Morgunblaðið - 12.07.2018, Qupperneq 21

MINNINGAR 21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. JÚLÍ 2018
✝ Jónas Krist-jánsson fædd-
ist í Reykjavík 5.
febrúar 1940.
Hann lést á Hjarta-
deild Land-
spítalans að
morgni 29. júní.
Foreldrar hans
voru Kristján Jón-
asson, f. 12.5. 1914,
d. 27.7. 1947 og
Anna Pétursdóttir,
f. 11.6. 1914, d. 24.9. 1976. Syst-
ir Jónasar er Anna Halla lög-
fræðingur, f. 19.4. 1946. Henn-
ar maður er Joseph Mancilla, f.
21.2. 1947.
Jónas giftist þann 24.12.
1963 Kristínu Halldórsdóttur,
ritstjóra og alþingiskonu, f.
20.10. 1939, d. 14.7. 2016. For-
eldrar hennar voru Halldóra
Sigurjónsdóttir, matreiðslu-
kennari og skólastjóri Hús-
Þeirra börn: a) Váli Amaru, f.
11.3. 2013, b) Brynhildur Yllari,
f. 3.9. 2014. 4) Halldóra, flug-
maður, f. 7.1. 1974, fyrrverandi
maki Ómar Örn Sigurðsson, f.
11.6. 1965. Þeirra börn: a)
Sindri Snær, f. 9.4. 1998, Breki
Hrafn, f. 14.11. 2000.
Jónas Kristjánsson var blaða-
maður og fréttastjóri á Tím-
anum 1961-1964. Fréttastjóri
Vísis 1964-1966. Ritstjóri Vísis
1966-1975. Einn stofnenda og
ritstjóri Dagblaðsins 1975-1981.
Ritstjóri DV 1981-2001. Rit-
stjóri Fréttablaðsins 2002. Út-
gáfustjóri Eiðfaxa ehf. 2003-
2005. Leiðarahöfundur DV
2003-2005. Ritstjóri DV 2005-
2006. Stundakennari í blaða-
mennsku við símennt Háskól-
ans í Reykjavík 2006-2008. Jón-
as var formaður Blaða-
mannafélags Íslands og
Íslandsnefndar International
Press Institute. Jónas skrifaði
fjölda bóka, einkum ferðabæk-
ur og hestarit.
Minningarathöfn fer fram í
Gamla bíó í Reykjavík í dag, 12.
júlí 2018, kl. 13.
Meira: mbl.is/minningar
mæðraskólans á
Laugum, f. 26.6.
1905, d. 10.4. 1994,
og Halldór Víg-
lundsson, smiður
og vitavörður, f.
11.6. 1911, d. 15.4.
1977.
Börn þeirra eru:
1) Kristján, jarð-
fræðingur, f. 27.3.
1964, maki Katrín
Harðardóttir, f.
24.1. 1963. Þeirra börn: a)
Katla, f. 29.5. 1987, b) Kári, f.
10.10. 1996. 2) Pálmi, frétta-
maður, f. 15.5. 1968, maki Sig-
rún Thorlacius, f. 10.2. 1968.
Þeirra börn: a) Hera, f. 14.3.
1989, b) Auður, f. 12.11. 1997,
c) Kristín, f. 7.3. 2002, d) Ás-
laug, f. 9.2. 2006. 3) Pétur, tölv-
unarfræðingur, f. 24.12. 1970,
fyrrverandi maki Miriam Mar-
cela Jónasson, f. 17.2. 1982.
Á þeim árum þegar ég var að
alast upp, voru fjögur dagblöð í
boði hér á landi. Morgunblaðið,
Tíminn, Alþýðublaðið og Þjóð-
viljinn, auk Vísis sem var eftir-
miðdagsblað. Öll voru þessi blöð
háð stjórnmálum og stjórnmála-
flokkum. Í lok áttunda áratugar
var síðan gefið út nýtt blað, Dag-
blaðið hét það og ekki tengt nein-
um flokkum, heldur gefið út í
nafni frjálsræðis og óháð pólitísk-
um málflutningi, hvort heldur til
vinstri eða hægri. Ritstjóri Dag-
blaðsins var Jónas Kristjánsson
og með honum valinkunnir blaða-
menn. Þessi blöð tvö, Vísir og
DV, voru eftirmiðdagsblöð.
Komu út upp úr hádeginu og
börðust um markaðinn.
Fyrir forgöngu Sveins Eyj-
ólfssonar og Harðar Einarsson-
ar, náðist samkomulag um að
slíðra vopnin og sameina þessi
tvö blöð. Ráðnir voru Jónas
Kristjánsson sem verið hafði rit-
stjóri Dagblaðsins og undirritað-
ur sem verið hafði ritstjóri Vísis
um skamman tíma.
Með útgáfu DV hófst samstarf
okkar Jónasar sem entist næstu
sextán árin. Blaðið naut vinsælda
og slagaði upp í Morgunblaðið
sem stærsta dagblaðið á þessum
tíma. Við Jónas skiptum með
okkur verkum en ég get glaður
viðurkennt, að öll forysta og
framfarir voru í höndum Jónasar.
Hann var ritstjóri „par excell-
ence“ í skipulagi og efnisvali, og
bestur var hann í leiðaraskrifum
sínum, óhræddur og djarfur.
Hlífði engum, hvass og harður í
horn að taka.
Það var mikil og góð reynsla
að starfa með honum og það var
vinátta á milli okkar, sem ég naut
og þakka fyrir. Jónas kom alltaf
fram við mig og aðra af hrein-
skilni, var heilsteyptur í skoðun-
um og nýtti stöðu sína sem rit-
stjóri, til að koma fram afstöðu,
gagnrýni og athugasemdum, sem
áttu erindi til samfélagsins.
Þessu hélt hann raunar áfram á
netinu og Fésbókinni eftir að
hann lét af störfum og allt fram
til síðustu stundar.
Á sama tíma, þeim árum sem
ég starfaði með Jónasi, var vin-
átta með okkur, hann var öðling-
ur heim að sækja, skemmtilegur í
tveggja manna tali, glaðvær og
góður í framkomu og samskipt-
um.
Jónas stækkaði sjóndeildar-
hringinn, minnti á hinar hliðarn-
ar, tjáði sig af eindrægni og sagði
það sem honum fannst. Hvort
sem það féll í kramið eða styggði
og storkaði samferðamönnum
hans. Áhrif skrifa Jónasar voru
ótvíræð og beinskeytt.
Jónas Kristjánsson er meðal
þeirra manna og kvenna, sem
höfðu áhrif, sem áttu erindi og
hægt var að bera virðingu fyrir
manndómi hans og sjónarmiðum.
Jónas var klettur, Jónas var stað-
fastur, Jónas var frábær hugsuð-
ur.
Ég sendi öllum afkomendum
hans hjartans kveðjur. Þau mega
öll vera stolt af Jónasi Kristjáns-
syni.
Ellert B. Schram.
Íslensk tunga á undir högg að
sækja. Enskan sækir á og und-
anhaldið gagnvart henni er sam-
ofið vaxandi rökleysu og mála-
lengingavaðli. Stórt skarð er
höggvið í raðir öflugustu varð-
manna tungunnar með fráfalli
Jónasar Kristjánssonar. Ég naut
þeirra forréttinda að vera sam-
starfsmaður hans þegar hann var
ritstjóri Skólablaðs MR og hóf
glæsiferil sinn sem yfirburða-
maður í blaðamennsku. Þá bund-
ust þau bönd milli okkar sem
styrktust meðan báðir lifðu. Ef
hægt er að tala um meistara
meitlaðs máls var Jónas sá mað-
ur. Um það báru fínyddaðir og
skarpir bloggpistlar hans vott
allt til enda. Ekki orði ofaukið
þegar brugðið var stílvopni og
brandi hins ritaða orðs af tærri
bardagalist ástríðufulls hug-
sjónamanns. Skýrt og skorinort.
Stutt og hnitmiðað. Beinskeytt
og tæpitungulaust, svo að sumum
þótti kannski stundum nóg um
hjá hinum gunnreifa snillingi.
Smá dæmi um kröfur hans um
hnyttni skal nefnt úr kennslu
hans í háskólanum. Jónas tók
bresku blöðin á beinið fyrir
óþarfa málalengingar í fréttafyr-
irsögnum um fæðingu í konungs-
fjölskyldunni. „Allar of langar“,
sagði Jónas. Líka stysta fyrir-
sögnin: „It’s a boy.“ „Það er hægt
að stytta hana um helming og
stækka stafina tvöfalt í: “Oh,
boy!““ Já, það var bara einn Jón-
as Kristjánsson. Aðdáun, þökk og
virðing fylla hugann. Samúðar-
kveðjur til hans nánustu.
Ómar Ragnarsson.
Einn góðan veðurdaginn í MR
sagði Jónas við mig: – Jæja, nú
hef ég hitt einn, sem er klárari en
ég – þetta var Þorsteinn Gylfa-
son. Þetta er ekki rifjað upp til að
mæra Þorstein sérstaklega, held-
ur til að minnast þess, hvað
sjálfsmat Jónasar var sterkt – en
þó raunsætt, því að líklega stæðu
fáir skólafélagar okkar honum á
sporði um almenna þekkingu,
skerpu og rökvísi. Jónas varð rit-
stjóri Skólablaðsins og varð þá
þegar ljóst, hvílíkur yfirburða-
maður hann var um skipulagn-
ingu og verkstjórn. Það átti eftir
að sannast með eftirminnilegum
hætti á víðari vettvangi eins og
alþjóð veit.
Jónas tók öll viðfangsefni með
trompi. Ekki bara ritstjórn og
pistlaskrif, heldur líka óskyld
efni: heilsubótarhlaup (frum-
kvöðull), megrunarkúr doktors
Roberts Atkins, Go-spilið kín-
verska, hótel- og veitingahúsa-
greiningu, vekurð gæðinga, þjóð-
leiðir og ferðalög, fræðagrunn
blaðamennsku og alþjóðastjórn-
mál. Reyndar varð eldlegur
áhugi hans á eðalvínum ekki til
mikillar þurftar á tímabili, en það
var fyrir löngu. Drifkraftur Jón-
asar í leik og starfi var óbilandi
réttlætiskennd og sannleiksást,
þótt vígamóðurinn, ákafinn og
sannfæringarþörfin hafi stund-
um leitt ritstjórann út á ystu nöf í
málflutningnum. Eftir stendur,
að Jónas var ásamt einum eða
tveimur öðrum öflugasti blaða-
maður og ritstjóri landsins síðari
hluta tuttugustu aldar.
Vinátta okkar hófst ofan í
veituskurði sunnan við mötu-
neytið á Írafossi sumarið 1956 og
hélst óslitin síðan. Við vorum 16
ára, en fundum sameiginlegt um-
ræðuefni í bókum George Orwell,
1984 og Félaga Napóleon. Seinna
átti Jónas eftir að halda seminör
yfir okkur félögum sínum, þar
sem hann bar saman framtíðar-
sýn Orwells og svo Aldous Hux-
leys í bókunum Brave New
World og Brave New World Re-
visited. Margir aðrir spámenn og
hugsjónir fönguðu huga hans á
næstu áratugum. Það hljómar
e.t.v. undarlega í dag, en á ung-
um aldri batt Jónas til dæmis
miklar vonir við skógrækt og
norræna samvinnu og hann var
svag fyrir Framsóknarflokknum.
Þetta breyttist. Á helsta mekt-
artíma ritstjóraferilsins var hann
máttugur hrópandi réttlætis,
upplýsingar, jafnræðis og ráð-
vendni. Hann rakst hvergi í
flokki.
Vinátta okkar Jónasar tók vit-
anlega strax til eiginkvenna okk-
ar. Það var jafnræði með þeim
Kristínu. Hún var fluggáfuð og
átti mikinn þátt í árangri
Kvennalistans. Sjúkleiki Kristín-
ar lagði þungar byrðar á Jónas
og hann var varla samur maður
eftir fráfall hennar og raunar eig-
in veikindi. Þó hafði hann áform
um að dvelja næsta vetur í Spán-
arblíðu, er örlögin gripu í taum-
ana. Hvorugur okkar Jónasar
hefur víst talist mikill trúmaður á
kirkjulega vísu. Ég dvel þó enn
við þá hugljómun, að við eigum
eftir að sitja saman í handan-
heimum yfir glasi af Chateau
Latour (1996) að fenginni sér-
stakri heimild frá SÁÁ.
Þórður Harðarson.
Sérstakt að finna allt í einu
fyrir því að það sem var er ekki
lengur. Jónas er ekki lengur við.
Magnað, annað hefur í raun ekki
breyst. Hugmyndir mínar um
Jónas lifa áfram, jafnskýrar og
hann var.
Segja má að Jónas hafi verið
minn fyrsti leiðbeinandi. Kynnt-
ist honum fyrst sem hálfgerður
lærlingur á ritstjórn Dagblaðs-
ins. Síðustu tengsl okkar vörðuðu
Rósu samstarfskonu mína en
Jónas sagði hana vera síðasta
nemanda sinn í fjölmiðlun. Jónas
mun örugglega lifa með henni
þótt tími hafi ekki unnist til að út-
skrifast. Við erum bæði heppin
að hafa kynnst Jónasi. Hann
verður við á meðan við munum
eftir því sem hann kenndi.
Staðfesta Jónasar birtist í
framgöngu hans og fasi eins og
oft er hjá einstökum einstakling-
um. Jónas bar þess vitni að glæsi-
leikann er að finna í því einstaka.
Hreinskilni hans kom mér fyrir
sjónir sem heilindi enda stóðust
loforðin. Jónas á eftir að lifa lengi
í huga margra. Votta aðstand-
endum samúð mína.
Guðjón Heiðar Pálsson.
Árið 1983 var gefin út frábær
bók eftir Jónas sem hét Heims-
borgin London.
Þarna voru gagnlegar upplýs-
ingar fyrir ferðamenn, m.a. var
þar talað um allskyns veitingahús
og hótel sem Jónas hafði prufað
og mælti með, ekki veitti af þar
sem það var ekkert öruggt með
gæði veitingastaða í London á
þessum tíma en London var
þarna rétt að byrja að hasla sér
völl á vettvangi veitingahúsa.
Við vorum oft búnir að prufa
áður ýmsa staði sem voru æði
misjafnir.
Þar sem Jónas var viður-
kenndur mathúsagagnrýnandi
sem hafði bæði vit og skoðun á
þessum hlutum þá tókum við Úlf-
ar Eysteinsson þessa bók með
okkur í vikuferð með konunum
okkar til London í ágúst 1983.
Þarna var t.d. kafli sem hét
„Umhverfis jörðina á 30 veitinga-
húsum“. Við fórum víða og vorum
alltaf ánægðir, svo kom að amer-
ískum veitingahúsum og þá sagði
Jónas: „Ef þið farið upp á hornið
á Old Park Lane og Piccadilly þá
komið þið að Hard Rock Cafe og
ef ykkur langar í góðan hamborg-
ara með frönskum kartöflum,
mjólkurhristing og gráðaosta-
sósu þá er þetta staðurinn til að
fara á.“
Við komum þangað um tvö-
leytið í eftirmiðdaginn og það var
löng biðröð fyrir utan. Ég var á
þessum tíma nýbúinn að selja yf-
ir milljón hamborgara og hélt að
ég vissi allt um hamborgara svo
ég ætlaði nú ekki að fara að
standa í biðröð um miðjan dag en
lét þó tilleiðast, biðin tók u.þ.b. 45
mínútur en þegar við vorum
komin inn þá stóð ég agndofa úti
á miðju gólfi og dáðist að öllu sem
ég sá. Þetta var málið, þetta ætl-
aði ég sko að gera á Íslandi. Þetta
var eins og ævintýri fyrir mig ís-
lenskan sveitamanninn. Það tók
mig rúmt ár að ná í samning við
Hard Rock Cafe sem var undir-
ritaður 3. september 1984. Það
fyrsta sem ég gerði þegar ég kom
heim eftir það, var að fara heim
til Jónasar út á Seltjarnarnes og
þakka honum fyrir að hafa kynnt
mér þennan dásamlega stað.
Síðan þá hefur leið okkar legið
saman öðru hvoru og alltaf farið
vel á með okkur enda er ég hon-
um ævinlega þakklátur.
Ég hef lesið jonas.is árum
saman og á eftir að sakna hans og
hinnar skemmtilegu lýsingar á
samfélagi okkar og stjórnmálum.
Ég votta fjölskyldu og nánustu
vinum samúð mína.
Hvíl í friði, Jónas minn góur.
Tómas A. Tómasson.
Jónas Kristjánsson var einn
hinna fáu útvöldu, sem settu
sterkan svip á samtíð sína. Hann
var óumdeilanlega frumkvöðull í
íslenskri fjölmiðlun og vissulega
umdeildur sem slíkur. Samstarf
hans og Sveins Eyjólfssonar á
Dagblaðinu vakti storma og stríð.
Eftir á að hyggja táknaði það
kaflaskipti í sögu íslenskrar fjöl-
miðlunar.
Stríðið sem geisaði á bak við
tjöldin um yfirráð yfir DV er lær-
dómsríkur kafli í fjölmiðlasög-
unni. Sú saga snýst um það,
hvernig áhrifarík öfl í viðskipta-
lífinu – í nánum tengslum við ráð-
andi flokk fjármagnseigenda –
svífast einskis til að kaupa sér
völd og áhrif og tryggja eigin
hagsmuni. Jónas – með Svein að
bakhjarli – bauð þessum öflum
birginn.
Frjáls fjölmiðlun er súrefnis-
gjafi lýðræðisins. Það fyrsta sem
spilltir valdhafar í þjónustu auð-
ræðis gera, er að þagga niður í
gagnrýnisröddum – mýla fjöl-
miðlana. Þetta er að gerast bæði í
Bandaríkjum Trumps og Rúss-
landi Putins, í Austur-Evrópu og
Tyrklandi. Þessarar tilhneiging-
ar gætir um allan heim – líka hér
á landi. Lýðræðið er á undan-
haldi. Andstaða þess – auðræðið
– er í sókn.
Jónas Kristjánsson var lýsandi
dæmi um öflugan þjóðfélags-
gagnrýnanda í krafti frjálsrar
fjölmiðlunar. Hann var frum-
kvöðull og brautryðjandi. Það var
hart að honum sótt, en hann lét
aldrei beygja sig til hlýðni. Hann
er og verður lýsandi fyrirmynd
nýrrar kynslóðar fjölmiðlafólks,
sem á að standa vaktina um
virkni lýðræðisins á komandi ár-
um. Munu arftakar hans hafa til
að bera sama kjark og úthald og
Jónas Kristjánsson sýndi alla tíð
í lífi sínu og starfi? Við eigum
honum skuld að gjalda. Það verð-
ur ekki heiglum hent að halda
uppi merki hans.
Ég kveð hann með virðingu og
votta aðstandendum hans samúð
mína.
Jón Baldvin Hannibalsson.
Það vakna margar minningar
um Jónas Kristjánsson við fráfall
hans. Þegar við Sigurður Hreiðar
nágranni minn hittum þennan
gamla samstarfsmann síðast á
förnum vegi fyrir allnokkru var
hann fullur bjartsýni á framtíð-
ina þótt hann væri þá að slást við
alvarlegan krankleika – núna er
staðreyndin önnur, því Jónas
sem sjaldan var til í að láta í
minni pokann, hefur gengið sín
síðustu spor.
En sporin mín með Jónasi
voru mörg og áttum við í mjög
nánu og góðu samstarfi í þrjá
áratugi. Kynni okkar byrjuðu
þegar hann var ráðinn til Vísis en
þá voru Landmælingarnar, minn
vinnustaður, á hæðinni fyrir ofan
ritstjórnarskrifstofur Vísis að
Laugavegi 178 og áttum við því
samleið þar frá 1964 til 1968.
Næst lágu leiðir okkar saman
þegar Jónas hélt námskeið í
blaðamennsku í Menntaskólan-
um við Hamrahlíð 1969, en þar
náði hann að kenna okkur sem
sátum það námskeið grundvall-
aratriði í blaðamennsku sem hafa
fylgt mér æ síðan. Á þessum tíma
starfaði ég á fréttastofu Sjón-
varpsins, en starfið þar hafði
kveikt þann neista blaðamennsku
sem varð til þess að ég sótti þetta
námskeið Jónasar.
Samstarf okkar Jónasar hófst
hins vegar fyrir alvöru sumarið
1971. Dag einn snemma sumars
hringdi Jónas og bauð mér í mat.
Erindið var að fá mig til liðs við
hann og Svein R. Eyjólfsson að
undirbúa byltingu í prentvinnslu
Vísis (og annarra dagblaða) með
því að hætta blýprentun blað-
anna og færa vinnsluna yfir í off-
setprentun. Þetta samstarf hófst
1. ágúst 1971 og stóð í tæpa þrjá
áratugi. Fyrst á Vísi, síðan stofn-
uðum við saman Dagblaðið og
loks voru blöðin sameinuð 1981.
Jónas var fastur fyrir í sínum
skoðunum, en ég er örugglega
með þá sérstöðu að aldrei lenti
okkur saman á þessu langa sam-
starfstíma, þrátt fyrir að við vær-
um ekki alltaf sammála, en sama
er ekki hægt að segja um marga
aðra af samstarfsmönnum okkar.
Ég mat það mikils hve Jónas
treysti mér varðandi útlit og
framsetningu þeirra blaða sem
við stóðum saman að. Þessi sam-
vinna okkar varð til þess að
breyta miklu um það hvernig ís-
lensku dagblöðin þróuðust.
Merkilegasti kaflinn í þessu var
stofnun Blaðaprents og sú tækni-
bylting sem þá varð til í útgáfu
dagblaða á Íslandi.
Ég þakka Jónasi af alhug góða
uppfræðslu í blaðamennsku, góða
sýn á íslenskt mál og texta og
samstarfið á þessum árum um
leið og ég sendi aðstandendum
hans hugheilar samúðarkveðjur.
Jóhannes Reykdal.
Ég var svo heppin að ná að
kynnast Jónasi, einungis nokkr-
um mánuðum áður en hann lést.
Sér í lagi fékk ég þann mikla
heiður að vera síðasti nemandinn
hans í fjölmiðlun.
Að fá einkakennslu hjá Jónasi
Kristjánssyni er mér ómetanlegt.
Það var ekki annað hægt en að
spjalla við hann um lífið og til-
veruna, enda alveg sama um hvað
var rætt, Jónas var með svörin
við flestöllu.
Ég er þakklát fyrir að hafa
fengið að kynnast Jónasi og votta
aðstandendum hans samúð mína.
Rósa Haraldsdóttir.
Jónas Kristjánsson, ritstjóri
minn, er allur.
Hann var ritstjóri DV þegar
ég skrifaði þar Kjallaragreinar;
sem og í fyrirrennara þess; á ár-
unum 1981-1996. Munu það hafa
orðið tæpar hundrað skoðana-
greinar alls (launaðar).
Ég fylgdist oft með leiðara-
skrifum hans; og var þá meðvit-
aður um að hann var menntaður í
sagnfræði (og félagsfræði); en ég
í mannfræði.
Við töluðumst við nokkrum
sinnum, m.a. hjá Grikklandsvina-
félaginu Hellas kringum 1995; og
deildum áhuga á bæði Grikklandi
og ritstörfum.
Mér þóttu bæði hann og kona
hans vera hrífandi persónur til-
sýndar í fjölmiðlum þess tíma; og
óskaði þeim þá alls hins besta.
Ég vil minnast hans; og þessa
fyrsta stóra rithöfundarskeiðs
míns, með því að vitna í nýlegt
ljóð eftir mig, sem heitir Dóms-
málaráðuneytið, og minnir mig
ögn á andann í sumum leiðara-
greina hans; en ljóð þetta hefst
þannig:
Þjóðfélagið er einsog ratleikur;
Það þarf að stjórna hlaupi rottunnar
og músarinnar
með réttum umferðarljósum
svo allir komist heim til sín
á réttum tíma.
Og svo þeir fari ekki heim til annarra
á röngum tíma!
(Þá væri allt komið í hönk,
og dómararnir fengju ei launin sín.)
Tryggvi V Líndal.
Jónas
Kristjánsson
Flatahraun 5a • www.utfararstofa.is • Símar: 565 5892 & 896 8242
ÚTFARARSTOFA HAFNARFJARÐAR
ÚTFARARSTOFA ÍSLANDS
Auðbrekku 1, Kópavogi síðan 1996
ALÚÐ •VIRÐING • TRAUST • REYNSLA
Símar allan sólarhringinn: 581 3300 & 896 8242 • www.utforin.is
Komum heim til aðstandenda og ræðum skipulag útfarar ef óskað er.
Kristín IngólfsdóttirSverrir Einarsson Margrét Á. Guðjónsd. Hannes Ó. Sampsted