Morgunblaðið - 09.03.2019, Blaðsíða 34

34 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. MARS 2019
www.velaborg.is | Járnhálsi 2-4 | 110 Reykjavík | Sími 414-8600
Glæsilegur gæðagripur
CASE 695 ST Traktorsgrafan er útbúin með:
• Loftfjaðrandi sæti með hita
• Loftkældu ökumannshúsi
• Vökvahliðarfærslu
• Sjálfvirku smurkerfi
• Vökvahraðtengjum framan og aftan
Ásamt fjölda annarra valmöguleika
og staðalbúnaðar
Valgerður Þ. Jónsdóttir
vjon@mbl.is
Þótt undarlegt kunni að virðast
dansa hjónin Edda Erlendsdóttir,
píanóleikari, og Olivier Manoury,
tónskáld og bandoneonleikari, ekki
tangó. Undarlegra en ef önnur hjón
ættu í hlut í ljósi þess að árið 1981
héldu þau tangótónleika fyrir troð-
fullu húsi þrjú kvöld í röð í Fé-
lagsstofnun stúdenta og Leikhús-
kjallaranum. Með í spilinu voru þau
Richard Korn kontrabassaleikari,
Laufey Sigurðardóttir fiðluleikari
og Helga Þórarinsdóttir víóluleikari.
Þau hafa samt prófað. „Hann
sagði að ég hoppaði alltof mikið og
ég kvartaði yfir því að hann reyndi
of mikið að stýra mér. Þannig var
endirinn á stuttu danssamstarfi
okkar hjóna fyrir mörgum árum á
dansleik að loknum tangótónleikum
sem við héldum í Svíþjóð,“ segir
Edda kímin. Samstarfið er til allrar
hamingju á allt öðrum og samstillt-
ari nótum þegar þau spila saman á
tónleikum, hvort með sitt hljóð-
færið. Eins og þau ætla til dæmis að
gera með tangóseptettinum Le
Grand Tango kl. 16 á sunnudaginn í
Norðurljósum í Hörpu í tónleikaröð-
inni Sígildir sunnudagar.
„Þegar við héldum okkar fyrstu
tangótónleika tengdi fólk tangó yf-
irleitt bara við samkvæmisdans, og
þótti skrýtið að halda tónleika
kennda við tangó þar sem ekki væri
dansað,“ rifjar Edda upp. Þau Oli-
vier létu staðar numið í tangó-
tónleikahaldi næstu árin, en hófu
aftur leikinn árið 1994 og hafa síðan
haldið allmarga tangótónleika hér
heima og erlendis og þá með mis-
munandi og mismörgum hljóðfæra-
leikurum.
Bandoneon ráðandi hljóðfæri
Í Le Grand Tango eru, auk þeirra
hjóna og Richards, þær Auður Haf-
steinsdóttir, 1. fiðla, Geirþrúður Ása
Guðjónsdóttir, 2. fiðla, Þórunn Ósk
Marinósdóttir, víóla, og Bryndís
Halla Gylfadóttir, selló.
Edda segir bandoneonhljóðfærið
hans Oliviers verða ráðandi hljóð-
færi á tónleikunum eins og alla jafna
í tangótónlist.
„Bandoneon, sem stundum er
kallað tangóharmonika, er þýskt að
uppruna, en fluttist með evrópskum
innflytjendum til Argentínu þar sem
tangódansinn og -tónlistin þróuðust
um aldamótin 1900. Með sinn sér-
staka tregafulla og tilfinningalega
tón hefur bandoneon síðan verið
uppistöðuhljóðfæri og í rauninni
vörumerki þessarar tónlistar.“
Á efnisskránni eru sextán lög;
bæði gömul í nýjum útsetningum
Oliviers sem og nýrri verk. Sumar
útsetningarnar eru við verk argent-
ínska tónskáldsins Astor Piazzolla
og nokkuð breytt, því Piazzolla
samdi ekki fyrir sjö manna hljóm-
sveitir. Að sögn Eddu var hann upp-
hafsmaður „tango nuevo“ eða hins
nýja tangó, sem olli straumhvörfum
í tangótónlist upp úr 1960. „Áhrif
hans birtust í aðskilnaði tónlistar-
innar og dansins, en um leið opn-
uðust nýjar víddir inn í heim tónlist-
arinnar. Tangótónlist varð
sjálfstætt tónlistarform, án dansins
og stundum með söngvara. Mark-
mið Le Grand Tango er að flytja
fjölbreytta tangótónlist, allt frá
danstónlist til kammerverka og
einnig að endurvekja þá tegund tón-
listar sem er bæði til þess fallin að
hlusta á og dansa eftir.“
Tónlistarlegur fjársjóður
Tangó á rætur að rekja til Buenos
Aires í Argentínu stuttu fyrir alda-
mótin 1900 þegar fjöldi innflytjenda
úr ólíkum áttum settist þar að, hver
með sína tónlist í farteskinu. Smám
saman varð til samsuða; tangó var
tónlistin kölluð og fór eins og eldur í
sinu um heiminn. „Tangó er tónlist-
arlegur fjársjóður, fullur ástríðu,
trega og glettni,“ segir Edda og tek-
ur svo djúpt í árinni að fullyrða að
tangófár hafi riðið yfir heimsbyggð-
ina á árunum 1920 til 1940.
Árin þaðan í frá eru í meira mæli í
brennidepli á tónleikum Le Grand
Tango. Þó verða leikin verk eftir
fransk/argentínska tónskáldið og
leikarann Carlos Gardel, sem á
fjórða áratug liðinnar aldar – gullöld
tangósins – var skærasta stjarnan í
tangóheiminum, og nokkra sam-
tímamenn hans. „Við ætlum meðal
annars að flytja verkið „Vigdís“ sem
Olivier samdi og útsetti við kvik-
myndina Hertu upp hugann eftir
Sólveigu Anspach,“ segir Edda, sem
spilar reyndar ekki með í því verki.
„Svolítið fyndið vegna þess að ég lék
píanóleikarann í myndinni. Olivier
útsetti verkið ekki fyrir píanó, held-
ur strengjakvartett; kontrabassa,
fiðlu, víólu og bandoneon, aðallega
vegna þess að oft er erfitt að hafa
píanó með í spilinu, hljóðfærið er
ekki alltaf til staðar í tónleikasöl-
um.“
Frelsið í flæðinu
Eins og hún sjálf segir Edda að
klassískt tónlistarfólk hafi fengið æ
meiri áhuga á tangótónlist, sér-
staklega eftir að Piazzolla kom fram
á sjónarsviðið. Hún nefnir til sög-
unnar frægt tónlistarfólk eins og
Yo-Yo Ma sellóleikara, Daniel Bar-
enboim, píanóleikara og hljómsveit-
arstjóra, og stórsöngvarann Placido
Domingó. „Hvað mig varðar hefur
frelsið í flæðinu í tangótónlist gefið
mér aukna vídd þegar ég spila
klassíska tónlist og hefur hjálpað
mér að vera frjálsari í túlkuninni,
einkum ef tónlistin er rómantísk.
Tangótónlistin, sem er hárómantísk,
er komin á efnisskrá sem klassísk í
kammertónlist og víðar.“
Tildrögum þess að Edda fór að
spila þessa tegund tónlistar lýsir
hún með eftirfarandi hætti: „Þegar
ég var kennari í Tónlistarháskól-
anum í Lyon í Frakklandi heyrði
kollegi minn, kammertónlistarkenn-
ari, Olivier spila á tónleikum. Hon-
um fannst tónlistin frábær og bað
hann að útsetja fyrir sig nokkur
verk. Á þessum tíma var Olivier
nýbúinn að fá sér bandoneon, sem
hann kunni varla á, en var fljótur að
læra og spilaði þá með tveimur arg-
entínskum gítarleikurum. Ég var
alltaf að æfa á píanóið í stofunni og
Olivier á bandoneon í eldhúsinu, en
þessi kollegi minn gaf okkur eigin-
lega tækifæri til þess að fara að
vinna saman.“
Eins og farandspilarar
Og þá er frásögnin af tilurð Le
Grand Tango komin í hring því eins
og áður sagði efndu þau árið 1981 til
sinna fyrstu tangótónleika á Íslandi.
Sögulok eru ekki í augsýn. „Tónleik-
arnir voru einstakt ævintýri, en svo
liðu þrettán ár þar til við Olivier
spiluðum aftur saman. Við höfum
verið svolítið eins og farandspilarar,
spilað með tónlistarfólki sem við
þekktum á hverjum stað, til dæmis
mikið með strengjakvartett í Belgíu,
öðrum í Svíþjóð og þar fram eftir
götunum. Árið 1994 fengum við til
liðs við okkur strengjaleikara hér,
héldum tónleika í Sólon og spiluðum
á nýárskvöldi á Broadway,
skemmtistöðum sem hafa fyrir
löngu lagt upp laupana, og síðan
alltaf öðru hverju í áranna rás.
Einnig á Listahátíð í Reykjavík,
Iðnó, Salnum, Akureyri, Ísafirði svo
nokkrir staðir séu nefndir. Og fyrir
nokkrum árum tók Le Grand
Tango-hópurinn upp geisladisk með
söngvaranum Agli Ólafssyni.“
Kraftur í tónlistarlífinu
Eftir 45 ára samfellda búsetu í
Frakklandi hafa þau Edda og Oli-
vier dvalið til jafns á Íslandi síðast-
liðin þrjú ár, eða frá því henni
bauðst gestakennarastaða í píanó-
leik í Listaháskóla Íslands.
„Fyrir vikið hef ég getað tekið
meiri þátt í tónlistarlífinu en þegar
ég kom bara hingað í frí eða gagn-
gert til að halda tónleika. Það er
mikill kraftur í tónlistarlífinu hérna
og við höfum fengið mörg skemmti-
leg verkefni upp í hendurnar,“ segir
Edda og nefnir að 60 börn í barna-
kórum hafi nýverið frumflutt kór-
verk í Langholtskirkju, sem Olivier
samdi við texta Tove Jansson um
Múmínálfana. Sjálf lék hún með á
píanó, Olivier á bandoneon, Pétur
Grétarsson á slagverk, Birgir
Bragason á kontrabassa og Egill
Ólafsson var sögumaður.
„Við hlökkum mikið til tón-
leikanna á sunnudaginn með öllum
þessum framúrskarandi hljóðfæra-
leikurum og erum Auði Hafsteins-
dóttur sérstaklega þakklát fyrir að
koma með þá hugmynd að við tækj-
um aftur upp þráðinn, en að frátöld-
um þeim Geirþrúði Ásu og Þórunni
Ósk kom Le Grand Tango-hópurinn
síðast saman fyrir fimmtán árum, “
segir Edda. Ekki er úti ævintýri.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Stundum þarf sjö til að spila tangó
 Tangóseptettinn Le Grand Tango með tónleika í Hörpu  Edda Erlendsdóttir píanóleikari og Oli-
vier Manoury, tónskáld og bandoneonleikari, á sömu nótum ásamt kontrabassa, fiðlum, víólu og sellói
Le Grand Tango F.v. Þórunn Ósk Marinósdóttir, Oli-
vier Manoury, Auður Hafsteinsdóttir, Bryndís Halla
Gylfadóttir, Richard Korn, Edda Erlendsdóttir og
Geirþrúður Ása Guðjónsdóttir.