Ljóri - 01.11.1980, Blaðsíða 24

FORNLEIFARANNSÓKNIR í GAUTAVÍK
Guðmundur Olafsson
SumariS 1979 hófust rannsóknir f Gautavík, gamla verslunarstaðnum viS BerufjörS f
S- Múlasýslu. Tildrög þess mó rekja til þjóShótiSarórsins 1974, en þó lofuSu ÞjóSverjar
aS leggja fram fé f fornleifarannsókn ó fslandi, og þótti Gautavík heppilegt verkefni
f/rir slíkt samstarf margra hluta vegna. MeSal annars vegna þess aS f heimildum er taliS
aS ÞjóSverjar hafi stundaS verslun f Gautavik fyrr ó öldum.
Ekki var hœgt aS róSast f þennan uppgröft þó strax, en 1978 kom dr. Torsten Capelle,
prófessor f fomleifafrœSi viB hóskólann f Miinster, til aS skoSa staSinn og rœSa viS
þjóSminjavörS og fleiri um móliS. VarS niSurstaSan sú aS verkiS sk/ldi unniS undir yfir-
stjóm ÞjóSminjasafnsins og aS þjóSverjar skyldu leggja til starfskrafta og kosta þó aS fullu.
Torsten kom svo aftur f fyrrasumar meS 5 útvalda nemendur sfna meS sér, og dvöldu
þau hér f 3 vikur. Af hólfu ÞjóSminjasafnsins fóru GuSmundur Olafsson safnvörSur og
fvar Gissurarson fornleifafrœSinemi, og voru þeir f 5 vikur. Einnig aSstoSaSi Gunnlaugur
Haraldsson, fró safnastofnun Austurlands, um vikutfma , og só hann einnig um undir-
búning ó staSnum.
Fljótlega kom f Ijós aB þarna voru miklu fleiri rústir en nokkum hafBi óraS fyrir,
sennilega ekki fœrri en 30 - 40 talsins, og mó skipta rústaþyrpingunum niSur f þrfú
svœSi, sem viS nefndum Eystri byggS, Vestri byggS og SuSurbyggS.
Eystri byggS
ViS fslendingamir hófum rannsókn f Eystri byggS og grófum upp eina rúst, vestast ó
svœSinu. Hún var tœplega 6 m löng og 3 m breiS, aS innanmóli. Veggir voru hlaSnir
úr grjóti og torfi og var núverandi hœS þeirra um 7o cm, en þeir munu hafa veriS
eitthvaS hœrri f upphafi. Inngongur var ó suSurhliSinni nólœgt miSju.
Hús þetta hefur aS öllum líkindum veriS einhverskonar birgSaskemma, reist f lok
14. aldar, en ó þvf tfmabili virSist hafa byrjaS nýtt blómaskeiS verslunar f Gautavík
meS mörgum nýbyggingum. Ekki er ósennilegt aS Eystri byggS sé aS mestu leyti fró
þessum tfma, en þar er nú hœgt aS greina um 18 - 19 rústir.
Undir þessum rústum leynasf þó leifar af eldri byggS, sem eru fró þvf fyrir gosiS
f Örœfajökli 1362. Sú byggS hefur orSiS aS víkja fyrir þeim nýju húsum sem komu f
lok 14. aldar.
BirgSaskemman sem rannsökuS var, virtist hafa veriS f fullri notkun f byrjun 15. aldar,
en þó dregur brótt úr þeirri notkun og þegar sfga tekur ó seinni hluta aldarinnar hefur
húsiS veriS fariS aS bila nokkuS og notkunin f lógmarki.
AriS 1477 fellur þykkt öskulag f Gautavík og þekur alla byggS þar.
Skömmu eftir gosiS hefur húsiS veriS tekiS aftur f notkun, veggirnir endurbœttir og
hœkkaSir, og gaflamir hlaSnir úr torfi. Sama þróun og óSur ó sér svo staS. A5 nokkrum
tfma liSnum fer aftur aS draga úr notkun hússins, og um aldamótin 1600 mó œtla aS þaS
sé endanlega yfirgefiS.
24