Safnablaðið Kvistur - 01.09.2017, Blaðsíða 10

SOFN OG HEILSA
Söfn, vettvangur
samræðna um
gteymdar minningar
Söfn x dag hafa xnörg hlutverk. Þau miðla ekki aðeins þekkingu og varðveita verðmæti þjóðar heldur
eru þau líka vettvangur félagslegra tengsla og samskipta. Þá er ekki átt við kaffthúsið eða bókabúðina
við inngang safnsins heldur að vettvangurinn sé í sjálfum sýningarsölunumfyrirframan verkin.
Hér verðurfjállað í stuttu máli um hvernig nýta megi listir og önnur menningarverðmæti í söfnum
til að auka lífsgæðifólks með alzheimer með því að bjóða þeim upp á heimsóknir í sérsniðnum
dagskrám. Alzheimer sviptir einstaklinginn smám saman sjálfsmeðvitundinni en með hjálp lista og
menningartengdra gripa má að einhverju leyti endurheimta hana. Myndlist og íslenskur menningar-
arfurgeta tekið þátt í að virkja hugmyndaflugið, tilfinningaminnið oggetuna til að eiga ífélagslegum
samskiptum. Sýnt verðurfram á að ólílc söfn geta boðið upp á dagskrá þar sem talmál er örvað og
minningar endurvaktar í gegnum myndverk og aðra sýningargripi. Hafa bera í huga að álzheimer
hefur lílca milcil áhrifá aðstandendur og heimsóknin líkajákvæð áhrifá þá ef vel er að staðið.
Safnið; vettvangur til
að endurvelcja minningar
Söfn eru ólík að gerð og stærð og
umhveríi þeirra og aðstæður misjafn-
ar gagnvart aðgegni og fjölcla gesta.
Þau atriði ættu þó elclci að koma í veg
fyrir að skipuleggja dagskrá fyrir fólk
með sérþarfir eins og þeirra sem þjást
af alzheimer-sjúkdómnum.
Fyrst skulum við gera okkur örlitla
grein fyrir einkennum alzheimers,
algengastan svokallaðra minnis-
sjúkdóma. Hann leggst á heilann og
veldur dauða taugafruma og þar með
rýrnun hans. Hann er algengasta
tegund heilabilunar, er aldursháður
og stigbreytilegur. Fjöldi aldraðra á
Vesturlöndum fer almennt sívaxandi
og gerir það að verkum að tilfellum
sjúkdómsins fjölgar að sama skapi.
Algeng merki um alzheimer lýsa
sér í minnisskerðingu, sem þýðir að
sjúklingurinn á erfitt með að muna
liðna tíð - sérstaklega nýliðna - ;
dómgreindarskerðingu og innsæis-
leysi sem gerir fólk smátt og smátt
ófært um að annast persónulegar
þarfir (t.d. eldamennsku eða gera
skattskýrsluna); máltruflun sem lýsir
sér einlcum í að fólk gleymir nafn-
orðum og því reynist erfitt að finna
rétt orð yfir hluti þó þeir viti til
hvers þeir séu notaðir; skertu ratvísi
og sálrænni vanlíðan sem lýsir sér
í kvíða, öryggisleysi, þunglyndi og
ótta. Allt eru þetta atriði sem hafa
áhrif á félagslegt líf sjúklingsins og
sjálfstraust og þar af leiðandi, lífs-
gæði. Þetta er mikilvægt að hafa í
huga þegar dagskrá er búin til sem
hefur það að marlcmiði að virkja já-
kvæðar tilfinningar og gefa jálcvæð
skilaboð. Samræður og félagsleg
samskipti er hluti af þeirri áskorun.
Annað sem ber að hafa í huga eru
mismunandi minnistegundir og
áhrif sjúkdómsins á þær. Slcamm-
tímaminni, sem er getan til að leggja
eitthvað á minnið og læra. Sú geta
skiptir okkur miklu máli í daglegu
lífi: Hvað gerði ég í morgun? Hvað
ætla ég að gera eftir hádegi? Lang-
tímaminni, sem er getan til að muna
það sem maður var áður búinn að
leggja á minnið, eins og afmælisdaga
og sögulega atburði. En síðan er það
atburðaminnið sem tengist því þegar
atburður hefur tilfinningaleg áhrif
og skiptir okkur máli. Varðandi at-
burðaminnið velcur það athygli í sam-
ræðum að þó nolckrir einstaklingar
verði fyrir sams konar reynslu getur
endurminning þeirra af atburðin-
um verið töluvert mismunandi. Það
er vegna þess að minnið er byggt á
reynslusögu hvers og eins og mótast
af því sem hann hefur orðið fyrir allt
10