Morgunblaðið - 01.11.2018, Qupperneq 49

til bóta af einhverju tagi. Í þessari
skrá ætti þá að koma fram hvers
konar bætur eða ölmusu viðkom-
andi hefur fengið, t.d. örorkubæt-
ur, atvinnuleysisbætur o.s.frv.
Staðreyndin er sú að meira en 10
prósent fólks á vinnumarkaðsaldri
eru að fá greiddar örorkubætur þó
aðeins brot af þeim fjölda þurfi í
raun á aðstoð frá samfélaginu að
halda. Stærsti hópurinn eru svo-
kallaðir laumufarþegar sem hafa
hreinlega svikið sig inn á bætur
með dyggri aðstoð lækna sem gefa
í raun út ávísanir á samfélagið vit-
andi að þeir þurfa ekki sjálfir að
borga þann tékka persónulega.
Langflestir geta unnið eitthvað og
eru mörg dæmi um hálfútlimalaust
fólk sem sinnir fullum störfum. Í
ljósi þess hve samtök þessara bóta-
þega beita sér gegn því að þessi
hópur minnki svo hjálpa megi bet-
ur hinum sem raunverulega þurfa
aðstoð þá verður ekki annað séð en
þessi samtök hafi í raun verið tekin
í gíslingu af laumufarþegunum.
Þá eru ótaldir meira en 4.000
einstaklingar sem fá í dag þegar
skortur er á vinnuafli greiddar at-
vinnuleysisbætur, 1.000 þeirra eru
erlendir ríkisborgarar. Til saman-
burðar þá var mannafli á vinnu-
markaði í september 2018 tæplega
180.000. Upphæð atvinnuleysisbóta
nam samtals tæpum milljarði bara
fyrir september í ár. Í því atvinnu-
ástandi sem nú er ættu þær bætur
með réttu að kallast letingjabætur
en hér er um að ræða annars konar
laumufarþega sem komast upp með
þetta háttalag í skjóli algjörs mátt-
leysis embættismanna hins opin-
bera. Laun þessara embættis-
manna eru einnig borin uppi af
þeim sem greiða til samfélags-
sjóða. Það hlýtur að vera sann-
gjarnt að upplýsingar um greiðslur
til þessara aðila séu öllum aðgengi-
legar svo hver sem er geti verið
með nefið ofan í fjárhagsupplýs-
ingum þessara nágranna sinna
einnig.
Einn bótaflokkur er þó nú þegar
aðgengilegur opinberlega sem eru
listamannabætur. Þær eru greidd-
ar til útvalins hóps fólks sem dund-
ar í sínum áhugamálum í skjóli list-
sköpunar sem talið er að ekki geti
staðið undir sér. Þá ætti kannski að
skoða það einnig að opna sérstaka
skrá yfir opinbera starfsmenn þar
sem fram koma laun og allar
sporslur þeirra og hvaða mikil-
vægu störfum þeir sinna með skýr-
ingum á með hvaða hætti þau störf
gagnast almenningi. En það er al-
veg á tandurhreinu að teljist það
réttmætt að upplýsingar um tekjur
almennings séu aðgengilegar öllum
þá verður það að teljast réttmætt
að upplýsingar um bætur til al-
mennings séu á sama hátt aðgengi-
legar öllum, hverju nafni sem þær
nefnast.
»Réttmæt krafa
þeirra sem greiða
inn og opið er á upplýs-
ingar fyrir nú hlýtur því
að vera að opnað sé á
sambærilega skrá yfir
þá sem þiggja ölm-
usuna.
Höfundur er fv. atvinnurekandi.
orng05@simnet.is
UMRÆÐAN 49
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 1. NÓVEMBER 2018
Rétt er að byrja á að
taka skýrt fram að um-
ræðan um starfsfærni-
mat og starfsgetumat
kemur umræðunni um
krónu á móti krónu-
skerðingunni alls ekk-
ert við. Vel er hægt að
keyra það í gegnum
Alþingi án þess að
blanda þessu tvennu
saman, sem virðist
vera tilhneiging ríkis-
stjórnarflokkanna. Hugsanlega nýta
þeir krónu á móti krónu-umræðuna
til að þrýsta starfsgetumati í gegn?
Starfsgetumati mætti lýsa sem
hugmynd sem í upphafi hafði já-
kvæðan tilgang, þess efnis að ýta
undir tækifæri öryrkja til að komast
út á vinnumarkaðinn. Þróun hug-
myndarinnar hefur aftur á móti öll
verið á þann veg að hún snýst orðið
um prósentur, þ.e. að einstakling
sem til dæmis kæmi út úr slíku mati
með metna starfsgetu upp á 40%
ætti þá að skilgreina með 60% ör-
orku.
Erum við bættari með þessum að-
ferðum? Vitum við eitthvað meira
um það hvar styrkleikar viðkomandi
liggja? Vitum við eitthvað meira um
tækifæri viðkomandi? Er prósenta
stöðugt ástand eða breytilegt? Er
vinnumarkaðurinn tilbúinn fyrir
hundruð eða þúsundir hlutastarfa?
Ég hygg að svarið við þessum
spurningum sé því miður nei. Hins
vegar getum við frekar notað hug-
takið starfsfærnimat.
Þar yrði leitast við að
greina hvaða tækifæri
hver og einn sem
undirgengst slíkt mat
hefði til að auka
möguleika sína á
vinnumarkaði. Hvað á
ég við með þessu? Jú,
nefnilega að í stað
einhverrar kerfis-
lægrar prósentu-
leikfimi þá skoðum
við hvaða langanir og
hvaða styrkleika hver
og einn hefur. Dæmi:
Verkamaður með grunnskólapróf
sem starfað hefur í byggingar-
vinnu getur vegna breytinga á
heilsufari ekki sinnt þess háttar
störfum lengur. Í stað þess að
reikna færni hans í prósentum færi
fram mat sem greindi færni við-
komandi. Niðurstaðan gæti til
dæmis verið sú að viðkomandi væri
með bílpróf og gæti þar með vel
sinnt aksturstengdum störfum.
Tækifærin væru m.a. fólgin í nám-
skeiði til aukinna ökuréttinda sem
og þungavinnuvélanámskeiði. Í
framhaldi gæti svo tekið við
greiðsluþátttökukerfi sem gerði við-
komandi kleift að nýta þessi tæki-
færi til að bæta stöðu sína á vinnu-
markaði.
Þessi nálgun skiptir að mínu mati
öllu máli. Mannleg reisn verður að
vera leiðarstef í því hvernig við
nálgumst kerfisbreytingar á þessu
sviði sem og öðrum.
Starfsfærnimat framar
starfsgetumati
Eftir Þorgrím
Sigmundsson » Starfsgetumati
mætti lýsa sem hug-
mynd sem í upphafi
hafði jákvæðan tilgang,
þess efnis að ýta undir
tækifæri öryrkja til að
komast út á vinnumark-
aðinn.
Þorgrímur
Sigmundsson
Höfundur er varaþingmaður Mið-
flokksins í Norðausturkjördæmi.
Atvinna
Nýlegir bílar, yfirfarnir og með eins árs viðbótarábyrgð frá seljanda
Seltdur
Nissan XTRAIL 4x4 - 7 sæta
2017 - Ek. 73 þ. km. - Sjálfskiptur
Suzuki GRAND VITARA
2012 - Ek. 188 þ. km. - Beinskiptur
FORD KUGA TITANIUM
2015 - Ek. 137 þ. km. - Sjálfskiptur
NISSAN QASHQAI
2008 - Ek. 142 þ. km. - Sjálfskiptur
3.680 þ.kr.
1.290 þ.kr.1.990 þ.kr.
Subaru FORESTER
2017 - Ek. 88 þ. km. - Sjálfskiptur
Kia Sportage EX 4x4
2017 - Ek. 102 þ. km. - Beinskiptur
Renault MEGANE Station
2012 - Ek. 198 þ. km. - Sjálfskiptur
Renault Clio
2017 - Ek. 71 þ. km. - Beinskiptur
3.090 þ.kr.
2.890 þ.kr.
680 þ.kr. 1.590 þ.kr.
Nissan XTRAIL 4x4 - 7 sæta
2017 - Ek. 61 þ. km. - Sjálfskiptur
Subaru Forester
2017 - Ek. 89 þ. km. - Sjálfskiptur
Subaru Forester
2017 - Ek. 111 þ. km. - Sjálfskiptur
Kia SPORTAGE EX 4x4
2017 - Ek. 91 þ. km. - Sjálfskiptur
3.680 þ.kr. 3.090 þ.kr.2.890 þ.kr. 3.190 þ.kr.
580 þ.kr.
Seldur