Safnablaðið Kvistur - 01.09.2017, Blaðsíða 11

frá barnæsku. Minnið byggist eklci
aðeins á því sem gerst hefur heldur
líka á þroskaferli manneskjunnar.
Skynjanir virkja tilfinningalífið sem
leiðir til þess að tiltekinn atburður
rifjast oft ósjálfrátt upp hjá manni við
það eitt að tilfinningin sem atburð-
urinn vakti kviknar. Pessi vitneskja
er mikilvæg þegar umgjörðin er búin
til fyrir safnadagskrána. Lækning við
alzheimer er enn ekki til en hluti af
meðferð felst í því auka lífsgæði sjúk-
linga. Lífsgleði og minna þunglyndi
gera jú lífið léttara fyrir alla aðila,
bæði sjúkling og aðstandendur. Hugs-
anir manns í núinu hafa áhrif á til-
finningar hans. Það eflir sjálfstraustið
að skoðanir hans séu virtar og ekki
sé efast um réttmæti þess sem hann
segir. Pessi samkennd er nauðsynleg,
ekki síst ef við viðurkennum það að
reynsla okkar af atburðum er ekki
alltaf í samræmi við aðra.
Alzheimer-sjúklingur þarf eltki að
vera listamaður til þess að skilja
tjáningaform listaverks. Fyrir hann
er listin leið til að tengjast lífinu.
Hún hjálpar honum að finna sjálfan
sig í tengslum við aðra, við umhverf-
ið og atburðina sem eiga sér stað í
kringum hann. í þessum skilningi
verður myndverk fyrir einstakling
með minnisskerðingu vettvangur
„frásagnarinnar“. Ástæðan er meðal
annars sú að myndlist krefst ekki
skammtímaminnis og listaverkin
hvorki hreyfast né breytast með tím-
anum. Markmiðið er að vekja upp
samræður og tengja við lífssögur þátt-
takenda, vinna með styrkleika hvers
og eins. Minningar eru hluti af því
sem við erum, þær gefa olckur stað í
lífinu og hafa áhrif á það hvernig við
bregðumst við í samneyti við aðra. Þar
hefur safngripurinn hlutverk. Hann
hjálpar okkur að riíja upp hver við
erum, hvaðan við komum og setja upp
hvert ferðinni er heitið. Áskorunin
liggur í því að hafa safn sem við náum
að tengjast, að það endurspegli hvað-
an við komum og hver við erum.
Sérsniðin dagslcrá á safni
Erlendis færist sífellt í vöxt að söfn
bjóði upp á sérsniðna dagskrá fyrir
einstaklinga með alzheimer og að-
Heimsókn í kirkjuna San Juan de Díos sem tilheyrir safhkosti Fagurlistasafnsins. © David Frutos Ijósmyndari
standendur þeirra. íslenskt samfélag
á margt ógert í þeim efnum en þó má
nefna að Listasafn íslands var fyrst
safna á landinu til að reyna þessa leið
áður en Listasafn Reykjavíkur fylgdi
í kjölfarið. Önnur söfn eru hvött til
fara sömu leið sem lið í að byggja upp
safnasamfélag á íslandi og verða hluti
af stærra safnasamfélagi af sama
toga úti í heimi. Miðlun þekkingar
og reynslu þykja lykilþættir í mótun
þess hlutverks safna að lcoma til móts
við ólíkar þarfir fólks í samfélaginu.
Eitt eðli lista er að hreyfa við tilfinn-
ingum manneskjunnar - gleði, reiði,
sorg, undrun, aðdáun, andstyggð og
fyrirlitningu. í sambandi við alzhei-
mer-sjúlcdóminn er því markmiðið
að ná til tilfinninganna, opna rás
og fá sjúklinginn til að tjá sig um
málefni myndarinnar eða hlutarins.
Að virkja hann í gegnum tilfinn-
ingaminnið og leiða viðkomandi að
minningunni sem var áður óaðgengi-
leg vegna sjúkdómsins. Tengingin
milli taugamótanna hafði brotnað
og því, með hjálp myndverksins, var
önnur leið fundin að henni.
Markviss menningarmiðlun er
nauðsynleg til að gera listir og safn-
gripi að verðmætum í lífi einstaklinga
með alzheimer. Sá sem sér um leið-
sögnina verður að beita til þess viðeig-
andi aðferðum og vera búinn að læra
um sjúlcdóminn áður en lagt er af stað.
Hann þarf að hlúa að aðgengi, birtu
og öryggi þátttakenda - bæði lílcam-
legu og sjónrænu fyrir framan verkið
- leggja áherslu á gildi myndverksins
án þess að halda langan fyrirlestur og
sýna samkennd. Slíkt jafnvægi í fram-
setningu auðveldar tengingu við lista-
verkið og hefur áhrif á viðbrögð þátt-
takendanna og vellíðan. Ávallt ber að
líta á þá sem fullorðið og reynslumikið
fólk en ekki einstaklinga sem hafa
gengið í barndóm. Peir eru enn sem
fyrr hluti af samfélaginu, og fullfærir
um að gefa slcapandi og hugmyndarík
svör. Þá ber að hafa í huga að þeir eru
að túlka og tjá sig frekar en að sýna
hvað þeir vita eða muna.
11