Morgunblaðið - 28.11.2018, Page 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. NÓVEMBER 2018
Guðrún Erlingsdóttir
ge@mbl.is
Þörfum hverra er mætt og þörfum
hverra er fórnað? Hvers konar sam-
félag er hjúkrunarheimili og hvaða
hlutverk viljum við að hjúkrunar-
heimili hafi? voru meðal þeirra spurn-
inga sem Halldór Guðmundsson,
framkvæmdastjóri Öldrunarheimila
Akureyrar, varpaði fram á málþingi
Samtaka fyrirtækja í velferðarþjón-
ustu sem haldið var í gær.
,,Hjúkrunarheimili hafa verið að
þróast í þá áttina að leggja aukna
áherslu á lífsgæði og vellíðan íbúanna
og það hafa fyrirmæli og samningar
við stjórnvöld gengið út á,“ segir
Halldór sem velti því upp hvort sú
áhersla gæti átt samleið þegar bland-
að væri saman inn á hjúkrunarheimili
öldruðum og fólki yngra en 67 ára
með geð- og fíknisjúkdóma. Halldór
segir að nokkur ár séu síðan lögunum
var breytt og aldursskilyrði fjarlægð
úr reglum. Hann segir að það hafi
verið hugsað m.a. vegna einstaklinga
sem greindust ungir með heilabilun
og þá horft til þess að fagþekking
vegna heilabilunar væri til staðar inn-
an hjúkrunarheimila og dagþjálfunar.
Þetta hafi líka komið til vegna skorts
á úrræðum fyrir geðfatlaða, eintak-
linga í vímuefnavanda og einstaklinga
með mikla hegðunarerfiðleika. Hall-
dór segir að ef einstaklingur sem
þurfi á hjúkrunarþjónustu að halda
og aðstandendur hans gætu mögu-
lega verið sammála því að það væri
besta og skynsamlegasta og farsæl-
asta lausnin fyrir viðkomandi þá gæti
dvöl á hjúkrunarheimili átt rétt á sér,
að því gefnu að hann eigi samleið með
íbúunum sem fyrir eru. Halldór segir
að ef svarið sé nei þá eigi að gjalda
varhug við því sem verið sé að gera.
,,Við höfum skoðað þá hugmynd lít-
illega á Akureyri að útbúa séreiningu
fyrir þá einstaklinga sem hafa slíkar
sérþarfir innan hjúkrunarheimila.
Það er líka umhugsunarvert að ein-
staklingur með vímuefna- eða hegð-
unarvandkvæði í dag fær mögulega
skertari þjónustu um leið og hann
verður 67 ára gamall,“ segir Halldór
og bætir við að það sé ekki mjög
hentugt að vera með starfsemi fyrir
ólíka hópa í sömu húsakynnum. Hall-
dór sagði í erindi sínu að öldruðum
væri gjarnan kennt um fráflæðis-
vanda sjúkrahúsanna en það væri
ekki sanngjarnt þegar 200 einstakl-
ingar yngri en 67 ára með marg-
þættan vanda dvelji í hjúkrunar-
rýmum. Styrkja þarf fjárhag og
fagþekkingu til að takast á við ný
verkefni, annars er hætt við að það
bitni á gæðum þjónustunnar fyrir þá
sem fyrir eru.
Auka þarf NPA-þjónustu
Þuríður Harpa Sigurðardóttir, for-
maður Öryrkjabandalags Íslands,
segir að Öryrkjabandalagið hafi sett
sig upp á móti breytingum á laga-
grein sem tók gildi í haust og bent á
að í stað þess að bjóða einstaklingum
yngri en 67 ára sem væru að kljást
við veikindi eða fötlun hjúkrunar-
pláss, væri nær að skoða aukna
heimaþjónustu eða NPA, notenda-
stýrða persónulega aðstoð, til að
tryggja að þeir einstaklingar gætu
búið á heimili sínu sem lengst.
„Ég hef miklar áhyggjur af því
hvernig litið er á einstaklinga sem
eldast, fatlast eða veikjast. Er stefn-
an að blanda þeim öllum saman í einn
kassa og vonast til þess að allt fari á
besta veg?“ spyr Þuríður sem telur
að það vanti heildarstefnu í þessum
málum. Hún bendir á að það geti ver-
ið jafn slæmt fyrir ungt fólk að dvelja
á hjúkrunarheimilum eins og fyrir
eldra fólk að búa með yngra fólki sem
sé á allt öðrum stað í lífinu. Á sama
tíma þyki það sjálfsagt að til sé hús-
næði fyrir eldri en 50 ára þar sem
barnafólk fær ekki að búa.
Þuríður hefur áhyggjur af því að
þegar fólk flytur á hjúkrunarheimili
þá missi það réttindi sem það á, s.s.
ferðaþjónustu þannig að fólk hafi
meiri rétt búandi í sjálfstæðri búsetu.
Á ráðstefnunni í gær vék Þuríður
að 19. gr mannréttindasáttmála Sam-
einuðu þjóðanna sem fjallar um sjálf-
stætt líf. Hún segir að þrátt fyrir að
ekki sé búið að lögfesta sáttmálann á
Íslandi þá verði að vinna eftir honum
og fatlað fólk eigi rétt á valkostum
þegar kemur að búsetu jafnt og aðrir.
Það sé ekkert jafnrétti fólgið í því að
verða á besta aldri að þiggja dvöl á
hjúkrunarheimili, stefna stjórnvalda
ætti að vera sú að auka við NPA-
samninga og heimaþjónustu þannig
að sem flestir geti búið heim hjá sér.
Aldrað fólk á sínu ævikvöldi ætti ekki
að þurfa að búa með fólki sem hafi
allt aðrar þarfir.
Ólíkar þarfir ungra og aldinna
 Málþing um sambúð ungs fólk og aldraðra á hjúkrunarheimilum  Fólk með geðröskun eldist fyrr
 „Er stefnan að safna öllum saman í einn kassa?“  Aldraðir ekki eina orsök fráflæðisvanda LSH
Morgunblaðið/Arnþór Birkisson
Hjúkrunarheimili Að mörgu þarf að hyggja ef breyting er fyrirhuguð á aldurssamsetningu íbúa hjúkrunarheimila.
Þuríður Harpa
Sigurðardóttir
Halldór
Guðmundsson
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Kaupmenn virðast flestir sammála
um að sala sé búin að vera góð það
sem af er nóvember. Þeir verslunar-
menn sem einnig halda úti netversl-
un segja mestan vöxt hafa verið í
sölu vöru á netinu, en þrír stórir net-
tilboðsdagar voru í nóvember, svart-
ur föstudagur, netmánudagur og
dagur einhleypra.
„Margir verslunarmenn sögðu
netmánudag hafa verið sérstaklega
góðan í ár hvað sölu varðar, en svart-
ur föstudagur var einnig mjög góður.
Hástökkvari ársins virðist hins veg-
ar vera dagur einhleypra þó hann sé
ekki enn orðinn jafn söluhár hér á
landi og hinir nettilboðsdagarnir,“
segir Árni Sverrir Hafsteinsson, for-
stöðumaður Rannsóknaseturs versl-
unarinnar, við Morgunblaðið, og
bendir á að þeir verslunarmenn sem
ekki bjóða upp á netverslun hafi á
sama tíma „orðið svolítið undir“.
Er nú allt klárt fyrir jólin?
Dagur einhleypra á rætur sínar að
rekja til Kína og ber alltaf upp á 11.
dag hins 11. mánaðar. Svartur föstu-
dagur og netmánudagur eiga upp-
runa sinn í Bandaríkjunum og eru,
líkt og heiti þeirra gefa til kynna,
haldnir föstudag og mánudag eftir
þakkargjörðarhátíðina vestanhafs.
Aðspurður segir Árni Sverrir
kaupmenn ekki á einu máli um hvort
landinn hafi með kaupgleði sinni í
nóvember klárað innkaupin fyrir
komandi jólahátíð.
„Sumir sem ég hef talað við vilja
halda því fram að þetta sé aðeins for-
smekkur þess sem kann að gerast í
desember, en ég er ekki alveg sann-
færður. Ég held að jólaverslunin
gæti hafa færst framar en áður.
Þetta á þó allt eftir að koma í ljós
þegar desember verður gerður upp.“
Morgunblaðið/Hanna
Kaupæði Verslanir buðu margar
upp á tilboð á svörtum föstudegi.
Netæði landans
kætir kaupmenn
 Þrír stórir nettilboðsdagar fyrir jól
„Það er
þannig að
þeir sem
eru með
geðklofa
eldast fyrr
en jafn-
aldrar
þeirra og
einstakl-
ingum sem
notað hafa
vímuefni í miklum mæli er
hættara við að fá heila-
skemmdir og snemmbær elli-
glöp. Þetta gæti skýrt hluta
þeirra 200 sem búa á hjúkr-
unarheimilum yngri en 67
ára,“ segir Gunnlaug Thor-
lacius, formaður Geðverndar-
félags Íslands, og bætir við að
oft séu þetta einstaklingar
sem séu líkamlega vel á sig
komnir og falli því ekkert sér-
staklega vel inn í hópinn með-
al aldraðra hjálparvana ein-
staklinga.
Gunnlaug segir að geðfatl-
aðir einstaklingar geti stund-
um þrátt fyrir gott líkamlegt
ástand verið ófærir um að
sinna athöfnum daglegs lífs
og ungt fólk í ágætu líkamlegu
ástandi með heilabilun þurfi á
aldursvarandi þjálfun að halda
en það sé líklega misjafnt eftir
stofnunum hvaða möguleikar
séu á slíkri þjálfun.
Gunnlaug segir að á hjúkr-
unarheimilinu Mörkinni sé sér-
stök deild fyrir aldraða með
geðraskanir og þar hafi yngra
fólk með snemmbæra öldr-
unarsjúkdóma fengið dvöl.
Geðklofi og
vímuefni
flýta öldrun
SNEMMBÆR ELLIGLÖP
Gunnlaug
Thorlacius
Hafísinn var kominn vel inn fyrir
miðlínuna milli Íslands og Grænlands
í gærmorgun og var um 40 sjómílur
(74 km) norðvestur af Straumnesi,
eins og sjá má á hafískorti sem eld-
fjallafræði- og náttúruvárhópur Há-
skóla Íslands birti.
Ingibjörg Jónsdóttir, dósent í land-
fræði við Háskóla Íslands, sagði í
samtali við Morgunblaðið að hafísinn
næst landinu væri mjög nýlega
mynduð og frekar þunn hafísbreiða.
Ingibjörg hefur fylgst með ísnum frá
því að hann kom suður fyrir Scores-
bysund og hefur hann breitt hratt úr
sér og verið mikil nýmyndun, líklega
vegna kalds yfirborðssjávar á þessum
slóðum.
„Ég hugsa að hann verði fljótur að
láta sig hverfa, bæði muni hann
brotna hratt upp og vindar feykja
honum vestar í veðrinu sem von er á,“
sagði Ingibjörg. Hún sagði að ef aftur
kæmi hæglætisveður mætti búast við
að ísinn breiddi aftur úr sér.
Hafískortið var gert eftir SENT-
INEL-1 ratsjármynd frá Coper-
nicusaráætlun ESB. Kortagrunnur
er frá Landmælingum Íslands.
gudni@mbl.is
Hafís á Grænlandssundi í gær kl. 08:21
Miðlína
Ísland/Grænland
Hafís
Hafísinn nokkuð
nærri en hörfar svo
Yfirvöld í Nepal hafa staðfest að lík
Kristins Rúnarssonar og Þorsteins
Guðjónssonar, sem fórust í október
1988 við fjallgöngu á fjallinu Pumori í
Nepal, séu fundin. Leifur Örn Svav-
arsson, frá Íslenskum fjallaleiðsögu-
mönnum, fór fyrir hópi innfæddra
fjallamanna sem náði í líkamsleifar
þeirra og kom þeim á sunnudag til
Katmandu.
Þetta kemur fram í tilkynningu frá
aðstandendum.
„Hafa lík þeirra Kristinn og Þor-
steins nú verið afhent aðstandendum.
Bálför þeirra fór fram í Katmandú í
dag kl. 14.15 að íslenskum tíma. Áætl-
að er að aðstandendur komi með
öskuker þeirra heim til Íslands um
næstu helgi,“ sagði í tilkynningunni.
Fjallgöngumenn Kristinn og
Þorsteinn fórust í Nepal árið 1988.
Bálför Ís-
lendinga í
Katmandú