Læknablaðið - 01.10.2017, Qupperneq 23

LÆKNAblaðið 2017/103 423
Inngangur
Beinbrot hafa verið algengt vandamál á Íslandi eins og á hinum
Norðurlöndunum. Algengi og nýgengi beinbrota hafði lítið ver-
ið kannað þar til Hjartavernd hóf rannsóknir sínar. Framskyggu
rannsókn Hjartaverndar á stórum hópi miðaldra karla og kvenna
sem fylgt var eftir í meira en 25 ár gaf möguleika á að kanna
nýgengi allra beinbrota í hópnum í ljósi aðgengilegra gagna frá
sjúkrahúsum landsins.
Í þessu yfirliti höfum við tekið saman nokkur atriði úr nýlega
birtum vísindagreinum frá Hjartavernd sem fjalla um faralds-
fræði beinbrota í hópnum. 1–3 Upplýsingar hafa síðan verið nýttar
til að reikna út áhættu á beinbrotum, sérstaklega meiriháttar bein-
þynningarbrotum í mismunandi aldurshópum karla og kvenna.
Fjórar helstu gerðir meiriháttar beinþynningarbrota eru fjærendi
framhandleggs, nærendi upphandleggs, klínísk hryggsúlubrot og
mjaðmarbrot (nærendi lærleggs), og eru þau talin valda um 90% af
heildarbyrði allra beinþynningarbrota. 4,5
Upplýsingarnar voru einnig nýttar til að þróa alþjóðlegan
áhættureikni fyrir Ísland, FRAX Ísland. Áhættureiknirinn nær
annarsvegar til áhættu á einhverju meiriháttar beinþynningar-
broti og hinsvegar á mjaðmarbroti eingöngu á næstu 10 árum.6,7
Á síðustu árum hafa birst nokkrar greinar í vísindatímaritinu Osteoporosis
International um faraldsfræði beinbrota á Íslandi, byggðar á hóprann-
sóknum Hjartaverndar. Við höfum tekið saman nokkur atriði úr þessum
vísindagreinum og fylgiskjölum þeirra með áherslu á meiriháttar bein-
þynningarbrot (framhandleggsbrot, upphandleggsbrot, hryggsúlubrot og
mjaðmarbrot). Þessi fjögur brot eru talin valda um 90% af heildarbyrði
allra beinþynningarbrota. Nýgengistölur þessara beinbrota í Hjartavernd-
arhópnum mynda grunn að notkun alþjóðlegs áhættureiknis, FRAX Ísland,
fyrir Íslendinga 40-90 ára og spá fyrir um líkur á meiriháttar beinbroti
næstu 10 árin. Þessi áhættureiknir var opnaður á veraldarvefnum árið
2013.
Sérstaklega bendum við á mikilvægi fyrri beinbrotasögu þar sem tæp
40% allra meiriháttar beinþynningarbrota verða í kjölfar fyrsta brots síðar
á ævinni samkvæmt gögnum Hjartaverndar. Niðurstöðurnar benda á mik-
ilvægi tímalengdar frá broti þar sem mesta áhættan á að fá síðar brot er
á fyrstu tveimur árunum eftir brot enda þótt aukin áhætta haldist næstu
20 árin. Þetta bendir því til mikilvægis forvarna strax eftir fyrsta beinbrot,
sérstaklega meðal aldraðra. Rannsóknirnar gefa góða heildarsýn yfir
beinbrot á Íslandi í samanburði við erlendar rannsóknir og sýna að aldurs-
staðlað nýgengi alvarlegustu brotanna, mjaðmarbrotanna, náði hámarki
um aldamótin en lækkaði til 2008 meðal kvenna, svipað og lýst hefur verið
í Svíþjóð og Danmörku.
Úr gögnum Hjartaverndar:
Nokkur atriði um faraldsfræði
og áhættumat beinbrota á Íslandi
Gunnar Sigurðsson1 læknir, Kristín Siggeirsdóttir1,2 iðjuþjálfi, Brynjólfur Y. Jónsson3 læknir, Brynjólfur Mogensen4
læknir, Elías F. Guðmundsson1 faraldsfræðingur, Thor Aspelund1,5 tölfræðingur, Vilmundur Guðnason1,5 læknir
Jafnframt hafa gögnin verið nýtt til að kanna áhættu á seinni
brotum og undirstrika niðurstöðurnar mikilvægi forvarna strax
eftir fyrsta meiriháttar beinþynningarbrot.
Faraldsfræði
Öll beinbrot þátttakenda í hóprannsókn Hjartaverndar 1967-1991
hafa verið skráð, frá þeim tíma þegar þátttaka þeirra hófst. Þátt-
takendur voru fæddir 1907-1935 og þeir yngstu voru því 35 ára við
komu þeirra í rannsóknina, meðalaldur 52 ár. Alls náði rannsókn-
in til 18872 einstaklinga, 9113 karla og 9756 kvenna. Þessi hópur
var um 34% allra landsmanna sem fæddir voru á úrtökutímabil-
inu 1907-1935. Við teljum því að hópurinn endurspegli allvel Ís-
lendinga í þessum aldurshópi.
Hópnum var fylgt eftir til ársloka 2008 og var miðgildi eftir-
fylgnitímans um 26,5 ár. Öll beinbrot voru staðfest með röntgen-
myndum og skráð samkvæmt ICD10 kóðum (ICD9 kóðar sam-
ræmdir samkvæmt viðurkenndum reglum), úr gögnum allra
deilda spítalanna þriggja í Reykjavík, og að auki voru upplýsingar
fengnar frá Fjórðungssjúkrahúsinu á Akureyri, Sjúkrahúsinu á
Akranesi og röntgendeild Domus Medica. Reynt var að skrá brot-
in eftir lýsingum á aðstæðum, t.d. hvort viðkomandi brotnaði
við fall úr uppréttri stöðu eða minna (lágorkubrot).1 Tafla I sýnir
heildarfjölda brota og brotinna einstaklinga í hópnum. Hver kona
hlaut að meðaltali 2,3 brot en hver karl 1,7 brot eftir 34 ára aldur
og næsta aldarfjórðung.
Til meiriháttar beinþynningarbrota voru talin framhandleggs-
brot (fjærendi), upphandleggsbrot (nærendi), klínísk hryggsúlu-
R A N N S Ó K N
Á G R I P
1Hjartavernd, 2Janus endurhæfing, 3Lækning 4Landspítalinn 5Háskóli Íslands
Fyrirspurnum svarar Gunnar Sigurðsson, gunnars@hjarta.is
https://doi.org/10.17992/lbl.2017.10.154
Greinin barst blaðinu 22. maí 2017, samþykkt til birtingar 1. september 2017.
nýtt
á góðu verði
SAMHEITALYF
Notkunarsvið: Háþrýstingur, hjartaöng, hjartsláttartruflanir, hjartsláttarónot vegna starfræns hjartasjúkdóms, fyrirbyggjandi meðferð til að koma í veg
fyrir dauðsföll af völdum hjartastopps og endurtekið drep eftir brátt hjartadrep, fyrirbyggjandi meðferð við mígreni, stöðug, langvinn hjartabilun með
einkennum og skertri slagbilsvirkni í vinstri slegli. Frábendingar: Ofnæmi fyrir virka efninu, öðrum beta-blokkum eða einhverju hjálparefna lyfsins.
Óstöðug hjartabilun sem ekki hefur tekist að meðhöndla, samfelld eða slitrótt meðferð með beta-viðtakaörvum til að auka samdráttarhæfni hjartans,
hægsláttur eða lágþrýstingur með einkennum, grunur um brátt hjartadrep og hjartsláttartíðni <45 slög/mín., PQ bil >0,24 sek. eða slagbilsþrýstingur
<100 mmHg. Þegar um hjartabilun er að ræða skal endurmeta sjúklinga með endurtekinn slagbilsþrýsting undir 100 mmHg í liggjandi stöðu áður en
meðferð er hafin. Hjartalost, gáttasleglarof af annarri og þriðju gráðu, heilkenni sjúks sínushnútar (að því gefnu að ekki sé varanlegur gangráður til
staðar), alvarlegur sjúkdómur í útæðum ásamt hættu á drepi í holdi. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur mikilvæg
atriði má nálgast í sérlyfjaskrá – www.serlyfjaskra.is. Markaðsleyfishafi er KRKA, d.d., Novo mesto. Umboðsaðili er LYFIS ehf. Sími: 534-3500,
netfang: lyfis@lyfis.is. SmPC: Maí 2017.
Ekki viss hvort
metoprolol henti?
30 stk.
einnig
pakkningar
Bloxazoc
metoprolol succinat forðatöflur
metoprolol verkun
allan sólarhringinn

Einn skammtur á dag...
25 mg, 50 mg, 100 mg og 200 mg - 100 forðatöflur
25 mg, 50 mg og 100 mg - 30 forðatöflur
Athugið mismunandi rithátt styrkleika milli sérlyfja, ýmist ritað sem magn
succinat salts eða tartarat salts. Bloxazoc inniheldur metoprolol succinat en
styrkleikinn gefinn upp sem samsvarandi magn metoprolol tartarats.
Nánari upplýsingar veittar hjá LYFIS í síma 534 3500 eða á lyfis@lyfis.is.