Fréttablaðið - 17.08.2018, Blaðsíða 10

10.000
ára gamalt
Maðurinn hefur ræktað
og neytt hveitis frá upphafi
siðmenningarinnar
6
heimsálfur
749
milljón tonn voru
framleidd í BNA
árið 2016
220
hektarar voru
ræktaðir 2016
Helstu framleiðendur eru Bandaríkin, ESB, Indland og Kína
✿ Langmests af ræktuðu hveiti er neytt af mönnum
67%
af framleiddu hveiti
eru til manneldis
2,5
milljarðar manna – fátæk-
asti hluti mannkyns – reiðir
sig á hveiti á hverjum degi
Hveiti er sú nytjaplanta sem
mest er neytt af í heiminum
Hver manneskja etur
65 kg
af hveiti á ári
✿ Hveiti er framleitt um allan heim✿ Erfðamengi hveitis –
35 sinnum stærra en
erfðamengi hrísgrjóna
17 gb
9
0 1 2 3 4 5 6 7
1. Hveiti
2. Mannfólk
3. Kýr
4. Mús
5. Korn
6. Kjúklingur
7. Hrísgrjón
ERFÐAFRÆÐI Alþjóðlegur hópur vís-
indamanna – skipaður 200 erfða- og
líffræðingum frá 73 rannsóknar-
stofnunum í 20 löndum – hefur
lokið 13 ára verkefni sem miðaði að
því að kortleggja að fullu erfðamengi
hveitis. Áfanginn þykir marka þátta-
skil í því langtíma verkefni að tryggja
hnattrænt fæðuöryggi en hveiti tekur
til eins fimmta af öllum hitaeining-
um sem mannkyn neytir á ári.
Niðurstöðurnar voru birtar í
gærkvöldi í vísindaritinu Science. Í
niður stöðunum er að finna upplýs-
ingar sem lýsa af mikilli nákvæmni
um 94 prósentum af erfðamengi
hveititegundarinnar Triticum aest-
icum L. Upplýsingarnar munu nýtast
í ræktun annarra tegunda hveitis,
en þær eru birtar með þeim hætti
að mögulegt er að staðsetja vissar
táknraðir í erfðamenginu.
Þetta þýðir að ræktendur hveitis
munu nú eiga auðveldara með að
hámarka uppskeru sína með því að
eiga við erfðaefni plöntunnar.
„Gert er ráð fyrir því að árið 2050
muni heimurinn þurfa 60 prósent
meira hveiti en er framleitt nú til
að mæta eftirspurn,“ segir Cristobal
Uauy, verkefnastjóri hjá John Innes-
miðstöðinni á Bretlandi og sérfræð-
ingur í erfðafræði nytjaplantna. „Við
höfum aldrei verið í betri aðstöðu en
núna að auka uppskeru, til að rækta
plöntur með hærra næringargildi og
að búa til tegundir sem munu þola
áhrif loftslagsbreytinga betur.
„Þökk sé niðurstöðunum sem við
birtum nú ásamt kollegum okkar
ytra höfum við aldrei verið í betri
aðstöðu en nú til að auka uppskeru,
til að rækta plöntur sem hafa hærra
næringargildi og til að búa til ný
afbrigði sem þola áhrif loftslags-
breytinga betur.“
Uppskera hveitis hefur dreg-
ist saman víða um heim sökum
breytinga á veðurfari, sjúkdóma og
ágangs skordýra. Þetta er þróun sem
á sér stað á sama tíma og mannfólki
Risavaxið erfðamengi hveitis kortlagt
Undanfarin 13 ár hafa vísindamenn um allan heim unnið að raðgreiningu og ítarlegri kortlagningu á erfðamengi brauðhveitis. Niður-
stöðurnar voru birtar í gær og eru sagðar nauðsynlegar til að tryggja matvælaöryggi heimsbyggðarinnar á tímum loftslagsbreytinga.
fjölgar hratt. Alþjóðlegu samtökin
um raðgreiningu hveitis (IWAC),
sem stutt hafa verkefnið undanfarin
ár, segja dýpri þekkingu á erfðaefni
hveitis nauðsynlega til að forðast
matarskort í framtíðinni.
Lengi vel var það talið ómögu-
legt að raðgreina erfðamengi
hveitis, þá fyrst og fremst sökum
þess hversu risavaxið og flókið það
er. Það er fimm sinnum stærra en
erfðamengi mannsins.
kjartanh@frettabladid.is
Gert er ráð fyrir því
að árið 2050 muni
heimurinn þurfa að fram-
leiða 60 prósent meira hveiti
en hann gerir nú
Cristobal Uauy, verkefnastjóri hjá
John Innes-miðstöðinni
Dýpri þekking á erfðamengi hveitis er sögð vera forsenda þess að hægt verði tryggja fæðuöryggi. NorDicpHotos/Getty
STJÓRNSÝSLA Í upphafi árs lagði
Póst- og fjarskiptastofnun (PFS)
fyrir Íslandspóst ohf. að endurskoða
gjaldskrá sína innan einkaréttar eigi
síðar en 1. júní 2018. Ný gjaldskrá
vegna ákvörðunarinnar hefur ekki
enn verið birt. Málið er sem stendur
í ferli hjá PFS.
Á haustmánuðum síðasta árs til-
kynnti Íslandspóstur PFS þá fyrir-
ætlun sína að fækka dreifingardög-
um bréfpósts í þéttbýli frá og með
1. febrúar þessa árs. Ástæðan var
breytt rekstrarumhverfi en á sama
tíma og íbúum hefur fjölgað hefur
gífurlegur samdráttur verið í bréf-
sendingum innan einkaréttar.
Bréfsendingar hafa dregist
saman um rúmlega helming síðan
árið 2007. Verð bréfpósts hefur því
hækkað verulega umfram eðlilegar
kostnaðarhækkanir undanfarin
ár. Til dæmis má nefna að frá því í
október 2011 hefur verð fyrir bréf-
póst innanlands hækkað um ríflega
hundrað prósent en önnur þjónusta
Íslandspósts hækkað öllu minna.
Verð á pakkasendingum hefur til að
mynda hækkað um tæplega sjött-
ung á sama tímabili.
Þrátt fyrir þjónustuskerðingu
hugðist Íslandspóstur halda sömu
verðskrá fyrir bréf innan einkarétt-
ar. Á þetta féllst PFS ekki. Í ákvörð-
un stofnunarinnar frá 23. janúar
segir meðal annars að „PFS [telji] að
það hagræði sem ÍSP telur að verði
við breytingarnar eigi að skila sér
til þeirra notenda þjónustunnar
sem við á hverju sinni“. Af þeim
sökum var lagt fyrir Íslandspóst
að ljúka endurskoðun á gjaldskrá
innan einkaréttar fyrir 1. júní 2018
og senda PFS hana til samþykktar.
„Ákvörðunin var afdráttarlaus
um það að Íslandspóstur ætti að
endurskoða gjaldskrána eigi síðar
en 1. júní. Nú hefur það dregist í tvo
og hálfan mánuð. Það þýðir einfald-
lega að notendur þjónustunnar eru
að borga of mikið fyrir hana,“ segir
Ólafur Stephensen, framkvæmda-
stjóri Félags atvinnurekenda.
Ólafur bendir á að breytingin á
dreifingardögunum hafi tekið gildi
í byrjun árs og því hafi hagræðið af
breytingunum skilað sér þangað
þrátt fyrir ákvörðun PFS.
„Þetta er því miður enn eitt
dæmið um að Íslandspóstur haldi
uppi verðlagningu á þjónustu
sem er í einkarétti. Á sama tíma er
verðskrá fyrir samkeppnisrekstur
einkennilega lág og hefur lítið
breyst,“ segir Ólafur.
Hann bætir því við að miðað við
ákvörðun PFS hafi notendur mátt
vænta þess að það yrði verðbreyt-
ing þann 1. júní. Að sú breyting sé
að dragast á langinn sé fullkomlega
óviðunandi.
„Við hvetjum PFS til að taka
fastar á þessum samkeppnisháttum
Íslandspósts. Að okkar mati hefur
stofnunin ekki staðið sig nógu vel
við að fylgja eftir lögum og reglum
og eigin ákvörðunum,“ segir Ólafur.
Tillögur að breyttri verðskrá
Íslandspósts bárust PFS tæpum
mánuði síðar en ákvörðunin kvað
á um. Hrafnkell V. Gíslason, for-
stjóri PFS, segir að í ákvörðuninni
hafi ekki falist að birta ætti nýja
verðskrá 1. júní heldur senda hana
þá til PFS. Málið sé nú til meðferðar
hjá stofnuninni. joli@frettabladid.is
Ellefu vikna bið eftir gjaldskrá póstsins
Íslandspósti bar að senda Póst- og fjarskiptastofnun nýja gjaldskrá fyrir ellefu vikum. Gjaldskráin er nú til meðferðar hjá stjórnvaldinu.
Framkvæmdastjóri Félags atvinnurekenda segir dráttinn þegar hafa bitnað á notendum póstþjónustunnar sem séu að borga of mikið.
Bréfsendingum fækkað um meira en helming á áratug. FrÉttABLAÐiÐ/erNir
Þetta þýðir einfald-
lega að notendur
þjónustunnar eru að borga
of mikið fyrir hana.
Ólafur
Stephenssen,
framkvæmda-
stjóri Félags
atvinnurekenda
1 7 . á g ú S T 2 0 1 8 F Ö S T U D A g U R10 F R é T T I R ∙ F R é T T A B L A Ð I Ð
1
7
-0
8
-2
0
1
8

0
4
:3
9
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
0
9
8
-B
8
E
0
2
0
9
8
-B
7
A
4
2
0
9
8
-B
6
6
8
2
0
9
8
-B
5
2
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
0
4
8
s
_
1
6
_
8
_
2
0
1
8
C
M
Y
K