Ný Dögun - 01.11.1997, Qupperneq 24

=NÝ DÖGUN =
TÍÐNI OG ORSAKIR SJÁLFSVÍGA
í október síðastliðnum var gefin út skýrsla um tíðni og orsakir sjálfsvíga á Islandi. Skýrslan var tekin saman af nefnd
sem stofnað var til samkvæmt þingsályktun frá Alþingi, en hún fól í sér að gerð yrði könnun á tíðni og orsökum sjálfs-
víga og komið yrði með tillögur til úrbóta. Hjálmar Jónsson alþingismaður var flutningsmaður tillögunnar.
Formaður nefndarinnar var Guðríður Sigurðardóttir ráðuneytisstjóri, en auk hennar áttu sæti í nefndinni sjö aðil-
ar sem sérfróðir geta talist um málefnið og og önnur skyld. í skýrslunni er fjallað ítarlega um breytingar á tíðni sjálfs-
víga, sjálfsvígshugleiðinga og sjálfsvígstilrauna á Islandi og gerður samanburður við önnur lönd. Skýrt er frá geð-
rænum, sálrænum, félagsfræðilegum og líffræðilegum áhrifaþáttum sjálfsvíga og greint frá hugsanlegum úrræðum.
I skýrslunni kemur m.a. fram:
Hér landi hefur orðið fjölgun á sjálfsvígum hjá ungum karlmönnum á aldrinum 15-24 ára ef litið er til undan-
farinna áratuga. Samkvæmt gögnum Hagstofu íslands voru 106 dauðsföll karla í þessum aldurshópi á árunum 1990-
1994. Af þeim voru 51 vegna slysa, 37 vegna sjálfsvíga og 18 vegna sjúkdóma. Af 37 sjálfsvígum á þessu fimm ára
tímabili voru 23 á árunum 1990 -1991, en 14 tilvik dreifðust nokkuð jafnt hin þrjú árin. A sama tímabili létust 24 konur
á aldrinum 15-24 ára. Af þeim létust þrjár vegna sjálfsvígs. Af þessu sést að hér er um mikinn kynjamun að ræða bæði
hvað varðar heildarfj ölda dauðsfalla og orsakir þeirra.
* Sjálfsvíg eru önnur algegnasta dánarorsök ungra karlmanna á aldrinum 15-24 ára hér á landi á þessu árabili eins
og sjá má af ofangreindum tölum. Þessar tölur sýna einnig sveiflur í tíðni sjálfsvíga, en engar skýringar hafa fundist á
reglubundnum sveiflum, sem hafa verið í tíðni sjálfsvíga hérlendis.
* Fjölgun sjálfsvíga meðal ungs fólks hefur einnig átt sér stað víðast hvar á Vesturlöndum. Það varð til þess að
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin skoraði á þjóðir Evrópu að bregðast markvisst við þessum vanda svo að draga
mætti úr tíðni sjálfsvíga hjá ungu fólki. í kjölfar þess hófust viðamiklar rannsóknir á sjálfsvígum og sjálfvígstilraunum
víða í Evrópu.
Á Islandi hefur orðið aukning á sjálfsvígum meðal kvenna á aldrinum 55-64 ára á síðari árum. Engar viðhlítandi
skýringar eru á því hvers vegna svo er.
* Á árunum 1950 -1994 hefur tíðni skráðra sjálfsvíga miðað við 100 þúsund íbúa aukist hér á landi. Þegar á heild-
ina er litið eru skráð dauðsföll vegna sjálfsvíga fjórðungi fleiri en dauðsföll af völdum umferðarslysa. Samkvæmt
gögnum Hagstofu íslands voru skráð 324 sjálfsvíg á árunum 1980-1990, en á sama tíma létust 247 einstaklingar af
völdum umferðarslysa.
* Af dauðsföllum karla voru á þessu tímabili 2,8% vegna sjálfsvíga og 0,1% allra dauðsfalla kvenna. Á árunum
1950-1990 voru skráð sjálfsvíg hér á landi 914 eða að meðaltali 22 sjálfsvíg á ári.
* Þeir sern hafa gert sjálfsvígstilraun eru mun líklegri til að láta lífið síðar af völdum sjálfsvígs en aðrir.
Ý í könnun sem Rannsóknarstofnun uppeldis- og menntamála gerði árið 1992 í 9. og 10. bekk grunnskóla, eða meðal
14-16 ára unglinga á öllu landinu, kom í ljós að 6,1% þeirra sögðust einhvern tímann hafa gert sjálfsvígstilraun og
3,6% þeirra sögðust hafa gert sjálfsvígstilraun á síðustu tólf mánuðum áður en könnunin var gerð.
Ý Skráningu sjálfsvígstilrauna er ábótavant.
í ljósi þess að sjálfsvíg ungmenna einkum ungra karla á aldrinum 15-24 ára er alvarleg staðreynd hér á landi, telur
nefndin brýnt að samhæfa þá starfsemi sem fram fer á mörgum sviðum og stofnunum þjóðfélagsins í forvörnum af
ýmsu tagi. Bendir nefndin í því sambandi á að reynsla annarra þjóða hefur sýnt að skipulegar aðgerðir til varnar
sjálfsvígum eru vænlegastar til árangurs. Hér á Iandi er nauðynlegt að snúast til varnar gegn sjálfsvígum ungs fólk,
einkum karlmanna á aldrinum 15-24 ára. Telur nefndin m.a. mikilvægt að nálgast sjálfsvígsvandann í tengslum við
almennar forvarnir ekki síst forvarnir í fíkniefna- og áfengisneyslu, þar sem skýr tengsl eru á milli þeirra þátta og
sjálfsvíga.
Tímarit Nýrrar dögunar vill benda á, að þeir sem óska eftir nánari upplýsingum geta fengið skýrsluna í heild sinni
í hendur. Nokkur eintök er að finna á skrifstofu Nýrrar dögunar, en einnig er unnt að fá skýrsluna afhenta í mennta-
málaráðuneytinu.
24