Morgunblaðið - Sunnudagur - 08.07.2018, Blaðsíða 14

VIÐTAL
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 8.7. 2018
Þ
að er tæp öld síðan Halldóra Kristín
Björnsdóttir fæddist í Vest-
mannaeyjum, dóttir hjónanna
Björns Bjarnasonar og Ingibjarg-
ar Ólafsdóttur. Þetta var árið 1922
en ári síðar bættist önnur stúlka í hópinn, Sig-
ríður. Næst fæddist Jón árið 1924, svo Kristín
árið 1925. Sigfríður kom í heiminn 1926, þá
Perla árið 1928, Soffía árið 1933 og loks Bjarni
Ólafur árið 1935. Átta börn á þrettán árum og
það var líf og fjör á heimilinu. Faðirinn var út-
gerðarmaður og sjómaður en móðirin heima-
vinnandi, enda í nógu að snúast.
Af átta systkinum eru fimm systur á lífi, þær
Halldóra Kristín, 96 ára, Sigríður, 95 ára, Krist-
ín, 92 ára, Perla, níræð í ágúst og Soffía yngst,
en hún verður 85 á árinu.
Á huggulegu dvalarheimili aldraðra í Vest-
mannaeyjum mælir blaðamaður sér mót við
systurnar fimm. Þær bera allar aldurinn ein-
staklega vel, eru heilsuhraustar og fallegar.
Goslokum er fagnað þessa helgina í Eyjum og
því ekki úr vegi að heyra í elstu kynslóð Eyja-
kvenna. Þær muna að sjálfsögðu vel eftir gos-
inu, en árið 1973 voru þær á fimmtugsaldri.
Allar fimm hafa þær búið í Vestmannaeyjum
alla ævi, fyrir utan árið eftir gos, nema Halldóra
sem flutti til Spánar þá og bjó þar í tíu ár.
Soffía Ég hef alltaf verið hérna og mig hefur
aldrei dreymt um að fara héðan.
Þær systur eru sammála um að það sé gott að
búa í Eyjum og segjast hafa átt indælis æsku.
Við hefjum spjallið á æskunni og heimilislífinu í
Eyjum á fyrri hluta síðustu aldar.
Sigríður Við vorum átta, ein systir okkar er
farin og svo áttum við tvo bræður og þeir eru
báðir farnir. Yngri bróðir okkar hrapaði í
Bjarnarey 24 ára gamall en eldri bróðir okkar
dó níræður. Og systir okkar náði að verða átt-
ræð, þannig að þetta er allt háaldrað fólk.
Perla Þetta er í ættinni hennar mömmu, það
sagði hún alltaf.
Halldóra Ég fór þriggja ára til afa og ömmu,
en ég er elst. Þar ólst ég upp við mikið eftirlæti.
Þar var ég til tólf ára aldurs.
Sigríður Þá varð hún svo óþæg, amma réði
ekki við hana.
Systurnar skellihlæja.
Sigríður Það var búið að eyðileggja hana með
dekri. Þá kom hún heim til okkar, í hópinn.
Spurðar um hvað þær muna helst úr æsku
rifjar Halldóra upp kvöld sem hún man ætíð.
Halldóra Það er minnisstæðast þegar faðir
minn fylgdi mér upp að Hlaðbæ frá Bólstað-
arhlíð og það var rennisléttur snjórinn og það
brakaði í honum. Það var stjörnubjart og hann
var að segja mér hvað stjörnurnar hétu. Þetta
er yndislegasta kvöld sem ég hef lifað.
Kristín Við lékum okkur oft í fallinni spýtu.
Perla Við fengum gott uppeldi, foreldrar okk-
ar voru indælis manneskjur. Það var keypt ein
kýr til þess að við hefðum nóg af mjólk, og svo
ræktaði mamma líka grænmeti.
Sigríður Mamma var mikil ræktunarkona.
Halldóra Hún átti langfallegasta garðinn í
bænum.
Þær systur bjuggu í húsi í Bólstaðarhlíð sem
faðir þeirra byggði árið 1925, en húsið átti síðar
eftir að hverfa undir ösku.
Kristín Ég er fyrsta barnið sem fæðist í hús-
inu, árið 1925.
Talið víkur að hinni örlagaríku nótt 23. jan-
úar, 1973. Æskuheimilið skemmdist þessa nótt
ásamt þremur húsum þeirra systra, en þær
bjuggu allar í sömu götu, í Grænuhlíðinni.
Soffía Húsin í Bólstaðarhlíð skemmdust mest
vegna þess að það voru stórar vatnsslöngur sem
lágu upp að hrauni og þær sprungu og það
flæddi svo mikil aska og vatn inn í húsið hennar
mömmu og inn í hin húsin í götunni.
Þær segjast allar muna vel þessa nótt og rifja
upp atburðina og tilfinningar sem bærðust með
þeim.
Kristín Það var mjög skrítið hvað maður var
rólegur á meðan á þessu stóð. Og svo fórum við
með bátnum í land og maður heyrði ekki í nein-
um manni.
Perla Fólkið þagði.
Soffía Við vorum svo nálægt þessu gosi en
maðurinn minn kom seint heim þetta kvöld, og
ég sagði við hann að það væru búnir að vera
tveir skjálftar. Og það var svo undarlegt að það
var eins og þeir kæmu undan húsinu. Það var
eins og það væri slegið upp undir húsið.
Mamma bjó á neðri hæðinni hjá mér og ég fór
niður til hennar og sagði henni að það hefðu
komið tveir kippir. Ég sagði við hana að ef það
kæmu fleiri, ætti hún að fara út á túnið fyrir
framan húsið. Mamma sagði, væna mín, ég er
sko ekkert hrædd við þetta, ég hef lent í svo
miklum jarðskjálfta 1918. Þannig að ég fer upp
aftur og segi að ég sé svo hrædd um að Katla sé
að fara að stað. Og að fólkið þarna fyrir austan
þyrfti að fara að flýja þessa nótt. Og mamma
segir ekkert við því en það var einhver uggur í
mér og ég tók öll föt litlu stúlkunnar minnar,
sem var ekki tveggja ára, og lagði þau á síma-
borðið. Og hafði þau tilbúin þar, ég veit eig-
inlega ekkert af hverju. Svo vöknuðum við um
hálftvö þegar brunalúðurinn fór í gang, en
brunabíllinn keyrði um göturnar til að vekja
fólkið. Þá var byrjað að gjósa og við sáum eld-
strókana út um baðgluggann.
Sigríður Ég var skíthrædd. Þó það sé ekki
falleg íslenska að segja það, en ég var mjög
hrædd.
Perla Maður var svo undrandi.
Halldóra Ég trúði því ekki þegar maður
hringdi bjöllunni hjá mér og var að segja að það
væri komið gos. Ég trúði honum ekki, ég hélt að
hann væri búinn að fá sér í glas. En svo sá ég
eldinn. En það voru allir svo rólegir, afskaplega
rólegir.
Sigríður Við vorum háttuð hjónin. Dyrabjall-
an hringdi og maðurinn minn fór til dyra. Þar
stóð lítill drengur fyrir utan og sagði að það
væri byrjað að gjósa. Við ætluðum ekki að trúa
þessu en fórum samt og klæddum okkur og fór-
um að hafa samband við systur mína sem bjó í
næsta húsi að heyra hvað þau hefðu frétt. Þá
voru þau vöknuð. Við vissum aldrei hvaða
drengur þetta var sem vakti okkur. Grænahlíð-
in var byggð af ungu fólki sem átti ung börn.
Þau ólust upp þarna og manni þótti vænt um
þau. Svo allt í einu þessa nótt þá hurfu þau og
það fór hver í sína áttina og við sáum þau ekki
aftur fyrr en mörgum árum seinna.
Kristín Það var erfitt hjá mörgum og margir
sem komu ekki til baka.
Halldóra En ég dreif mig til Spánar og bjó
þar í tíu ár. Það var yndislegur tími.
Soffía Maður hugsaði þegar maður sigldi í
burtu; maður er búinn að tapa aleigunni. Maður
vissi ekkert meira. Við fórum bara eins og við
stóðum. Sonur minn var á Ísafirði í mennta-
skóla og honum fannst voðalega erfitt að hafa
misst af þessu. Hann hugsaði þetta öðruvísi en
við.
Sigríður Það hugsaði hver um að bjarga
sjálfum sér.
Það var allt
svo hljótt
Fimm systur í Vestmannaeyjum þakka bjartsýni,
foreldrum sínum og hollu líferni langlífi en fjórar þeirra
eru á tíræðisaldri en „litla barnið“ er aðeins 85 ára. Þær settust
niður með blaðamanni og rifjuðu upp æskuárin og gosið
árið 1973 sem er þeim enn í fersku minni, 45 árum síðar.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
Í aftari röð frá vinstri standa Sigríður, Jón og Halldóra. Í fremri röð frá vinstri eru Kristín, Soffía,
Bjarni Ólafur, Perla og Sigfríður Björnsbörn Bjarnasonar og Ingibjargar Ólafsdóttur.
Ljósmynd/Kjartan Guðmundsson, Ljósmyndasafn Vestmannaeyja.