Morgunblaðið - 17.09.2018, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 17. SEPTEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fyrir fáeinumvikum bárust
af því fregnir að
franskir og breskir
hörpuskelja-
veiðimenn hefðu
lent í „átökum“
undan ströndum Frakklands.
Gekk á ýmsu, grjótkasti og
ákeyrslum, svo minnti jafnvel á
Flóabardaga, en þó ekki síður á
þorskastríðin. Náðist til að
mynda upptaka af því þegar
franskt veiðiskip sigldi á breskt
skip, og var ljóst að tilfinninga-
hitinn var mikill, sem von er.
Hagsmunirnir fyrir einstakar
byggðir beggja vegna Ermar-
sunds eru miklir þó að hörpu-
skelin vegi ekki þungt á þjóð-
hagslegum skala.
Ástæða átakanna er sú að
frönsk veiðilöggjöf meinar sjó-
mönnum þeirra að veiða hörpu-
skel fram til 1. október, á með-
an breskir sjómenn búa ekki
við neinar slíkar kvaðir. Enn-
fremur hafa bresku sjómenn-
irnir stundað veiðar sínar rétt
utan 12 mílna efnahagslögsögu
Frakka, en þó innan grunnlína
sem Frakkar gera tilkall til, og
segja hinir síðarnefndu að
hætta sé á því að ofveiði verði á
hörpuskeljastofninum nema
breskir sjómenn haldi að sér
höndum.
Fyrir sitt leyti segja Bretar
að þeir hafi fulla heimild til
þess að stunda sínar hörpu-
skeljaveiðar og hafa þeir meðal
annars vísað í hina sameigin-
legu fiskveiðistefnu Evrópu-
sambandsins þar sem fiskimið
aðildarríkjanna eru
öllum heimil fyrir
utan 12 mílurnar.
Raunar hafa Bret-
ar sjálfir bitra
reynslu af þeirri
fiskveiðistefnu þar
sem önnur ríki sambandsins,
einkum Spánverjar, hafa verið
iðnir við að sækja í Norðursjó,
á fiskimið sem annars hefðu
fallið undir stjórn Breta. Segja
kunnugir að sameiginlega fisk-
veiðistefnan hafi jafnvel valdið
breskum sjávarútvegi meiri
skaða en ósigurinn í þorska-
stríðunum sem breskir útgerð-
armenn voru þó allt annað en
sáttir við.
Samningaviðræður hafa end-
að í pattstöðu og má búast við
að hörpuskeljastríðið muni
halda áfram á næstunni. Þessi
deila fellur þó í skuggann af
ýmsum öðrum málum sem deilt
er um í sambandi við Brexit og
fær sennilega minni athygli en
ella þar sem bresk stjórnvöld
eru önnum kafin við að reyna að
verjast óbilgjörnum kröfum
embættismanna í Brussel sem
vilja tryggja að Bretland ríði
mögrum og haltrandi hesti frá
slitunum við Evrópusam-
bandið.
Fyrir þá sem utan við standa
sýnir deilan þó fyrst og síðast
hversu skaðleg áhrif sameig-
inlega fiskveiðistefnan hefur
haft. Um leið sýnir deilan
hversu skaðlegt það væri fyrir
þjóð, sem treystir að langmestu
leyti á fiskimið sín, ef hún lenti
inni í slíku kerfi.
Gallar sameiginlegu
fiskveiðistefnunnar
birtast nú í átökum
Frakka og Breta}
Hörpuskeljastríðið
Umræður umstefnuræðu
forsætisráðherra í
liðinni viku voru
ekki sérlega áhuga-
verðar á heildina
litið, en voru þó að hluta til upp-
lýsandi. Ræða Halldóru Mogen-
sen, þingmanns pírata, birti til
dæmis þeim sem hlýddu mynd
af þingmanni og þingflokki sem
berst fyrir einhvers konar nú-
tímaútgáfu af margmisheppn-
aðri marxískri byltingu.
Þingmaðurinn taldi „vaxt-
arhagkerfið“ hafa „skapað tál-
sýn“. Hagvöxtur er ekki eft-
irsóknarverður að mati
þingmannsins og í þjóðfélaginu
er „kerfisvilla sem forgangs-
raðar hagnaði stórfyrirtækja á
kostnað umhverfisins og sam-
félagsins alls“. Þá sagði þing-
maðurinn að hagkerfið skil-
greindi „manneskjur sem
einfalda neytendur“ og hefði
„skapað samfélagslega sundr-
ung sem lýsir sér í borgaralegu
sinnuleysi“.
Inn í þetta fléttuðust alls
kyns aðrar furðukenningar, en
meginlínan er skýr: Bylta þarf
samfélaginu, hafna
hagvexti og taka
upp nýtt hagkerfi,
sem byggist þá
væntanlega ekki á
vali einstaklingsins
heldur á miðstýringu og forsjá
hins opinbera.
Það er dapurlegt að horfa vítt
og breitt um heiminn og í gegn-
um söguna, þar sem fjölda
dæma er að finna um misheppn-
aðar tilraunir byltingarsinna til
að lagfæra hið hagvaxtardrifna
hagkerfi, eins og byltingarsinn-
arnir kjósa stundum að kalla
hagkerfið sem tryggt hefur
bestu lífskjör sögunnar. Þessi
byltingarhugsun hefur sökkt
gríðarlegum mannfjölda í fá-
tækt, örbirgð, hungur og jafn-
vel dauða, algerlega án ástæðu.
Eitt af nýju dæmunum um þetta
má finna í Venesúela, þar sem
almenningur í auðugu landi líð-
ur nú skort vegna þessara
margafsönnuðu dellukenninga.
En jafn dapurlegt og það er
að horfa upp á þetta gerast víða
um heim er enn dapurlegra að
heyra slíkan málflutning á Al-
þingi Íslendinga.
Píratar stilla sér upp
vinstra megin við
hefðbundna vinstrið}
Dapurlegur málflutningur
E
in bók, einn penni, eitt barn eða
einn kennari geta breytt heim-
inum.“ Orð þessi eru höfð eftir
Malölu Yousafzai, ungri pakist-
anskri konu sem barist hefur
fyrir réttindum barna og þá ekki síst stúlkna
til þess að fá að ganga í skóla. Bækur breyta
heiminum á hverjum degi; þær eru einn far-
vegur hugsana okkar, ímyndunarafls, skoð-
ana og sagna og í fjölbreytileika sínum auðga
þær tilveru okkar, fræða og skemmta.
Staðreyndin er þó sú að læsi barnanna
okkar hefur hrakað í alþjóðlegum sam-
anburði. Að auki hefur bóksala í landinu
dregist verulega saman eða um 36% á síðustu
10 árum. Ástæður þess má einna helst rekja
til breyttrar samfélagsgerðar og örrar
tækniþróunar því aukið framboð lesefnis og
myndefnis á netinu hefur leitt til þess að lestur bóka á
íslensku hefur minnkað verulega. Þessi þróun skapar
ógn við tungumálið.
Á dögunum var kynnt heildstæð aðgerðaáætlun til
stuðnings íslenskunni og þar á meðal eru aðgerðir til
stuðnings íslenskri bókaútgáfu. Með nýju frumvarpi,
sem lagt verður fram nú á haustþingi, verður sett á
laggirnar nýtt stuðningskerfi sem felur í sér 25% end-
urgreiðslu vegna beins kostnaðar við útgáfu íslenskra
bóka. Áætluð framlög eru um 400 milljónir
kr. frá og með árinu 2019. Að auki verður
stofnaður sérstakur barna- og unglinga-
bókasjóður en yngri kynslóðin hefur bent öt-
ullega á að auka þurfi framboð af slíkum
bókum.
Mikilvægi bókaútgáfu er óumdeilt fyrir
varðveislu íslenskunnar. Það er ekki síst á
herðum íslenskrar bókaútgáfu að bregðast
við þessum breyttum aðstæðum. Rithöf-
undar hafa sannarlega fundið fyrir þeim
samdrætti sem orðið hefur í sölu íslenskra
bóka og þeirra hagsmunir eru samofnir ár-
angri útgefenda.
Markmiðið með þessum aðgerðum er að
auka lestur og efla bókaútgáfu í landinu. Ég
er sannfærð um að þessar aðgerðir eru til
þess fallnar að auka framboð, fjölbreytni og
sölu á íslenskum bókum til framtíðar. Þær munu stuðla
að lækkun á framleiðslukostnaði bóka og auka þannig
svigrúm til kaupa á vinnu og þjónustu. Þessar aðgerðir
eiga fyrirmynd í endurgreiðslum vegna kvikmynda-
gerðar og hljóðritunar hér á landi en þær hafa reynst
vel á þeim vettvangi og haft jákvæða keðjuverkun í för
með sér.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Bókaþjóðin les og skrifar
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Höskuldur Daði Magnússon
hdm@mbl.is
M
iklar breytingar
hafa orðið á tón-
leikamarkaðinum á
Íslandi síðustu ár.
Eftir stöðugan
uppgang um nokkurra ára skeið
virðist nú farið að kreppa að og
erfiðara gengur að selja upp á tón-
leika erlendra listamanna hér.
Tvær ástæður virðast helst
búa þar að baki. Annars vegar að
tónleikamark-
aðurinn er full-
mettur; hingað
koma of margir
erlendir lista-
menn og vin-
sældir þeirra eru
ekki nægar til að
trekkja að, en
hins vegar að
innlent tónleika-
hald hefur vaxið
mjög að umfangi
og burðum. Þekkt er að jóla-
tónleikum hefur fjölgað ótrúlega
síðustu ár. Björgvin Halldórsson
og Baggalútur moka út miðum á
hverju ári en fleiri og fleiri hafa
blandað sér í slaginn að und-
anförnu. Þar fyrir utan hefur mik-
ið verið sett upp af tónleikasýn-
ingum og heiðurstónleikum hin
síðari ár; stórar sýningar sem
Friðrik Ómar Hjörleifsson og fleiri
hafa sérhæft sig í. Þá eru ótaldir
stórtónleikar íslenskra hljómsveita
og listamanna. Nýlega fagnaði
Helgi Björns sextugsafmæli sínu,
Eyfi fagnar 30 árum í bransanum,
Friðrik Dór kveður sviðið, sama
gerir Sálin hans Jóns míns og Ný
dönsk og GusGus troða sömuleiðis
upp.
Umfangið er gríðarlegt og
samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins stendur þessi hluti tón-
leikahalds vel undir sér. Íslenskir
listamenn eiga trausta aðdáendur
sem styðja sitt fólk. Ef litið er til
komu erlendra listamanna kreppir
hins vegar að.
Fækka viðburðum skipulega
„Það er eitt og hálft til tvö ár
síðan við sáum að það væri farið
að hægja á og markaðurinn að
þyngjast. Ástæðan er stöðugt of-
framboð mörg ár aftur í tímann.
Þá byrjuðum við skipulega að
fækka viðburðum,“ segir Ísleifur
B. Þórhallsson, framkvæmdastjóri
Senu Live, sem þekkir vel til
bransans eftir að hafa haldið stór-
tónleika Justins Bieber og Justins
Timberlake í Kórnum auk margra
smærri tónleika og viðburða.
„Þetta offramboð er farið að
hafa raunveruleg áhrif. Markaður-
inn hefur breyst frá því að vera
seljendamarkaður í kaup-
endamarkað. Það sést vel á því að
það er alltaf endalaust framboð á
tónleikum og yfirleitt er ekki upp-
selt. Og ef það er uppselt þá er
bætt við aukatónleikum,“ segir Ís-
leifur.
Íslendingar of góðu vanir
Það sem af er ári hafa Íslend-
ingar getað valið úr tónleikum
listamanna á borð við Arcade Fire,
Billy Idol, Jessie J, Guns N’ Ro-
ses, Katie Melua, Youssou N’Dour,
Cock Robin og David Crosby auk
þess sem Slayer og Bonnie Tyler
tróðu upp á tónlistarhátíðinni Sec-
ret Solstice og Underworld á Són-
ar Reykjavík. Framundan eru svo
tónleikar með The Chemical Brot-
hers, Imogen Heap og John Grant.
Og svo er það Iceland Airwaves-
hátíðin sem nú verður haldin af
Senu Live eftir taprekstur síðustu
ár.
Ljóst er að tónleikaumhverfið
er erfiðara en áður. Fram hefur
komið að aðeins seldust um fjögur
þúsund miðar á tónleika Arcade
Fire sem þykir með frambærileg-
ustu tónleikasveitum heims um
þessar mundir. Þá fer tvennum
sögum af fjölda gesta á tónleikum
Guns N’ Roses. Skipuleggjendur
kölluðu þetta stærstu tónleika Ís-
landssögunnar með 25 þúsund
gesti. Sé sú tala rétt stenst stað-
hæfingin þó varla því Fiskidag-
stónleikarnir á Dalvík draga að sér
mun fleiri á hverju ári. Heimild-
armenn Morgunblaðsins staðhæfa
raunar að vart hafi verið meira en
18 þúsund manns á Laugardals-
velli þegar Axl Rose og félagar
stigu á svið og tap hafi verið á tón-
leikunum. Sömu skipuleggjendur
halda einnig Secret Solstice og
leita nú leiða til að flytja hátíðina á
Klambratún og stöðva taprekstur
sem verið hefur á hverju ári.
Erfitt er að sjá annað en að
eitthvað láti undan og færri er-
lendir listamenn sæki Ísland heim
á næsta ári. Eða eins og einn við-
mælandi blaðsins orðaði það: „Það
er alger mettun á markaðnum. Ís-
lendingar eru orðnir of góðu van-
ir.“
Algjört offramboð á
tónleikamarkaði hér
Morgunblaðið/Valli
Stórtónleikar Guns N’ Roses tróð upp á Laugardalsvelli í sumar með þá
félaga Slash og Axl Rose í miklu stuði. Tvennum sögum fer af gestafjölda.
Ísleifur B.
Þórhallsson