Morgunblaðið - 28.11.2018, Síða 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. NÓVEMBER 2018
Húðfegrun ehf | Vegmúli 2 | Sími 533 1320 | www.hudfegrun.is
Laserlyfting
Þéttir slappa húð á andlit og hálsi
Árangur af Laserlyftingu er sambærilegur við árangur af andlitslyftingu
með skurðaðgerð en það sem laserlyfting hefur fram yfir andlitslyftingu
er að einstaklingur getur farið í vinnu beint eftir meðferð.
15% afsláttur af gjafabréfum hjá Húðfegrun
Bylting ímeðferð á línum, hrukkumog slappri húð.
ICQC 2018-20
Samkvæmt nýlegri samantekt Mið-
stöðvar íslenskra bókmennta hafa
þýðingar íslenskra bókmennta á er-
lend tungumál nær þrefaldast á síð-
ustu tíu árum. „Eitt af hlutverkum
Miðstöðvar íslenskra bókmennta er
að veita þýðingastyrki til að auka út-
breiðslu bókmenntanna erlendis. Á
þessu ári var metfjöldi úthlutana til
þýðinga á erlend mál þegar Mið-
stöðin úthlutaði 106 styrkjum til
þýðinga íslenskra verka á 31 tungu-
mál,“ segir í tilkynningu. Þar kemur
að tungumálin sem íslensku verkin
verða þýdd á eru albanska, amharic,
arabíska, armenska, aserska, búlg-
arska, danska, enska, finnska,
franska, færeyska, georgíska,
gríska, hebreska, hollenska, ítalska,
kínverska, króatíska, lettneska,
makedónska, norska, portúgalska,
pólska, rússneska, spænska,
sænska, tékkneska, tyrkneska, ung-
verska, úkraínska og þýska.
„Til samanburðar má geta þess að
fyrir tíu árum, árið 2008, var veittur
31 styrkur til þýðinga úr íslensku á
14 tungumál. Þetta er því meira en
þreföldun á tíu árum á þeim fjölda
íslenskra bóka sem ná til nýrra les-
enda um heim allan,“ segir í tilkynn-
ingu frá Miðstöðinni. Þar kemur
fram að þýðingastyrkir geti skipt
sköpum í þessu samhengi því þeir
geri erlendum útgefendum oftar en
ekki kleift að ráðast í verkið. „Að
ógleymdum þýðendum sjálfum. Góð-
ir þýðendur eru lykilfólk þegar kem-
ur að útbreiðslu bókmennta og miðl-
un á önnur tungumál.“
Rifjað er upp að á dögunum hafi
Auður Ava Ólafsdóttir hlotið bók-
menntaverðlaun Norðurlandaráðs
2018 fyrir skáldsöguna Ör sem þeg-
ar hefur verið þýdd á dönsku,
sænsku, frönsku, ungversku,
norsku, ensku og ítölsku, og er
væntanleg á tékknesku, spænsku,
portúgölsku, kóresku og tyrknesku.
Þýðingar nær
þrefaldast á áratug
Ljósmynd/Johannes Jansson
Glöð Auður Ava Ólafsdóttir þegar
hún tók við Bókmenntaverðlaunum
Norðurlandaráðs fyrir Ör úr hendi
Mette-Marit krónprinsessu Noregs.
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Hin hliðin – Hinsegin leiftur- og ör-
sögur heitir minningabók eftir Guð-
jón Ragnar Jónasson, sem rifjar upp
í henni líf samkynhneigðra á níunda
áratug síðustu aldar, fléttar saman
við vangaveltur um það hvernig kyn-
hneigð birtist fyrr á öldum og rifjar
upp áfanga úr réttindabaráttunni.
— Ég man þá daga í upphafi átt-
unda áratugarins þegar menn voru
lamdir utan við skemmtistaði fyrir
það að vera hommar. Þín frásögn
hefst um það bil hálfum öðrum ára-
tug seinna og þá hafði dregið úr of-
beldinu, en það var enn til staðar,
ekki satt?
„Ég held að ástandið hafi skánað
en höfum hugfast að þeir sem ekki
gátu dulist voru útsettari fyrir of-
beldi en aðrir. Ég á reyndar erfitt
með að svara þessu því ég þekkti
ekki vettvanginn í upphafi áttunda
áratugarins, enda fæddur í upphafi
hans. Hér skortir rannsóknir og von-
andi munu fræðimenn nútímans
reyna að kortleggja hinu ýmsu þætti
í sögu hinsegin fólks. Munum samt
að breytingar urðu miklar um og eft-
ir síðustu aldamót líkt og ég dreg
fram. Ný öld var boðberi nýrra tíma
og ofbeldið minnkaði en vandinn er
sá að erfitt er að mæla ofbeldi því
birtingarmyndir þess eru breyti-
legar.“
— Þú lýsir lífinu á horninu með
eftirsjá en líka kímni – var þetta góð-
ur tími?
„Vissulega er líf hinsegin fólks á
Íslandi mun einfaldara nú en þá og
nútíminn er miklu betri og án efa
höfum við gengið götuna til góðs.
Samt var samheldnin góð á þessum
árum og hópurinn stóð þétt saman
og segja má að andi íslenska ætt-
arsamfélagsins hafi svifið yfir vötn-
um. En allir tímar hafa sinn sjarma
en segir ekki einhvers staðar að fjar-
lægðin geri fjöllin blá?“
— Hommar eru allskonar eins og
fólk er allskonar, en eins og þú lýsir í
sögunni „Gömlu dívurnar“ þá var
það nánast krafa eða skylda að allir
höguðu sér eins, meira og minna, og
fíluðu sömu músíkina – var þetta
ómeðvitað til að hnýta menningar-
kimann saman?
„Í sjálfu sér lýsi ég þessu eins og
þetta kom mér fyrir sjónir í árdaga.
Hins vegar kemur það mér sífellt á
óvart hversu mikill breytileiki er inn-
an íslenska hommasamfélagsins og
kannski það ánægjulegasta við sam-
félag þeirra er sú breyting að sýni-
leiki homma er mun meiri í sam-
félaginu en áður.
Fyrir nokkrum árum fittaði ég
kannski betur inn í staðalmynd
hommans, ég lýsi í bókinni að netbol-
ur minn hafi hætt að passa og breyt-
inga hefði verið þörf. Kannski má
segja að hið breytta samfélag geri
hinsegin fólki betur kleift að sinna
ýmsum störfum, ég er kennari en
hér áður fyrr var algengt að kenn-
arar hafi neyðst til að sætta sig við
það hlutskipti að búa og starfa undir
oki ósýnileikans. Við megum samt
ekki gleyma því að það voru drottn-
ingarnar sem stóðu upp og mót-
mæltu forðum og kröfðust breyt-
inga.“
— Hlaut ekki að fara svo að
hommar hættu meira og minna að
skemmta sér þegar kynhneigð fólks
fór að skipta minna máli.
„Sennilegast hafa aukin réttindi
og sýnileiki dregið úr skemmt-
anaþörf homma, fólk þurfti kannski
frekar að deyfa sig hér áður og fór
því kannski meira út að skemmta sér
en áður. Sumir vina minna segja að
gaylífið hafi horfið með auknum rétt-
indum og sýnileika. Tímarnir breyt-
ast sem betur fer, ég myndi ekki vilja
skipta þótt svo barátta fyrri ára hafi
oft á tíðum þjappað fólki vel saman.“
Sögurýni er mikilvæg
Ekki er bara að Guðjón sendi frá
sér Hina hliðina, heldur þýddi hann
líka bókina Magnus Hirschfeld –
Frumkvöðull í mannréttindabaráttu
hinsegin fólks eftir Ralf Dose, en
Magnus Hirschfeld (1868–1935) var
þýskur læknir og baráttumaður fyrir
réttindum hinsegin fólks.
Aðspurður hvaða erindi saga
Magnus Hirschfelds eigi til okkar
segir hann að Hirschfeld hafi opnað
umræðuna, verið framsýnn og viljað
með rannsóknum sínum samþætta
vísindi við mannúð og réttlæti. „Sú
samþætting aflaði honum óvinsælda
og við megum ekki gleyma því að
traust hans á líffræði og erfðafræði
og læknisfræðilegur grundvöllur
rannsókna gerðu hann tortryggi-
legan í augum margra. Hann var
samt gegnsýrður af þeirri hugsjón
upplýsingarinnar að vísindin voru í
hans augum leið að lokatakmarki eða
félagslegu réttlæti. Nafn hans er
órjúfanlega tengt baráttunni gegn
175. grein þýskra hegningarlaga sem
kvað á um að samræði tveggja karl-
manna væri refsiverður glæpur.
Grein þessi var ekki felld brott úr
þýskum hegningarlögum fyrr en
sextíu árum eftir dauða Hirschfelds.
Að mínu mati er mikilvægt fyrir
okkur þegar rætt er um Hirschfeld
að minna okkur á hversu langt
Þýskaland Weimarlýðveldisins var
komið í öllu er laut að orðræðu hins-
egin fólks. Margir halda að réttinda-
barátta hinsegin fólks hafi hafist í
Bandaríkjunum. En í Evrópu
kraumuðu margs konar straumar og
stefnur þegar um aldamótin 1900.
Frækorn þeirra svifu síðar vestur og
báru ávöxt þegar komið var fram um
miðja síðustu öld.
Það er líka vert að hugsa sér hver
staða hinsegin fólks hefði verið um
miðbik síðustu aldar ef ekki hefði
komið til seinni heimsstyrjaldar-
innar því segja má að menning og
arfleifð hinsegin fólks hafi brunnið á
báli í hildarleik styrjaldarinnar.
Sögurýni er mikilvæg því hún minnir
okkur á að það sem hefur gerst einu
sinni getur auðveldlega gerst aftur,“
segir Guðjón Ragnar.
Þættir í sögu hinsegin fólks
 Guðjón Ragnar Jónasson kemur að tveimur bókum fyrir þessi jól, annars vegar eigin endurminn-
ingum af hinsegin lífi og hinsvegar sögu baráttumanns fyrir félagslegu réttlæti
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Höfundurinn „Ég held að ástandið hafi skánað en höfum hugfast að þeir sem ekki gátu dulist voru útsettari fyrir
ofbeldi en aðrir,“ segir Guðjón Ragnar þegar spurt er um ofbeldið sem samkynhneigðir voru beittir.
Framsýnn Magnus Hirschfeld.