Morgunblaðið - 01.11.2018, Blaðsíða 47

UMRÆÐAN 47
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2018
Síðustu fimm árin
hafa mörg vandamál
komið upp í Vaðla-
heiðargöngum sem
stytta vegalengdina
milli Eyjafjarðar og
Fnjóskadals um 14 km.
Þau eru nú orðin ennþá
dýrari en allir útreikn-
ingar gerðu ráð fyrir í
upphafi. Mörgum
spurningum eiga skoð-
anabræður Steingríms
J. ósvarað, þegar fréttir berast af
því að þjóðhagslegt tap ganganna
stefni fljótlega í meira en 20 millj-
arða króna. Tafir á verkinu og auk-
inn stofnkostnaður leiða til þess
ásamt öðru að tapið er þrefalt meira
en spáð var í ársbyrjun 2013. Í júní
2012 fór fram á Alþingi vitlaus um-
ræða um Vaðlaheiðargöng. Þar
sagðist þáverandi yfirmaður sam-
göngumála, Ögmundur Jónasson,
hafa verið gagnrýninn á þessa fram-
kvæmd þegar hann tilkynnti öllum
landsbyggðarþingmönnum að efa-
semdir væru um að forsendur henn-
ar stæðust. Stuðningsmenn gang-
anna gegnt Akureyri sem beittu
öllum brögðum til að koma sam-
göngumálum Vestfjarða og Mið-
Austurlands á kaldan klaka láta sig
engu varða að áætlaður stofnkostn-
aður við þessa framkvæmd hefur
aukist um 22 milljarða króna. Ekki
þarf jarðfræðingurinn úr Þistilfirði
að taka afleiðingunum þegar tapið af
vatnslekanum verður skrifað á
reikning skattgreiðendanna.
Fjármálafyrirtækið Gamma hefur
unnið nýtt mat á þjóðhagslegum
áhrifum Vaðlaheiðarganga. Eldra
mat sem unnið var með sömu aðferð
sýndi tap upp á 5-7 milljarða króna.
Þessu andmælir Steingrímur J. með
tómum falsrökum til að sýna fram á
að meðalumferð í Vaðlaheiðar-
göngum verði jafnmikil og í Hval-
fjarðargöngum. Nú kemur í ljós að
niðurstöður hagfræðinganna við Há-
skóla Íslands sýna að þessi fram-
kvæmd getur aldrei staðist kröfuna
um þjóðhagslega arðsemi. Þessi að-
ferðarfræði er byggð á arðsemis-
líkaninu Teresu sem danska sam-
gönguráðuneytið þróaði og notar til
að forgangsraða fjárfestingum í
bættum samgöngum eftir þjóðhags-
legri arðsemi. Fullvíst þykir að
Vaðlaheiðargöng kosti aldrei undir
25 milljörðum króna, eftir að áætl-
aður kostnaður við þessa fram-
kvæmd hefur aukist um 70%. Allt
stefnir í að þessi tala geti farið yfir
80% þegar göngin verða opnuð fyrir
almenna umferð undir heiðina.
Til allra þingmanna Norðaustur-
kjördæmis eru þetta skýr skilaboð
um að forsendurnar sem notaðar eru
til að sýna fram á vel heppnaða fjár-
mögnun ganganna með innheimtu
veggjalds næstu 30 ár-
in standast aldrei.
Ekki brást Stein-
grími J., Þuríði Bach-
mann og Svandísi
Svavarsdóttur holl-
ustan við yfirboðara
sinn þegar fyrrverandi
ríkisstjórn Jóhönnu
Sigurðardóttur, þáver-
andi forsætisráðherra,
andmælti þeirri stað-
reynd að Alþingi hefði
vorið 2009 samþykkt
Norðfjarðargöng, sem
voru kláruð haustið
2017. Andúð sína á samgöngumálum
Seyðfirðinga, opinberuðu þessir
sömu stjórnarliðar þegar Alþingi
samþykkti sumarið 2012 tillögu Arn-
bjargar Sveinsdóttur um tilrauna-
boranir á 13-14 km löngum veggöng-
um undir Fjarðarheiði. Ekki er
sjálfgefið að framkvæmdir við þessa
gangagerð geti hafist þegar Dýra-
fjarðargöng verða tilbúinn eftir 1-2
ár, á meðan enginn veit hvort of
margar vatnsæðar geti leynst undir
Fjarðarheiði.
Ég spyr. Hafa íslenskir skatt-
greiðendur efni á því ef Fjarðar-
heiðargöng lenda á enn fleiri vatns-
æðum en Vaðlaheiðargöng sem
standa aldrei undir sér með inn-
heimtu veggjalds á jafnlöngum tíma
og Hvalfjarðargöng?
Í fámennu landi með 350 þúsund
íbúa eru það engar gleðifréttir að
þjóðhagslegt tap af Vaðlaheiðar-
göngum skuli nú, að öllu óbreyttu,
stefna í meira en 15 milljarða króna.
Alltaf forðast þingmenn Norð-
austurkjördæmis spurninguna um
hvort það verði meira en 20 millj-
arðar króna eftir að síðasta haftið í
göngunum var sprengt. Engum ætti
að koma á óvart að umferð verður
ekki hleypt í gegnum Vaðlaheiðar-
göng fyrr en í janúar 2019 eftir að
boranir gegnt Akureyri gengu erfið-
lega. Aldrei svaraði Steingrímur J.
spurningum fréttamanna um hvort
þar gætu leynst enn fleiri og stærri
vatnsæðar. Öllum aðvörunum Pálma
Kristinssonar og fleiri verkfræð-
inga, um að þetta vandamál myndi
hleypa upp kostnaðinum við þessa
gangagerð, svöruðu fyrrverandi
stjórnarliðar með hroka, útúrsnún-
ingi og tilefnislausum árásum, á
samgöngumál Austfirðinga og Vest-
firðinga sem eiga margt betra skilið.
Forsendur Vaðla-
heiðarganga
standast aldrei
Eftir Guðmund
Karl Jónsson
»Ekki þarf jarðfræð-
ingurinn úr Þistil-
firði að taka afleiðing-
unum þegar tapið af
vatnslekanum verður
skrifað á reikning skatt-
greiðendanna.
Guðmundur Karl
Jónsson
Höfundur er farandverkamaður.
Hver vill skipta á góðu atvinnuhúsnæði á
höfuðborgarsvæðinu og 550m2 glæsihúsi
(villu) á einni hæð með sundlaug og öllu
tilheyrandi á besta stað í Tailandi?
Áhugasamir vinsamlega sendið helstu
upplýsingar á netfangið: josakco@gmail.com
VANTAR
ATVINNUHÚSNÆÐI
HIN FAGRA OG FORNA ALBANÍA
8. – 19. apríl
ALBANÍA
WWW.TRANSATLANTIC.IS SÍMI: 588 8900
Albanía hefur nú loksins opnast
fyrir erlendum ferðamönnum.
Enn hefur alþjóðavæðingin ekki
náð að festa þar rætur og er lítt
sjáanleg. Þar má sjá ævaforna
menningu, söguna á hverju horni,
gríðar fallega náttúru og fagrar
strendur og kynnast einstakri
gestrisni heimamanna þar sem
gömul gildi eru í hávegum höfð.
VERÐ 299.950.-
per mann í 2ja manna herbergi. Innifalið: Flug, hótel
í London, hótel með hálfu fæði í Albaníu, öll keyrsla
í Albaníu, allar skoðunarferðir, ísl. fararstjóri,
skattar og aðgangur þar sem við á.
PÁSKA-
FERÐ
Mig langar að skrifa
lítið, stutt, opið bréf.
Það er stílað á framleið-
endur og eins og þeir
eru margir, þá eru þeir
mismunandi. Auðvitað
er gríðarlega mikið af
vörum innflutt til lands-
ins frá erlendum fram-
leiðendum og ég myndi
gjarnan vilja deila pæl-
ingum mínum með
þeim. En einhvers stað-
ar þarf ég að byrja og íslenskir fram-
leiðendur urðu fyrir valinu. Þannig að
ef að þú skilur íslensku og kemur með
einhverjum hætti við sögu á fram-
leiðslu, þá myndi ég vera afar þakklát
ef þú gæfir þér stutta stund til að lesa
þetta opna bréf.
Ég geri mér grein fyrir því að það
þarf að huga að mörgu þegar fram-
leiða á vöru. Í fyrsta lagi þarf að
hanna vöruna og helst þannig að gæði
sé í hámarki og kostnaður í lágmarki.
Svo þarf að framleiða hana og þá þarf
að flytja efnivið í verksmiðjuna þar
sem hún er framleidd. Þegar varan er
tilbúin þarf síðan oftar en ekki að
flytja hana langar vegalengdir þar
sem hún er síðan seld. Það koma því
margir aðilar við sögu frá því að hug-
mynd að vöru fæðist og þar til hún er
kominn í búðarglugga. Við sem neyt-
endur mættum alveg vera meðvitaðri
um þetta þegar við för-
um í verslun og kaupum
stuttermabol eða mjólk-
urfernu. Enda ríkir
ákveðið samband milli
framleiðenda og neyt-
enda: ef við kaupum
mikið þá erum við að
hvetja ykkur til að
framleiða meira, og öf-
ugt. Við þurfum því að
vera vakandi í inn-
kaupum okkar og versla
aðeins það sem við þurf-
um og munum nota.
Enginn vill að við klár-
um allar auðlindir jarðarinnar og sitj-
um uppi með þúsundir tonna af
gagnslausum hlutum.
Sem betur fer hefur verið mikil
vakning í umhverfismálum síðustu
ár. Endurvinnsla hefur aukist,
áhersla á minni plastnotkun, um-
hverfisvænni samgöngumátar og
margir hafa minnkað kjötneyslu. Það
er margt sem við neytendur getum
gert og þurfum að gera. En öll
ábyrgðin er ekki hjá okkur. Hún er
líka hjá ykkur framleiðendunum. Af
því að við fáum þau skilaboð um að
kaupa umhverfisvænt, forðast plast-
umbúðir og óþarfa umbúðir. En það
getur bara verið gríðarlega erfitt að
fara til dæmis í matvöruverslun. Líf-
rænu ávextirnir eru í plastkörfum
umvafðir plastpoka. Hakkið er í
frauðplasti með plasti utan um sig.
Snakkið er í stórum pokum sem eru
hins vegar einungis fylltir til hálfs. Og
sumt sælgæti er í plastpokum ofan í
litlum pappakassa. Og þetta gildir
ekki einungis um mat heldur líka um
leikföng, snyrtivörur, húsgögn,
tæknidót og lengi mætti telja. Er
virkilega ekki hægt að gera eitthvað í
öllum þessum umbúðum?
Ég er meðvituð um að það kann að
fylgja því ákveðinn kostnaður þegar
framleiðslufyrirtæki ákveður að
sinna umhverfismálum. Flest þeirra
vilja til dæmis framleiða sem mest til
að græða mestan pening í staðinn
fyrir að framleiða bara það sem er
nauðsynlegt. Þegar kemur að umbúð-
um, þá veit ég ekki hvort það sé dýr-
ara að minnka þær og hafa minna
plast en allar breytingar krefjast
tíma og orku. En þrátt fyrir þennan
kostnað þá er hann gjöf en ekki gjald
miðað við að þá getum við mögulega
búið áfram hér á jörðinni okkar. Því
ef við höldum áfram á sömu leið þá
munu næstu kynslóðir ekki eiga neitt
heimili. Viljum við það nokkuð fyrir
afkomendur okkar?
Kæru framleiðendur
Eftir Elínu Ósk
Arnarsdóttur »Er virkilega ekki
hægt að gera eitt-
hvað í öllum þessum
umbúðum?
Elín Ósk
Arnarsdóttir
Höfundur er umhverfissinni og jóga-
kennari.
elinoskarnars@gmail.com