En allt á þetta að batna
með nýja spítalanum og meira plássi
lofar forstjórinn. En hvað á þá að
gera þar til hann kemur eftir 8 ár?
Hjúkrunarfræðingar á gjörgæslunni
segja hins vegar aðra sögu. Það
vantar ekki pláss. Það vantar fyrst
og fremst mannskap. Þar hitta þeir
naglann á höfuðið. Í mannauðnum
liggja verðmæti heilbrigðisþjónust-
unnar. Nýr landlæknir brást rögg-
samlega við þessum tíðindum um
frestun aðgerða og í yfirlýsingu kom
fram að hún myndi umsvifalaust
kalla eftir upplýsingum og skýr-
ingum frá spítalanum og þannig
gegna eftirlitshlutverki sínu. Bara
það að nokkrum dögum áður var við-
komandi framkvæmdastjóri að-
gerðasviðs spítalans þar sem skurð-
stofur, vöknun og gjörgæsla voru á
hennar forræði og ábyrgð. Voru
þetta tíðindi fyrir nýja landlækninn?
Í nýjasta hefti Læknablaðsins varar
sami landlæknir nú við að verk-
efnum sé úthýst til annarra aðila.
Tilvitnanir hér að ofan vaktar til lífs
á ný og að ekki megi dreifa kröftum
sérfræðinga, sem gæti ógnað starfs-
öryggi háskólaspítalans.
Þegar framsýnt fólk hóf undir-
búninga að stofnun Háskólans í
Reykjavík risu mætir menn upp í
Háskóla Íslands og vöruðu við þeim
afleiðingum sem það uppátæki kynni
að hafa fyrir þá stofnun sem hafði
nánast ein setið að háskólamenntun
fram til þess hér á landi. Kunnuleg
rök: Lítið land og fámenni og rangt
að dreifa sérhæfum starfskrafti um
alla koppagrundir auk fjárhagslegar
sóunar. Nú vita allir að stofnun HR
styrkti háskólasamfélagið, jók val-
frelsi nemenda og samkeppnin bætti
HÍ ef eitthvað var.
Annað nærtækt dæmi. Eitt sinn
var til ríkisstofnun sem hét Vega-
gerð ríkisins. Hún hannaði, byggði
og hélt við vegakerfinu. Allt á einni
hendi. Framsýnir aðilar sáu að hér
var ekki rétt að staðið. Nær væri að
virkja krafta einkareksturs. Nú
miðlar sama stofnun verkum allt frá
hönnun, framkvæmd, eftirliti og við-
haldi til annarra með góðum ár-
angri. Varla finnst sá maður sem vill
snúa til fyrra horfs.
Heilbrigðisþjónusta er ekkert frá-
brugðin annarri starfsemi þótt sum-
ir vilji meina annað. Mannauður,
þekking og hugmyndaauðgi eru
verðmæti þjónustunnar. Fákeppni í
þjónustuveitingu er jafn hættuleg
þar sem annars staðar. Heilbrigðis-
þjónustu má ekki veita út frá hags-
munum stofnana. Hér verða hags-
munir sjúklinga að vera í fyrirrúmi.
Valfrelsi til þjónustu, gott aðgengi,
gæði og að vel sé farið með skattfé.
Hvar þjónustan er veitt skiptir engu
máli að þessu gefnu. Pólitískur rétt-
trúnaður á rekstrarformi verður að
víka fyrir skynseminni. Þetta verða
stjórnmálmenn sem valdir eru til
forystu í málaflokkunum að tileinka
sér og þeir æðstu embættismenn
framkvæmdavaldsins sem sömu
stjórnmálamennirnir fela fram-
kvæmdina.
Eftir Stefán E.
Matthíasson »Mannauður, þekking
og hugmyndaauðgi
eru verðmæti þjónust-
unnar. Fákeppni
í þjónustuveitingu
er jafn hættuleg þar
sem annars staðar.
Stefán E. Matthíasson
Höfundur er formaður Samtaka
heilbrigðisfyrirtækja.
Háskólasjúkrahússinnar
Yfirskrift þessarar
greinar er fengin að
láni hjá fráfarandi
skólastjóra Réttar-
holtsskóla, Jóni Pétri
Zimsen, og kom fram í
viðtali við hann á
mbl.is. Undir stjórn
hans hefur Réttar-
holtsskóli náð góðum
árangri, bæði í inn-
lendum og erlendum
samanburði. Jón Pétur hefur verið
gagnrýninn á aðgerðir og stefnu
skólayfirvalda í borginni og segir
ófagleg vinnubrögð og skeytingar-
leysi þeirra í garð skólanna eiga
meðal annars þátt í því að hann
ákvað að hætta sem skólastjóri.
Þegar farsæll skólastjórnandi segir
upp störfum ætti það að vera borg-
arbúum áhyggjuefni.
Skólamál í skötulíki
Gagnrýni Jóns Pét-
urs í umræddu viðtali
lýtur einkum að þrem-
ur atriðum. Í fyrsta
lagi að lítið sé um svör
við ábendingum hans
frá Skúla Helgasyni og
Helga Grímssyni hjá
skóla- og frístundaráði.
Í öðru lagi að takmörk-
uð áhersla sé lögð á
þekkingu í mennta-
stefnunni en því meiri
á hugtök eins og sköpun, gagnrýna
hugsun og frumkvæði. Þekkingin
virðist algert aukaatriði í mennta-
stefnunni. Jón Pétur bendir á að
sköpun og gagnrýnin hugsun séu
mikilvæg hugtök en þau lifi ekki í
tómarúmi. Gagnrýnin hugsun, sköp-
un og frumkvæði byggist á þekk-
ingu. Með sama hætti og við hús-
byggingu þarf að byrja á
grunninum. Loks gagnrýnir Jón
Pétur hversu lítið eftirlit sé með því
sem gerist í skólunum. Skóla-
yfirvöld í borginni firri sig ábyrgð á
þessum mikilvæga málaflokki með
því að segjast treysta skólunum.
Svör skólayfirvalda
Daginn eftir viðtalið við Jón Pét-
ur er haft eftir Helga Grímssyni,
sviðsstjóra hjá skóla- og frí-
stundasviði borgarinnar, að hér sé
aðeins um að ræða sjónarmið eins
skólastjórnanda, sem væntanlega
skýrir áhugaleysið á að svara
ábendingum Jóns Péturs. Í fram-
haldinu segir hann síðan að „stefnan
sé sameign þúsunda aðila sem hafa
lagt gjörva hönd á plóginn til að
móta framsækna og skapandi
menntastefnu“. Þegar mennta-
stefna er klædd í búning hlutleysis
með því að heimfæra hana upp á
skoðanir þúsunda manna er verið að
koma sér hjá því að rökstyðja í
hverju hún felst og hverju hún hef-
ur skilað. Niðurstaðan er sú að eng-
inn veit í hverju þessi menntastefna
borgarinnar felst en vitað er að hún
hefur skilað dýrasta grunnskóla
innan OECD og slökum árangri í
samanburði við aðrar þjóðir.
Ábyrgð á því ber meirihlutinn í
borginni en ekki þúsundir manna
sem Skúli Helgason og Dagur B.
Eggertsson hafa talað við.
Innihaldslausir frasar
Þegar metin eru störf skóla- og
frístundasviðs borgarinnar annars
vegar og störf Jóns Péturs Zimsen
hins vegar er himinn og haf á milli.
Það sem Skúli og Dagur bjóða okk-
ur upp á eru innihaldslausir frasar
um „framsækna og skapandi
menntastefnu“ á sama tíma og ís-
lenskir nemendur standa höllum
fæti í alþjóðlegum samanburði. Stór
hluti nemenda getur ekki lesið sér
til gagns sem skapar mikla ógn við
lýðræðið, eins og Jón Pétur bendir
á. Þegar þekkinguna þrýtur skapast
jarðvegur fyrir innrætingu.
Kannski er það markmið
borgarstjórnarmeirihlutans.
Þegar skólakerfið er veikt er vont
að missa öfluga stjórnendur.
Kannski verður hægt að breyta
þessari þróun í næstu kosningum og
skapa skilyrði til þess að sannfæra
Jón Pétur og aðra öfluga skóla-
stjórnendur um að það sé þess virði
að halda áfram.
Eftir Brynjar
Níelsson » Þegar þekkinguna
þrýtur skapast
jarðvegur fyrir inn-
rætingu. Kannski er
það markmið borgar-
stjórnarmeirihlutans.
Brynjar Nielsson
Höfundur er alþingismaður.
Illa ígrunduð menntastefna Reykjavíkurborgar