Safnablaðið Kvistur - 01.09.2017, Blaðsíða 27

Uppgröftur heim vidbæ- Fornleifauppgröftur í 11. aldar kirkjugardi í Keflavík í Hegranesi fórfram 2016-2017.
Ljósm. Gudný Zoéga/BSk.
voru bændur upp til hópa hálfsmeykir
við fornleifar og töldu að ef eitthvað
fyndist við fornleifaslcráningu myndi
það kosta þá peninga, töf og fyrirhöfn.
Núna er spurt hvort einhver sé ekki að
fara að koma til að skrá og skoða. Það
er allt annað að vinna í svoleiðis um-
hverfi. Allflestir taka okkur mjög vel,
enda sjá menn hvað er verið að gera.
Sé grafið er það á afmörkuðum stað,
oft vegna framkvæmda þegar rekist er
á eitthvað og þá þurfa þeir hvort sem
er að fá aðstoð. Mér finnst Skagfirð-
ingar upp til hópa vel meðvitaðir um
umhveríi sitt, enda ástæða til þar sem
að fornleifaskráning, fornleifarann-
sóknir og byggðasöguritun hafa farið
fram samtímis. Á næstu tveimur árum
þarf að vinna betur úr því mikla heim-
ildaefni sem við höfum aflað auk þess
sem nauðsynlegt er að koma því í
þannig form að fólk geti gengið að því.
Hjá okkur liggja t.d. tugir rannsóknar-
skýrslna um minjaumhverfi okkar
sem hægt er að vinna margt afar
áhugavert og forvitnilegt úr.
Segðu aðeins frá útgáfu safnsins.
Hvemig er henni háttað?
Það er ekki hægt að setja allt í sýningar
eða inn í geymslu þegjandi og hljóða-
laust og úrvinnslu söfnunar, skráninga
og rannsóltna er hægt að haga með
ýmsum hætti. Við höfum gefið út
23 smárit, tvö stærri rannsóknarrit,
177 rannsóknarskýrslur, fjölda greina
og bæklinga um ýmislegt sem nýtist
leiðsögumönnum og skólafólki sem
handbækur og ítarefni. Sumt er ætlað
til áframhaldandi rannsókna og úr-
vinnslu og annað er fyrir almenning
og eða nýtist sem námsefni, s.s. fyrir
fornverkaskólann. Margt af því sem
gefið er út í smáriti er hugsað sem
ígildi sýninga. Sum smáritin koma í
staðinn fyrir að sett er upp sýning eða
þá að efni þeirra byggir á sýningum
sem hafa verið teknar niður. Þá er
efnið dregið saman í útgáfu sem stend-
ur eftir þegar sýningu er lokið.
Hver er tilurð fomverkaskólans?
Fornverkaskólinn er til kominn af
áhuga á byggingararfi okkar, einkum
mannvirkjum úr torfi, sem safnið
hefur beint athyglinni að á síðustu
tveimur áratugum. Á árunum
1992-95 var ég stundum handlangari
torfhleðslumanna sem voru að gera
við torfhús hér og þar. Einu sinni var
ég send í ristuna með spaða og sagt
að ná í nokkrar góðar sniddur, svona
eins og á einn vagn. Þetta tókst bara
vel og það lifði í þeirri sniddu-
þekjunni í mörg ár. Eftir að hafa
kynnst þessu efni og séð hversu fáir
voru að vinna með það gat ég ekki
séð hvernig færi um þá þekkingu til
framtíðar litið. Við höngum elcki á
þessum torfbæjum okkar nema að
kunna hvernig á að gera við þá. í
ferðum mínum um Skagaíjörð lagði
ég mig eftir að skoða torfleifar og tók
myndir af tóftum og rústum þannig
að úr varð dálítill banki. Á árunum
2006-2007 var svo komið á bæ einum
þar sem höfðu staðið torfhús að þau
voru að lyppast hvert af öðru og
hrynja niður, þetta var á lýrfings-
stöðum. Mér datt í hug að mögulega
væri hægt að nota þetta svæði sem
vettvang fyrir námskeið í að gera við
torfhús. Ég ræddi þetta við kennara
tréiðnaðardeildar Fj ölbrautaskólans
og ferðamáladeildarinnar á Hólum.
Við sóttum í einhverju brjálæði um
styrk til Starfsgreinasambandsins
sem var eyrnamerktur því að styðja
við handverksþekkingu. Styrkurinn
félckst og verkefnið um fornverka-
skólann hófst í samstarfi tveggja
slcóla og safnsins. Markmiðið var að
kenna handverkið og að gera við,
ekki bara torfhús og grjóthlaðin hús
heldur líka gömul timburhús. Við
veltum því fyrir okkur hvort þetta
gæti orðið hluti í skyldunámi í smíð-
um og réðum kennara til að búa til
námsskrá fyrir okkur. Allt gekk vel
framan af en skólarnir náðu ekki að
fara í þetta verkefni af fullu afli.
Safnið samdi við eigendur jarðar og
húsa á Tyrfingsstöðum um að húsin
þar yrðu sá vettvangur sem safnið
útvegaði til handverkskennslunnar.
Safnið hefur fengið góða styrki úr
Húsafriðunarsjóði til að halda utan
um og fjármagna viðgerðir á húsun-
um og efnistöku fyrir námskeið Forn-
verkaskólans, sem hefur jafnframt
fengið styrki úr sjóðum SSNV og víð-
ar frá til námskeiðahaldsins. Nem-
endur eru í rauninni að gera við um
leið og þeir læra handbrögðin. Safnið
útvegar efnið og smiði til að klára þá
ýmsu verkþætti sem ekki næst að
ljúka við á námskeiðunum. Tréiðna-
deild FNV hefur tekið þátt í og staðið
fyrir nokkrum námskeiðum, s.s.
gluggasmíði og tréviðgerðum á göml-
um húsum. Hólaskóli hefur lítið get-
að nýtt sér þetta verkefni, aðallega
vegna kostnaðarhliðarinnar. í dag er
Fornverkaskólaverkefnið nær alfarið
á snærum safnsins en skólarnir eiga
fulltrúa í stjórn verkefnisins.
27