Morgunblaðið - 21.09.2018, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. SEPTEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Meginreglanvið skipunbanda-
rískra alríkisdómara
og þar með og þá
ekki síst hæsta-
réttardómara er að
fulltrúi almennings
er þar í lykilhlutverkinu. Enginn
verður skipaður í þessar stöður
nema æðsti maður framkvæmda-
valdsins, í tilviki Bandaríkja-
manna forsetinn, í tilfelli Íslands
dómsmálaráðherrann, hafi mest
um það að segja og enginn verður
dómari nema hann hafi í upphafi
tilnefnt hann.
Forsetinn tilnefnir dómaraefni
og öldungadeild þingsins þarf að
staðfesta það. Í langflestum til-
vikum hefur þingið staðfest til-
lögu forsetans. Meirihluti deildar-
innar getur hafnað tillögu forseta
en þá gerir forsetinn nýja tillögu
og eru yfirgnæfandi líkur til að
hún verði samþykkt, því mikil
stjórnmálaleg áhætta fylgir því að
hafna fleiri en einni tillögu for-
seta.
Ágreiningur um dómaraskipun
hefur orðið algengari og hat-
rammari en áður. Demókratar
hafa enn ekki jafnað sig eftir tap í
síðustu forsetakosningum. Stór
hluti þingmanna þeirra hefur sagt
opinberlega að þeir muni aldrei
samþykkja dómara sem Trump
tilnefni! Gauragangurinn nú síð-
ast vegna dómarans Kavanaugh
stefnir í að verða jafnniðurlægj-
andi fyrir demókrata og þingið í
heild eins og árásir demókrata á
dómarann Clarence Thomas fyrir
27 árum og Robert Bork nokkrum
árum fyrr. Demókratar hafa ekk-
ert komist áfram með efnislega
eða fræðilega gagnrýni, né á þá
nærri 300 dóma dómaraefnisins
sem liggja fyrir. Þess vegna var
efnt til sirkussýningar. Sirkusinn
hófst með því að smalað var mót-
mælendum í nefnd-
arsalinn með spjöld
og hávaða og sjálfir
voru nefndarfull-
trúar demókrata
með sífelld framíköll
við nefndarformann-
inn á meðan hann
bauð dómarann, konu hans og
dætur velkomin til þingsins. Litlu
dætrum hans varð svo mikið um
ólætin að fylgja varð þeim úr saln-
um. Eftir að lögregla hafði vísað,
ýtt eða borið mótmælendur út úr
húsi spurðu fréttamenn nokkra
þeirra hvers vegna þeir væru að
mótmæla tilnefningu þessa dóm-
ara. Kom þá í ljós að fæstir mót-
mælenda áttu svör við því, enda
var um svokallaða leigumótmæl-
endur að ræða, sem hægt er að
panta sér í þessu lausnamiðaða
kapítalíska landi.
Það vakti mikla athygli þegar
Ruth Bader Ginsburg, núverandi
hæstaréttardómari, 85 ára gömul,
fordæmdi opinberlega framgöngu
þingsins gagnvart dómaraefninu
og uppþotin í þinginu. Ekki síst
var svo mikið eftir þessu tekið því
að Ginsburg er demókrati og hef-
ur lengi verið talin lengst til
vinstri af sitjandi dómurum. Bill
Clinton tilnefndi Ginsburg á sín-
um tíma og hún hefur þann skiln-
ing á stjórnarskránni að dómarar
Hæstaréttar geti bætt úr „vönt-
un“ ákvæða þar eða ef þeir telja
að ákvæði hennar taki ekki til
þess álitaefnis sem leysa þurfi úr
og þá megi rétturinn ákveða
niðurstöðu sem byggist á reglu
sem fram að því var ekki til og
ekki sett með stjórnskipulegum
hætti. Slíkar skoðanir eru eitur í
beinum repúblikana. En það
breytti ekki því að tilnefning
Ginsburg var samþykkt með 96
atkvæðum gegn 3 og því ljóst að
nær allir repúblikanar í þingdeild-
inni greiddu henni atkvæði sitt.
Spurningin er hve-
nær þeir sem töpuðu
kosningum í nóvem-
ber 2016 ná áttum}
Ekki góð sjón að sjá
Inngrip snjall-tækninnar í dag-
legt líf ágerist jafnt
og þétt. Hægt er að
rekja ferðir fólks
hvert sem það fer
gangi það með síma í
vasanum. Líf margra
er eins og opin bók á netinu. Slík
lýsing á eftirlitsríki hefði þótt
hrollvekjandi fyrir nokkrum ár-
um, en þykir það ef til vill ekki
lengur. Í það minnsta láta menn
þetta allt yfir sig ganga ótil-
neyddir.
Nú hefur eitt skref verið stigið
til viðbótar. Bandaríska líftrygg-
ingafélagið John Hancock hefur
gefið út að það muni einungis selja
„gagnvirkar“ tryggingar þar sem
hinn tryggði gengur með snjall-
tæki á borð við úr á sér til að safna
heilsufarsupplýsingum.
Fyrirtækið hafði áður boðið
upp á slíka tryggingu sem kost, en
nú verður aðeins boðið upp á slík-
ar tryggingar.
Hyggst fyrirtækið bjóða þeim,
sem tryggja sig með þessum
hætti, upp á afslætti og umbun á
borð við gjafakort
nái þeir tilteknum
markmiðum í heilsu-
rækt.
Tryggingafélög
krefjast þegar mjög
rækilegra upplýs-
inga um heilsufar
viðskiptavina þegar þeir kaupa líf-
eða sjúkratryggingar og er iðu-
lega gengið nærri friðhelgi einka-
lífsins.
Málið tekur hins vegar á sig
aðra mynd ætli tryggingafyrir-
tæki að gera viðskiptavinum þá
kröfu að þeir verði búnir snjall-
tækjum þannig að fylgjast megi
með því í rauntíma hvort þeir
mæti reglulega í ræktina eða
trassi líkamann.
Hér er eitt stærsta trygginga-
félag Bandaríkjanna á ferð þannig
að ekki er ólíklegt að fleiri muni
fylgja í kjölfarið. Þá fer ugglaust
að styttast í að tryggingafélög
neiti að selja tryggingar nema þau
fá eða græða örflögu í viðskipta-
vininn. Mun snjalltæknisam-
félagið einnig láta það möglunar-
laust yfir sig ganga?
Bandarískt trygg-
ingafélag krefst að
allir viðskiptavinir
gangi með snjallúr}
Inngrip snjalltækninnar
Í
haust kynnti ríkisstjórnin áform sín í
loftslagsmálum. Er talað um stórátak
enda hefur verið tekin ákvörðun um að
stórauka framlög til umhverfismála
frá því sem áður var. Loftslagsbreyt-
ingar birtast okkur með ógnarþunga á hverjum
degi víða um heim en við skulum muna að lofts-
lagið á sér engin landamæri heldur er þetta
sameiginleg auðlind allra jarðarbúa.
Í kynningu ríkisstjórnar á stórátaki sínu er
fjallað nokkuð um kolefnisjöfnun, hvernig á að
binda kolefnislosunina með skógrækt, með
endurheimt votlendis og fleira en stærsta átak-
ið hlýtur að vera að minnka kolefnislosun því
það er ekki bara mikilvægasti þátturinn heldur
standa okkar skuldbindingar gagnvart Par-
ísarsamkomulaginu einmitt þar, að minnka los-
un. Hið nýkynnta stórátak veldur því von-
brigðum enda sáralítið fjallað um hina miklu mengun sem
stafar af einkabílnum og aukast enn vonbrigðin þegar ný-
framlagt fjárlagafrumvarp ríkisstjórnar er lesið, en um er
að ræða önnur fjárlög stjórnarinnar.
Styrkir til almenningssamgangna á landinu öllu hækka
um 161 milljón króna og er þetta fjármagn sérstaklega
ætlað til að styðja við þegar gerða samninga um almenn-
ingssamgöngur á landsbyggðinni. Ekkert er fjallað um
fjármagn til nýframkvæmda í almenningssamgöngum og
ekkert um langstærsta byggðakjarna landsins, höf-
uðborgarsvæðið hvar um 70% landsmanna búa, fyrir utan
alla ferðamennina. Ekkert er þar ritað um að stórefla al-
menningssamgöngur til að sýna að ríkisstjórn-
inni sé alvara með stórsókn í loftslagsmálum
en almenningssamgöngur verða ekki reistar á
einni nóttu og því verður að hefjast handa.
Kolefnishlutleysi verður náð með varanlegum
samdrætti í losun gróðurhúsalofttegunda en
einkabíllinn framleiðir helming þess útblásturs
sem hér myndast. Þegar það fer svo saman við
fjölda íbúa höfuðborgarsvæðisins er það aug-
ljóst mál að ríkið á að taka hugmyndum sveit-
arfélaganna á höfuðborgarsvæðinu um Borg-
arlínu fagnandi. Borgarlína hefur verið í
vinnslu sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu
undanfarin misseri og nú á bara eftir að fá úr
því skorið hvernig ríkið ætlar að koma að fjár-
mögnun þess mikilvæga verkefnis því ekkert
er um það í stefnuplaggi ríkisstjórnarinnar,
sjálfu fjárlagafrumvarpinu. Þegar saman fer
svo mikil mengun og löngu sprungið gatnakerfi, sér í lagi á
stofnæðum inn og út úr höfuðborginni þá vekur undrun
hvernig ríkisstjórnin sleppir alveg að hugsa út í það mik-
ilvæga skref að fækka einkabílum á götum höfuðborg-
arsvæðisins. Er óhætt að segja að ef ekki eiga sér stað al-
vöru framlög ríkisins til þessa nauðsynlega verks þá
getum við pakkað þessu stórátaki í loftslagsmálum strax
ofan í skúffu og stimplað „falleg orð á blaði en lítið í verki“
í boði ríkisstjórnar VG, Sjálfstæðisflokks og Framsóknar.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Stórátak í loftslagsmálum?
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
kall er ekki mestur, en frekar tækin
og búnaðurinn sem þarf að vera til
staðar. „Allar okkar sveitir eru í
sjálfboðastarfi en það sem kostar
mest í útkallinu er kannski stuðn-
ingur vinnuveitenda. Flestir hleypa
fólki á launum til þess að sinna
hjálparstarfinu,“ segir Jón.
Hálendisvaktin gegnir mik-
ilvægu starfi en staðsetning hennar
er breytileg. Bættar samgöngur
hafa dregið úr þörf hennar á nokkr-
um stöðum en heimsóknarstaðir
ferðamanna geta aukið þörfina ann-
ars staðar. „Þetta stýrist mikið af
fjölda ferðamanna en líka þessum
aðstæðum í náttúrunni sem kalla á
þetta,“ segir Jón.
Forvarnir hafa skilað árangri
Slysavarnadeildir Lands-
bjargar gegna ekki síður mikilvægu
hlutverki en björgunarsveitirnar.
Forvarnir og fræðsla fyrir ferða-
menn er að skila sér vel, að sögn
Jóns. Aðstoðarbeiðnum hafi fækkað
en þó sé almennt strembið að mæla
forvarnir og árangur þeirra.
Í þættinum verða birtar myndir
frá raunverulegum æfingum og
verður farið yfir hvers eðlis útköllin
eru. Þá gefst fólki tækifæri á að
hringja og gerast bakverðir eða
styrkja starfið með frjálsum fram-
lögum. „Það er náttúrlega aldrei of-
þakkað hvernig samfélagið keyrir
þetta með okkur, þetta er orðið
þjóðareign og nokkurs konar sam-
einingartákn,“ segir Jón.
Leita að liðsafla í stærstu
björgunarsveitina
Morgunblaðið/Eggert
Útkall Verkefnin sem björgunarsveitarmenn sinna eru misjöfn og krefjandi.
SVIÐSLJÓS
Veronika S. Magnúsdóttir
veronika@mbl.is
Söfnunarþáttur fyrir Slysa-varnafélagið Landsbjörgverður sýndur á Stöð 2 í op-inni dagskrá annað kvöld,
klukkan 19.25. Þar verður leitast við
að tryggja félaginu sem flesta bak-
verði sem styrkja félagið með mán-
aðarlegum framlögum. Þátturinn
mun einnig varpa ljósi á óeig-
ingjarnt starf björgunarsveita og
slysavarnadeilda um land allt.
„Við höfum stundum kallað
bakvarðasveitina stærstu björg-
unarsveit landsins,“ segir Jón Svan-
berg Hjartarson, framkvæmdastjóri
Slysavarnafélagsins Landsbjargar.
Hann segir framtakið mikilvægt
fyrir Landsbjörg og ekki síður land-
ann sem Landsbjörg hefur þjónað í
áraraðir. Stuðningur landsmanna
skiptir sköpum fyrir félagið að sögn
Jóns, sem bætir við að félagið yrði
ekki rekið með sjálfboðavinnu yfir
öll 90 árin nema með öflugum stuðn-
ingi fyrirtækja og einstaklinga í
landinu.
3-5 útköll á dag
Að meðaltali sinnir Landsbjörg
3-5 útköllum á dag en öllum útköll-
um sinna sjálfboðaliðar sem þurfa
gjarnan að skreppa úr vinnu þegar
kallið kemur. Aukin þörf hefur verið
á stærri og flóknari leitaraðgerðum
hjá Björgunarsveitinni sem útheimt-
ir mikinn mannskap og tækjabúnað.
Þar má nefna nýlegt dæmi þar sem
ferðamaður varð strand á Torfajökli
þar sem aðstæður á svæðinu voru
orðnar lífshættulegar og miklir
vatnavextir á svæðinu. Lið Lands-
bjargar kom úr tveimur áttum og
náði þannig að bjarga manninum.
„Við getum sýnt fram á það að
á bak við útkall í hverja klukkustund
á mann liggur að minnsta kosti tólf
klukkustunda vinna, t.d. fjáraflanir,
menntun, þjálfun og æfingar og svo
lengi mætti telja. Atriðið er að geta
brugðist hratt við og það kostar
mikla peninga að hafa allt sem þarf
til reiðu,“ segir Jón. Hann bætir við
að t.d. standi til að hefja viðamikla
endurnýjun á björgunarbátaflot-
anum. Breyttir tímar og umhverfi
kalli á hentugri búnað.
Jón segir að algengur misskiln-
ingur sé að mestir fjármunir fari í
útköllin. Kostnaðurinn við hvert út-
Slysa-
varna-
félagið
Landsbjörg
hefur
starfað í
90 ár en
félagið hélt
upp á 90
ára afmæl-
ið 29. jan-
úar síðastliðinn. Félagið varð til
í núverandi mynd 2. október ár-
ið 1999 með sameiningu Slysa-
varnafélags Íslands, sem stofn-
að var 1928 og Landsbjargar,
landssambands björgunarsveita
sem varð til 1991. Þar með urðu
til ein stærstu samtök sjálf-
boðaliða á Íslandi, með um 18
þúsund félögum.
Innan björgunarsveita félags-
ins starfa þúsundir meðlima
sem ávallt eru tilbúnir þegar
kallið kemur, en það hefur vakið
athygli víða um heim, að því er
fram kemur á heimasíðu Lands-
bjargar.
BJÖRGUNARSVEITIR OG
SLYSAVARNIR
Sjálfboða-
starf í 90 ár