Morgunblaðið - 13.09.2018, Blaðsíða 41

inu sé þar einnig talsvert af köðlum
og netum fiskimanna.
Leynd hætta í snertilinsum
Snertilinsur sýnast tæpast skað-
ræðistól en sé þeim sturtað niður
eða skolað niður um handlaugar
stafar samt af þeim hætta. Skrifast
hluti örplastsmengunar á þær, að
sögn vísindamanna við Arizonahá-
skóla (ASU) í Bandaríkjunum. Þeir
segja úrgang sem til fellur, bæði
linsurnar sjálfar og umbúðir þeirra,
jafngilda 400 milljónum tannbursta
á ári.
„Þær eru verulegir skaðvaldar.
Milljarðar linsa enda í skólpinu ár
hvert. Þar er árlega um að ræða
um 20 tonna magn af snertil-
insum,“ segir Rolf Halden við líf-
fræði- og vistfræðistofnun ASU.
Við þetta bætast svo um 13.000
tonn af plastumbúðum um lins-
urnar. Í Bandaríkjunum einum og
sér brúka um 45 milljónir snerti-
linsur að staðaldri og er notkunin
áætluð 13 milljarðar linsa á ári.
Rannsóknir ASU sýna að milli 15
og 20% notenda sturti þeim niður.
Hvað verður svo um linsurnar?
kann að vera spurt. Rannsókn-
armenn ASU fundu þær í vatns-
hreinsistöðvum þar sem þær tætt-
ust í sundur en eyddust ekki.
Þaðan bárust öragnirnar út í sjó
eða féllu til botns og urðu þar með
hluti af botnfalli sem oft er brúkað
sem áburður á gróðurlendi. Með af-
rennslisvatni bárust agnirnar svo
aftur út í sjó. Smáfiskar og svifdýr
geta í misgripum tekið þær sem
fæðu og þessi ómeltanlegu plast-
efni finna þannig leið upp eftir
matvælakeðjunni, alla leið upp í
matvæli fólks. Vísindamennirnir við
ASU segja fólk ekki átta sig á
hversu skaðlegar snertilinsur væru
umhverfinu og hvetja framleið-
endur til að beina því til notenda að
fleygja þeim með öðrum föstum úr-
gangi í sorpið fremur en skola
þeim niður. Reyndist aðeins einn
linsuframleiðandi með ábendingu í
þessa átt á linsuumbúðum sínum.
Frakkar áforma frá og með
næsta ári að refsa framleiðendum
sem pakka vörum sínum inn í
óendurvinnanlegt plast á þann veg
að vörurnar verða um 10% dýrari
og því óseljanlegri. Er þetta liður í
skuldbindingum um að nota aðeins
endurvinnanlegt plast í landinu frá
og með árinu 2025. Brune Poirson,
aðstoðarráðherra í umhverfisráðu-
neytinu í París, segir að fleiri að-
gerðir séu í farvatninu, m.a.
greiðsla skilagjalds fyrir plast-
flöskur. „Það er ekki nóg að segja
plastinu stríð á hendur, það verður
að umbreyta efnahagslífinu líka,“
sagði hann við blaðið Journal du
Dimanche.
Áætlanir frönsku stjórnarinnar
þykja mörgum ónógar. „Þær eru
aðeins hluti lausnarinnar því um er
að ræða endurvinnslu eingöngu en
ekki að draga úr plastnotkun,“
sagði Fanny Vismara, skipuleggj-
andi svonefndra „plastárása“ í
Frakklandi. Láta mun nærri að
Frakkar endurvinni um 25% þess
plasts sem til fellur, að sögn neyt-
endatímaritsins 60 Million Consu-
mers.
Sogrörin undir fallöxina
Um árabil hefur baráttan beinst
aðallega gegn plastpokum, sem
hafa verið upprættir úr stórmörk-
uðum. Í seinni tíð hafa sogrör úr
plasti bæst í hóp skotmarka. Í ára-
tugi hafa þau verið ómissandi við
neyslu hanastéla, smoothie-drykkja
og skyndibita. Allt stefnir í að það
muni breytast, því m.a. hafa versl-
anakeðjurnar Carrefour og Leclerc
heitið því að hætta sölu sogröra á
næstu mánuðum en sala þeirra
verður alfarið bönnuð í landinu frá
og með ársbyrjun 2020.
Önnur strá en úr plasti eru fáan-
leg en eru mun dýrari. Fimm
stjörnu hótelið Monte Carlo Palace
í Mónakó hefur tekið í notkun sog-
rör sem brotna niður í náttúrunni.
Aðrir brúka rör úr hráu pasta eða
bambussprotum. Bandaríkjamenn
hafa verið andvígir herferðinni
gegn plastinu en á sama tíma eru
Evrópuríkin að taka forystu með
notkun annaðhvort niðurbrjót-
anlegs plasts sem unnið er úr jarð-
eldsneyti eða úr kartöflum og
korni.
Um 100.000 tonn af lífrænu
plasti voru framleidd í veröldinni
árið 2016, að sögn sérfróðrar
þýskrar stofnunar á þessu sviði,
Nova-Institute. Í fyrra óx afkasta-
geta framleiðslunnar í 800.000
tonn.
Stjórnvöld í París boða auknar
álögur á urðun sorps en lækkun
gjalda á endurvinnslustöðvar í
þeirri von að minnka það plast sem
sleppur út í sjó. Evrópusambandið
(ESB) hvatti aðildarríkin í maí til
að draga stórlega úr notkun ein-
nota umbúða úr plasti og taka end-
urvinnanlegar umbúðir upp í stað-
inn. Að mati sérfræðinga hefur
notkun umbúða úr plasti vaxið
stórlega, eða um 40% á heimsvísu á
aðeins tíu síðustu árum.
Carlsberg dregur úr plasti
Danska bjórfyrirtækið Carlsberg
hefur ákveðið að leggja baráttunni
gegn plasti lið. Verða bjórdósir
ekki lengur plastaðar saman í sex
bauka kippur. Í staðinn verða
baukarnir bræddir saman en með
þessu minnkar plastnotkun Carls-
berg um rúmlega 1.200 tonn á ári,
eða um 76%. Jafngildir það 60
milljónum innkaupaplastpoka.
Carlsberg bætist í hóp stórfyr-
irtækja sem stigið hafa skref til að
draga úr umbúðaplasti, en þar má
nefna Ikea, McDonalds, Starbucks
og Adidas.
AFP
AFP
Plastfiara Fjara á strönd Senegal í júní í sumar. Er hún þakin rusli, þar á meðal plasti, sem rekið hefur þangað.
FRÉTTIR 41Erlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. SEPTEMBER 2018
Poul Thomsen, framkvæmdastjóri Evrópudeildar Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins, flytur erindi í Eyri í Hörpu laugardaginn 15. september
kl. 15:00 en þann dag verða tíu ár liðin frá falli Lehman Brothers.
Að erindinu loknu mun Thomsen taka við spurningum úr sal.
Erindi Thomsens nefnist Iceland’s Successful Stabilization
Program and the Role of the IMF.
Poul Thomsen hefur verið framkvæmda-
stjóri Evrópudeildar Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins síðan í nóvember 2014. Þar áður var
hann m.a. formaður sendinefnda sjóðsins
í samningum við ýmis lönd um lánafyrir-
greiðslu frá sjóðnum, svo sem Grikkland
og Portúgal, og hann fór fyrir sendinefnd sjóðsins í samningum við
íslensk stjórnvöld haustið 2008. Í erindi sínu mun hann m.a. fjalla
um reynsluna af efnahagsáætlun íslenskra stjórnvalda í samvinnu
við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn.
Allir velkomnir meðan húsrúm leyfir.
SEÐLABANKI ÍSLANDS
Iceland’s Successful Stabilization
Program and the Role of the IMF
Lagersala í nokkra daga – Ótrúlega lágt verð
Suðurlandsbraut 30 • sími 553 3755