Morgunblaðið - 24.11.2018, Qupperneq 29

UMRÆÐAN 29
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 2018
Karl G. Kristinsson
prófessor skrifaði
grein í Morgunblaðið
laugardaginn 17. nóv-
ember og fullyrti þar
að yrði farið að dóm-
um Hæstaréttar og
EFTA-dómstólsins,
þess efnis að heimila
skuli innflutning á
fersku kjöti, eggjum
og vörum úr ógerils-
neyddri mjólk frá ríkjum Evrópska
efnahagssvæðisins, stæði mikil heil-
brigðisvá fyrir dyrum vegna sýkla-
lyfjaónæmra baktería. Ísland eigi
ekki að fara að dómsniðurstöðunni,
heldur reyna að semja sig frá
henni. Undir þessi sjónarmið var
tekið í leiðara Morgunblaðsins 20.
nóvember.
Vísindamenn á annarri skoðun
Nú skal ekki dregið í efa að Karl
byggi skoðun sína á vísindastarfi
sínu, en margir vísindamenn eru
honum þó ósammála. Raunar flest-
ir. Félag atvinnurekenda fékk t.d. í
fyrra tvo óvilhalla sérfræðinga í
dýralækningum, smitsjúkdómum
og matvælaeftirliti til að vinna fyrir
sig skýrslu um áhættuna af inn-
flutningi ferskvöru. Niðurstaða
skýrsluhöfunda, byggð á langri
reynslu og nýjustu vísindarann-
sóknum, er að ekki séu haldbær
rök fyrir því að innflutningur á
slíkum vörum muni hafa neikvæð
áhrif á lýðheilsu fólks og heilsufar
dýra. Ekki virðist heldur hægt að
fullyrða að innflutningur á þessum
vörum muni hafa áhrif á útbreiðslu
lyfjaþolinna baktería. Aukinn fjöldi
fólks sem ferðast til og frá landinu
virðist líklegri til að hafa áhrif á út-
breiðslu lyfjaþols en innflutningur
á matvælum. Skýrsluhöfundar vísa
til nýlegra rannsókna í Danmörku
og Hollandi sem benda til að lítið
samhengi sé á milli lyfjaþolinna
baktería í fólki og þeirra sem finn-
ast í matvælum. Niðurstaða þeirra
er að ofnotkun sýklalyfja í heil-
brigðiskerfinu sé nær alfarið orsök
lyfjaþols sýkla hjá fólki.
Í skýrslu, sem starfshópur heil-
brigðisráðherra um aðgerðir til að
draga úr útbreiðslu sýklalyfja-
ónæmra baktería á Íslandi, skilaði í
fyrra, kemur fram að lítil hætta sé
á að ónæmar bakteríur berist í fólk
með neyzlu búfjárafurða. Hins veg-
ar megi færa rök fyrir því að líkur
á smiti frá grænmeti séu meiri en
frá kjöti. Hópurinn, sem innihélt
bæði sóttvarnalækni og yfir-
dýralækni, gerði engar tillögur um
takmarkanir á matvælainnflutningi
til að stemma stigu við útbreiðslu
sýklalyfjaónæmra baktería.
Vondu viðskiptahagsmunirnir
Í grein Karls eru þeir gagn-
rýndir, sem vilja að ís-
lenzk stjórnvöld standi
við þær skuldbind-
ingar um frjálst flæði
matvara á Evrópska
efnahagssvæðinu sem
þau sömdu um við
Evrópusambandið.
Læknirinn segir þá
ganga erinda við-
skiptahagsmuna, en
því miður hafi lýð-
heilsa og dýraheilsa
iðulega vikið fyrir við-
skiptahagsmunum.
Skoðun hans er sú, sem jafnframt
er sett fram í fyrirsögn greinar
hans, að verið sé að fórna meiri
hagsmunum fyrir minni.
Ísland samdi á sínum tíma um að
taka upp matvælalöggjöf Evrópu-
sambandsins í EES-samninginn.
Það þýðir að heilbrigðiseftirlit fari
fram á upprunastað og síðan séu
vörurnar í frjálsu flæði og sæti
ekki heilbrigðiseftirliti á landamær-
um með tilheyrandi kostnaði og
töfum, Rétt er að rifja upp að ekki
var samið um viðskipti með búvör-
ur í tómarúmi, heldur í samhengi
við að sjávarafurðir væru jafnframt
í slíku frjálsu flæði innan svæðisins.
Það er að sjálfsögðu gífurlegt hags-
munamál fyrir íslenzkan sjávar-
útveg. Ef íslenzka ríkið ætlar
áfram að brjóta samning sem það
gerði sjálft, jafnvel eftir að hafa
verið dæmt brotlegt bæði fyrir al-
þjóðlegum dómstóli og Hæstarétti,
setur það þá miklu hagsmuni í upp-
nám.
Almennt talað eru opin og frjáls
heimsviðskipti með matvæli mikið
hagsmunamál lítils og fremur ein-
hæfs hagkerfis eins og þess ís-
lenzka, sem flytur inn mikið af mat
en flytur þó fimmfalt meira út, ef
horft er á verðmæti varanna. Al-
þjóðaviðskipti með matvörur eru
ein meginundirstaða hagsældar Ís-
lendinga, sem gerir okkur kleift að
starfrækja t.d. gott mennta- og
heilbrigðiskerfi, en Karl G. Krist-
insson starfar í báðum þeim geir-
um.
Niðurstaða þess máls, sem hér
er til umræðu, skiptir líka máli
varðandi stöðu Íslands á alþjóða-
vettvangi. Þeir, sem halda fram að
Ísland eigi ekki að fara að niður-
stöðum dómstóla, eru í raun að
segja að Ísland geti gert samninga,
sem eru mikið hagsmunamál fyrir
atvinnulífið og þar með almanna-
hagsmuni, en látið síðar undan
þrýstingi sérhagsmunahópa og
svikið samningana að hluta til án
þess að taka afleiðingunum. Það er
ekki gott afspurnar, hvernig sem á
málið er litið.
Rangar fullyrðingar
Í síðari hluta greinar sinnar er
Karl hættur í læknisfræðinni og
tekur upp pólitískan málflutning
Bændasamtaka Íslands ómengaðan.
Ekki verður hjá því komizt að gera
athugasemdir við nokkrar rangar
fullyrðingar sem þar koma fram.
Sú fyrsta er að við þurfum að
viðhalda innlendri búvörufram-
leiðslu til að tryggja fæðuöryggi ef
landið einangrast vegna nátt-
úruhamfara eða styrjalda. Þetta
hefði kannski átt við fyrir 100 ár-
um, en ekki þegar við horfum á ís-
lenzkan nútímalandbúnað. Ef land-
ið einangrast, fáum við ekki vinnu-
vélarnar, olíuna, fóðrið, áburðinn,
umbúðirnar og tækjabúnaðinn sem
þarf til að framleiða búvörurnar
okkar og erum í vondum málum
hvort sem er.
Önnur er að aukinn innflutningur
stækki kolefnisspor Íslendinga,
andstætt innlendri framleiðslu. Það
getur átt við í sumum tilvikum, en í
öðrum alls ekki. Til að framleiða
eitt kíló af kjúklingi innanlands
þarf til dæmis tvö kíló af innfluttu
fóðri. Þannig er væntanlega minna
vistspor af innflutningi á kjúklingi,
sem er alinn á fóðri úr heimaland-
inu. Og þá erum við ekki einu sinni
byrjuð að tala um losun gróður-
húsalofttegunda vegna framræslu
votlendis eða beitarálags, í þágu
innlendrar framleiðslu.
13. greinin á ekki við
Þriðja ranga fullyrðingin er að
13. grein EES-samningsins eigi við
um það mál, sem hér er til um-
ræðu, og þess vegna sé hægt að
senda sendinefnd til Brussel til að
semja um að leggja megi hömlur á
innflutning „sem réttlætast af al-
mennu siðferði, allsherjarreglu, al-
mannaöryggi, vernd lífs og heilsu
manna eða dýra …“.
Málsvörn íslenzka ríkisins á
grundvelli þessarar greinar var
hvorki tekin gild fyrir EFTA-
dómstólnum né Hæstarétti, enda
kom fram í skýringum við hana í
frumvarpinu um lögfestingu EES-
samningsins á sínum tíma að grein-
in megi heita fastagestur í fríverzl-
unarsamningum og hefð sé fyrir
því að túlka ákvæðin þröngt. Sýna
verði fram á að þær aðgerðir sem
gripið er til séu ekki umfangsmeiri
en nauðsyn krefur, að þær séu
markvissar og að ekki sé fær önnur
leið til að ná fram sömu áhrifum,
sem ekki veldur röskun á viðskipt-
um. Fortakslaust bann við innflutn-
ingi ferskvöru uppfyllir ekkert af
þessum skilyrðum. Fyrir þessu eru
svo ótal fordæmi í dómafram-
kvæmd Evrópudómstólsins. Þar
fyrir utan er í bezta falli vandræða-
legt að bera fyrir sig slík sjónarmið
eftir að hafa þegar samið um hið
gagnstæða.
Fyrir liggur að hið ólögmæta
bann veldur bæði fyrirtækjum og
neytendum fjárhagslegu tjóni. Fyr-
irtækin munu án efa sækja missi
síns hagnaðar en líkast til munu
neytendur aldrei fá til baka þann
ábata sem var ólöglega af þeim
hafður. Þetta tímabil ólögmætis
þarf að stytta og þar með draga
sem mest úr bótaskyldu ríkisins.
Það ætti að vera umræðuefnið,
ekki hvort hægt sé að viðhalda
brotum Íslands á alþjóðlegum
skuldbindingum sínum, sem jafnt
til skemmri og lengri tíma skaðar
hagsmuni landsins.
Meiri hagsmunir og minni
Eftir Ólaf
Stephensen » Í síðari hluta greinar
sinnar er Karl hætt-
ur í læknisfræðinni og
tekur upp pólitískan
málflutning Bænda-
samtaka Íslands ómeng-
aðan.
Ólafur Stephensen
Höfundur er framkvæmdastjóri
Félags atvinnurekenda.
4ra herbergja íbúð á 3. hæð í nýlegu fjölbýli í Dalshverfi.
Mjög vönduð eign. Staðsett við nýja Stapaskóla.
Stærð 111 m2
Verð kr. 41.500.000.
Bjarkardalur 2, 260 Reykjanesbæ
Nánari upplýsingar á skrifstofu s. 420 6070 eða eignasala@eignasala.is
Veldu Panodil®
sem hentar þér!
Verkjastillandi og hitalækkan
Panodil filmuhúðaðar töflur, Panodil Zapp filmuhúðaðar töflur, Panodil Junior mixtúra,
Til inntöku. Lesið vandlega upplýsingar á umbúðum og fylgiseðli fyrir notkun lyfsins. Leitið til læknis
d
dreif
eða lyfjafræ
r par
kanir. Sjá nánari up
flur. Innihelduinntö
ðings sé þörf á frekari upplýsingum um áhættu og aukaver
ku, Panodil Brus freyðitö
i
a, Panodil Hot mixtúruduft, lausn til kjum. Hitalækkandi.
serlyfjaskra.is.
gum ver
á www.
acetamól. Við væ
plýsingar um lyfið