Gripla - 20.12.2018, Blaðsíða 197

197
íslendingasagna sem ritaðar voru um 300 árum eftir lát Aðalsteins. í Egils
sögu er sagt frá orustunni á Vínheiði í nokkrum smáatriðum en sú lýs-
ing stangast þó að mestu leyti á við eldri og áreiðanlegri heimildir. Engu
að síður sýnir sú lýsing að minning Aðalsteins sem öflugs stórkonungs
lifði góðu lífi meðal íslendinga á 13. öld og hafði merkingu innan íslensks
orðræðusamfélags á þeim tíma.
Jafnframt fór orð af Aðalsteini sem kristilegum konungi. Hann var
ókvæntur og átti ekki launbörn; eflaust hafa samtíðarmenn litið á hann sem
eins konar munk. Eftir innrás Normanna fóru enn þá sögur af Aðalsteini
sem velgjörðarmanni klaustra um allt England, ekki síst klaustursins í
Malmesbury þar sem hann var grafinn. Sú mynd af aðalsteini endurspegl-
ast einnig í norrænum fornritum þar sem segir að Hákon góði hafi verið
undir áhrifum frá kristnum fóstra sínum. Hið sögulega minni sem þar
birtist snýst um andstæður hins kristna heims og hins heiðna, en samskipti
noregskonunga við aðalstein eru misheppnaðar tilraunir til að brúa það bil
áður en kristni varð ríkjandi í Noregi.
Á meginlandi Evrópu fóru sögur af aðalsteini sem fóstra konunga á
meginlandinu. Elsta sagan og sú áreiðanlegasta fjallar um Loðvík Frakka-
konung, systurson aðalsteins, sem ólst upp við hirð Englands konungs.
tæpri öld síðar var einnig færð á bókfell saga af fóstri Bretónahertoga
hjá Aðalsteini. í lok 12. aldar urðu svo til rit þar sem getið var um þriðja
Aðalsteinsfóstrann, Hákon Haraldsson Noregskonung. Líkt og hinir tveir
var hann sagður hafa verið kallaður heim til að taka við ríki með ráði fóstra
síns. Ekki er ljóst hvaðan norrænir konungasagnaritarar höfðu heimildir
sínar um Aðalstein en sögur um hann höfðu verið í umferð á Englandi og
á meginlandinu í ríflega tvær aldir áður en aðalsteinn skýtur upp koll-
inum í sögum um Noregs- og Danakonunga sem ritaðar voru á latínu.
Sumt af því sem segir um hann þar er greinilega lærður tilbúningur, þar
sem því ber ekki saman við eldri og traustari heimildir. Annað sem sagt er
um Aðalstein, s.s. sagan af Hákoni Aðalsteinsfóstra, er efni sem ekki er að
finna í eldri heimildum en verður hvorki sannað né afsannað. Tilgangurinn
er hins vegar greinilegur; Aðalsteinn var þekkt kennileiti sem hægt var að
nota til að draga upp þá mynd af samfélagi 10. aldar sem hentaði sagnarit-
urum Noregs- og Danakonunga. ímynd Aðalsteins sem kristins stórkon-
ungs sem fóstraði konungssyni víða að úr Evrópu varðveittist í norrænum
konungasögum enda var álitið að honum hefði tekist býsna vel til.
KEnnILEItI SJÁLfSMYnDar