Morgunblaðið - 27.11.2018, Síða 18

Verðmætasköpun er
forsenda hagvaxtar, hagvöxtur
er forsenda velsældar
F
rá forsætisráðherra kom nýlega
fram sú skoðun að tímabil hag-
stjórnar á forsendum hagvaxtar
væri liðið undir lok. Það er auðvit-
að ágætt að afstaða ráðherrans
liggi fyrir, en um leið er áhyggjuefni greinilegt
skilningsleysi á mikilvægi verðmætasköpunar.
Án hagvaxtar, sem er grundvallaður á verð-
mætasköpun, verða ekki lögð fram fjárlög þar
sem tugum milljarða er bætt við ríkisútgjöld á
milli ára, eins og nú er raunin. Án hagvaxtar
verða engar forsendur til að styðja við heil-
brigðiskerfið með öflugri hætti en nú er. Það
verða engar forsendur til að styðja við mennta-
kerfið umfram það sem nú er og innviða-
fjárfestingar verða minni, miklu minni en kallað
er eftir og nauðsynlegar eru.
Nú bíður fjárlagafrumvarp næsta árs þriðju umræðu,
bandormurinn er væntanlegur aftur inn í þingsal á næstu
dögum og fjárfestingaráætlanir, eins og samgönguáætlun
eru í vinnslu. Úr öllum áttum er kallað eftir auknum fjár-
framlögum, auknum fjárfestingum.
Er forsætisráðherra þeirrar skoðunar að nú sé nóg kom-
ið. Kakan sé orðin nógu stór. Héðan í frá þurfi að skera
sneiðarnar þynnra? Og hver er afstaða sam-
starfsflokksins, Sjálfstæðisflokksins, til sýnar
forsætisráðherra á efnahagsmál? Og hvernig
passar þessi sýn forsætisráðherra við fjármála-
stefnu ríkisstjórnarinnar fyrir árin 2018-2022?
Nú þegar eitt ár er liðið af kjörtímabilinu og
í mesta lagi þrjú ár eru eftir, væri áhugavert
að fá það upplýst hvort þingflokkur Sjálfstæð-
isflokksins deildi þessari sýn með forsætisráð-
herra. Það gæti vissulega skýrt ýmislegt.
Þau hafa komið upp allmörg málin á þessu
fyrsta ári ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur
sem undirstrika að ríkur vilji er til þess að
þrengja að framkvæmdum, hamla uppbygg-
ingu atvinnuvega og setja málaflokka í þá
stöðu að mest orka fari í að halda sjó, í stað
þess að sækja fram.
Allt ber þetta að sama brunninum. Skilningur á mikil-
vægi verðmætasköpunar og öflugs atvinnulífs er of lítill
hjá hluta ríkisstjórnarinnar og áhuginn á þessum sömu at-
riðum er of lítill hjá öðrum hluta hennar.
Bergþór
Ólason
Pistill
Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
bergthorola@althingi.is
18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 27. NÓVEMBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Stundum erfitjað upp átrýnið vegna
„skopmynda“ í
þessu blaði eða öðr-
um. Ekkert er að
því. Gallinn er sá að oft er það
gert vegna orðabókarþýðingar
á „caricature“. Þeir sem fylgst
hafa með alþjóðlegum fjöl-
miðlum vita að svo þröng þýð-
ing dugar ekki. En vegna henn-
ar beinist kvörtun oft að því að
þessi mynd eða hin hafi ekki
verið „fyndin“, þótt það hafi
ekki verið aðalatriðið. Oft er því
bætt við að myndin sem hornin
eru rekin í „hafi verið ósmekk-
leg“ og virðist það ráðast nokk-
uð af því hvar sá er staddur í
skoðanalega litrófi samtímans.
Ekki eru hinir góðu gagnrýn-
endur endilega frægir fyrir
kímnigáfu eða smekk, en láta
það ekki stoppa sig.
Fyrir mörgum árum höfðu
orðið miklar alþjóðlegar hörm-
ungar. Í tilfinningalegu upp-
námi hafnaði gott fólk sem stóð
þá vaktina á blaðinu mynd sem
ætluð var í sinn fasta dálk.
Kannski einmitt þess vegna var
gripið í sig að með myndinni
væri hæðst að þeim sem áttu
um sárt að binda sem var þvert
á móti. Þetta var snilldar mynd
og sýndi í einföldum dráttum
mikla hluttekningu í garð
þeirra sem ofurefli náttúrunnar
hafði slegið flata. Dagana á eft-
ir birtist fjöldi sambærilegra
mynda í erlendum blöðum í
slíkum dálkum og hefði íslenska
myndin sómt sér vel þar.
Þetta er ekki nefnt nú af
neinu gefnu tilefni. En það er
hollt að átta sig á að þær mynd-
ir sem birtast í
dálkum sem við
flest kennum eins
og ósjálfrátt við
skopið eitt hafa
fleiri víddir. Í Tim-
es of London birtist í gær
„skopmynd“ með Theresu May
í aðalhlutverki í anda umræð-
unnar. Minna má á að þetta
forna „stórblað“ hallaði sér
fremur að þeim sem sögðu nei
við útgöngu úr ESB en hinum,
þótt það gætti að sjónarmiðum
beggja. Með May á myndinni
glitti í Merkel sem var rétt búin
að heilsa May og hafði með sér
einn útlim hennar. Þá hafði
Tusk, forseti leiðtogaráðsins,
komið og tekið með sér annan
útlim. May stóð á öðrum fæti
þegar þarna var komið og Junc-
ker var að heilsa og hélt hendi
hennar lausri og blóðugri við
öxlina. Macron kom síðastur í
röðinni og gefa mátti sér hvern-
ig þá færi. Þetta var ekki
„flatterandi“ mynd af frú May
og kannski ekki smekkleg, enda
eymdarsvipurinn á ráðherran-
um í takt við trakteringarnar.
Þarna var komið að sjónarhorni
sem annað form hefði þurft
langan texta til og þó ekki náð
sama árangri. En þetta var
varla „skopmynd“ í tærasta
skilningi en „caricatur“ var það.
Í þau 233 ár sem Times hefur
komið út hefur það löngum ver-
ið framarlega á þessu sviði. Oft-
ast má sjá fyndinn tón og
stundum ekkert nema fyndni.
En stundum er í bland gagn-
rýni, myndhvörf, gegnumlýs-
ing, aldarspegill eða viðkvæm
hluttekning í þessu einstæða
formi.
Skopmyndir eru
annað og meira.
Miklu meira}
Skop í bland við annað
Bitcoin-bólanreis hátt í
fyrra þegar verð
rafmyntarinnar fór
upp í tæpa 20.000
dali. Við verulegt
fall í liðinni viku
fór verðmætið undir 4.000 dali
og hafði þá lækkað um 80% frá
því það reis hæst.
Framan af þessu ári hafði
þetta ekki áhrif á tölvugröftinn
eftir nýjum bitcoin-myntum,
hann hélt áfram að vaxa á ógn-
arhraða. Á síðustu vikum hefur
þetta breyst, verðfallið er farið
að bíta og tölvugröfturinn hef-
ur dregist hratt saman. Sam-
hliða þessu hafa fyrirtæki sem
stunda þessa starfsemi gefist
upp og stór gjaldþrot orðið í
Bandaríkjunum og Kína.
Þessi starfsemi byggðist allt-
af á sérkennilegum forsendum
enda verðmæti rafmyntarinnar
byggð á væntingum um eftir-
spurn en engum undirliggjandi
verðmætum. Sömu sögu er að
segja af öðrum slíkum, sem
hafa farið sömu leið og bitcoin.
Afleiðingin er sú að
heildarmarkaðs-
verðmæti þessara
óáþreifanlegu
mynta hefur fallið
úr um 800 millj-
örðum dala í byrj-
un árs í um 130 milljarða dala
nú.
Fyrir Ísland er þetta
áhyggjuefni vegna þess að
gagnaverin hér á landi hafa
byggt afkomu sína að verulegu
leyti á þjónustu við fyrirtæki á
sviði rafmynta. Þau segjast
ekki hafa fundið fyrir þessari
þróun, en ef fram heldur sem
horfir er óhjákvæmilegt að
áhrifin teygi sig einnig hingað.
Vonandi rætist úr fyrir þessum
fyrirtækjum, en þróun raf-
myntanna er áminning um að
varasamt er að byggja starf-
semi á bólumyndun og óljósri
verðmætasköpun. Fyrir al-
menning er þróunin líka áminn-
ing um að gæta að sér í fjár-
festingum, hafa fast land undir
fótum og taka ekki óhóflega
áhættu.
Rafmyntir hafa
hrunið síðastliðið ár
og gjaldþrot hafa
fylgt í kjölfarið}
Bitcoin-bólan
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Embætti landlæknis hugn-ast illa ef því verður gertað taka að sér klínísknámskeið fyrir hjúkr-
unarfræðinga og ljósmæður um
lyfjaávísanir eins og lagt er til í
frumvarpi heilbrigðisráðherra, sem
veitir hjúkrunarfræðingum og ljós-
mæðrum heimild til að ávísa horm-
ónatengdum getnaðarvörnum. Deil-
ur hafa risið á nýjan leik um hvort
rétt sé að heimila hjúkrunarfræð-
ingum og ljósmæðrum að ávísa
getnaðarvarnapillunni. Læknar
mótmæltu þeim áformum bæði árið
2007 og aftur 2012. Sambærilegt
frumvarp ráðherra er nú til með-
ferðar í velferðarnefnd þingsins og
hafa þegar borist mótmæli úr röð-
um lækna en skoðanir eru skiptar.
Í umsögn landlæknis til nefnd-
arinnar kemur fram að landlæknir á
að veita þessi leyfi til lyfjaávísana
að uppfylltum skilyrðum, m.a. um
að viðkomandi heilbrigðisstarfs-
menn hafi staðist fræðilegt, klínískt
námskeið um lyfjaávísanir sem
verði í umsjón landlæknis. Í um-
sögninni segir að það sé ekki hlut-
verk embættisins að ákvarða inni-
hald slíkra námskeiða og vart geti
talist skynsamlegt að sama stjórn-
vald hafi á hendi ákvörðun um leyf-
isveitingu og eftirlit og ákvörð-
unarvald um framkvæmd
námskeiðanna.
Félag íslenskra fæðingar- og
kvensjúkdómalækna leggst ákveðið
gegn því að hjúkrunarfræðingar og
ljósmæður fái þessa heimild og seg-
ir að ef það verði samþykkt sé um
grundvallarbreytingu að ræða varð-
andi réttindi og ábyrgð á lyfjaávís-
unum. Í umsögn félagsins segir að
engin rannsókn liggi að baki sem
sýni þörf fyrir breytingu. ,,Ekkert
kemur fram um lagasetninguna sem
sýnir sérstaka nauðsyn fyrir henni
og færir rök fyrir breytingunni,“
segir í umsögn læknanna. Þá hafi
almenningur í dag greiðan aðgang
að þjónustu heilsugæslustöðva. ,,Í
nýlega birtum tölum frá Heilsu-
gæslu höfuðborgarsvæðisins fá 57%
þeirra sem þess óska tíma innan 2
daga. Komum á dagvinnutíma í
heilsugæslu hefur fjölgað um rúm
13% á 2 árum. Þetta sýnir að núver-
andi kerfi er að eflast og að aðgengi
er gott.“ Þá er því haldið fram að
engar tölur um lýðheilsu sem skipti
máli varðandi kynheilbrigði varpi
ljósi á nauðsynlega þörf fyrir breyt-
ingu.
Tanja Þorsteinsson kvensjúk-
dómalæknir segist í annarri umsögn
vera eindregið á móti því að aðrir en
læknar ávísi hormónagetnaðar-
vörnum. Þetta séu lyf sem geti haft
alvarlegar og jafnvel hættulegar
aukaverkanir. Þá sé engin þörf á
breytingunni því það sé engin fyrir-
höfn fyrir lækna að setja inn árs
þörfina fyrir einstakling á lyfjagátt-
inni og endurnýja eftir þörfum.
Það kveður við annan tón í um-
sögn Félags íslenskra hjúkrunar-
fræðinga sem fagnar frumvarpinu.
„Fíh telur að með breytingunum sé
stigið mikilvægt skref að bættri
þjónustu við landsmenn. Fíh tekur
undir með heilbrigðisráðherra að
með því að nýta betur þá fagþekk-
ingu sem hjúkrunarfræðingar og
ljósmæður búa yfir megi gera heil-
brigðisþjónustuna skilvirkari til
hagsbóta fyrir notendur hennar og
samfélagið í heild,“ segir í umsögn
hjúkrunarfræðinga og Heilbrigðis-
vísindasvið Háskólans á Akureyri
fagnar einnig þessari fyrirhuguðu
lagabreytingu. ,,Enda hafa rann-
sóknir endurtekið staðfest öryggi og
gæði lyfjaávísana hjúkrunarfræð-
inga með tilhlýðilega menntun, eins
og kveðið er á um í frumvarpinu.“
Deilur rísa enn á ný
um rétt til lyfjaávísana
Morgunblaðið/Styrmir Kári
Alþingi Andstæð sjónarmið eru um heimild hjúkrunarfræðinga og ljós-
mæðra að ávísa getnaðarvörnum eins og lagt er til í stjórnarfrumvarpi.
Lyfjafræðingafélag Íslands er
andsnúið því að frumvarpið um
að veita hjúkrunarfræðingum og
ljósmæðrum heimild til að ávísa
getnaðarvörnum verði sam-
þykkt. Allt sé á huldu um inni-
hald, kennslu og námsmat á því
sem liggja eigi að baki „sérstöku
leyfi landlæknis“ og félagið telur
að fagstétt lyfjafræðinga og sér-
fræðiþekking þeirra sé snið-
gengin með þessum fyrirætl-
unum. Félagið sendi líka inn
umsögn þegar drög að frum-
varpinu voru kynnt í haust og
ítrekaði ,,að eðlilegast væri að
lyfjafræðingar væru sú heil-
brigðisstétt, auk lækna, tann-
lækna og dýralækna, sem hefði
einhvers konar réttindi til ávís-
unar lyfja“. Þeir hafi neyðarrétt
skv. lyfjalögum til að afhenda lyf
í minnstu pakkningu án lyfseðils
og eðlilegast væri að útvíkka
þennan neyðarrétt svo þeir gætu
m.a. ávísað getnaðarvarnar-
lyfjum eftir ákveðnum reglum.
Vilja útvíkka
neyðarrétt
LYFJAFRÆÐINGAR