Morgunblaðið - 09.03.2019, Side 10

SVIÐSLJÓS
Anna Lilja Þórisdóttir
annalilja@mbl.is
Eftir því sem fólk er eldra er lík-
legra að það hafi fengið nafn afa síns
eða ömmu. Guðrún og Jón hafa verið
algengustu nöfnin hér á landi í meira
en 300 ár og sífellt fleiri kjósa að
gefa börnum sínum nöfn sem til eru í
mörgum tungumálum.
Þetta er meðal þess sem athug-
anir dr. Guðrúnar Kvaran, prófess-
ors emeritus við Háskóla Íslands, á
íslenskum nafnaforða hafa sýnt.
Guðrún kynnti niðurstöður sínar á
Hugvísindaþingi Háskóla Íslands
um helgina og nefndist erindi henn-
ar Breytingar á nafngiftum á síðustu
árum.
Athuganir Guðrúnar hófust fyrir
tæplega hálfri öld. „Margt hefur
breyst og mun halda áfram að breyt-
ast,“ segir Guðrún um þróun nafn-
gifta. „Nöfnum í Mannanafnaskrá
fjölgar á hverju ári og þeim mun
halda áfram að fjölga í takt við
breyttar aðstæður. En ákveðinn
kjarni nafna hefur þó haldist frá
árinu 1703 þegar manntal var fyrst
tekið hér á landi.“ Anna er eina
kvenmannsnafnið úr þessum nafna-
kjarna sem er á lista yfir þau tíu
nöfn sem oftast voru gefin börnum á
síðasta ári og Guðmundur og Jóhann
eru einu karlmannsnöfnin sem þetta
á við um. Sífellt færri börnum eru
gefin slík nöfn sem fyrsta nafn en
enn er talsvert algengt að þau séu
gefin sem annað nafn.
Guðrún hefur verið algengasta
nafn kvenna síðan árið 1703, en þá
bar fimmta hver kona hér á landi
þetta nafn. Jón hefur verið algeng-
asta nafn karla frá 1703. Það ár bar
einn af hverjum fjórum körlum nafn-
ið.
Líkurnar á því að hafa fengið nafn
ömmu sinnar eða afa aukast eftir því
sem fólk er eldra. „Meira en helm-
ingi þeirra sem eru eldri en 65 ára
var gefið slíkt nafn, en aðeins 35%
þeirra sem eru yngri en 30 ára,“ seg-
ir Guðrún. „Algengara er að drengj-
um sé gefið nafn afa síns en að stúlk-
ur fái nafn ömmu sinnar, hvernig
sem á því stendur.“
Þuríður og Þorkell ekki smart
Guðrún Kvaran segir að rúmlega
62% landsmanna heiti fleiri en einu
nafni. „Tvínefni urðu ekki algeng
hér á landi fyrr en á nítjándu öld.
102 Íslendingar báru tvö nöfn árið
1801 og í þeim hópi voru engar Guð-
rúnir og engir Jónar. Það bendir til
þess að tvínefnin hafi ekki verið til
þess að aðgreina fólk sem bar sömu
nöfn, heldur að þetta hafi verið
tískusveifla undir dönskum áhrifum
og algeng nöfn í tvínefnum voru
Dorothea, Soffía, Jens og Hans.“
Meðal þess sem athuganir Guð-
rúnar leiddu í ljós var að nafngiftir
eru breytilegar eftir fæðingarstað.
Til dæmis var Auður vinsælasta
nafnið sem gefið var stúlkum á Vest-
fjörðum árið 2016. Drengir á Suð-
urnesjum. höfuðborgarsvæðinu og
Austurlandi gátu helst átt von á því
að vera gefið nafnið Alexander, en
fyrir þá sem voru búsettir á Norður-
landi vestra var líklegast að fá nafn-
ið Baltasar eða Aron. Þá var Sara al-
gengasta stúlkunafnið sem gefið var
á höfuðborgarsvæðinu.
Þegar horft er til allra lands-
manna er aftur á móti ekkert sam-
band á milli landsvæða og hvaða
nöfn eru algengust. Nöfnin Guðrún,
Anna, Jón, Sigurður og Guðmundur
eru algengustu nöfnin alls staðar á
landinu, óháð fæðingarstað.
Guðrún segir að ýmsar ástæður
geti verið fyrir því að nöfn verði vin-
sæl. „T.d. ef þekkt persóna ber nafn-
ið eða ef þekktar persónur gefa
barninu sínu tiltekið nafn. Ég man
t.d. eftir því að nafnið Emma varð
mjög vinsælt fyrir um 20 árum síðan
og ég held að það hafi tengst því að
Rachel og Ross í Friends-þáttunum
gáfu dóttur sinni þetta nafn.“
Hún segir að áhugavert verði að
fylgjast áfram með þróun nafna Ís-
lendinga, sem gefi ýmsar vísbend-
ingar um samfélagið. „Það lítur út
fyrir að nöfn eins og Þuríður og Þor-
kell þyki einfaldlega ekki nógu
smart lengur; að þetta séu orðin
hálfgerð kalla- og kellinganöfn. Það
sýnir okkur að hefðir eru á undan-
haldi. Nöfn sem eru stutt, jákvæð og
alþjóðleg eru á uppleið, við sjáum
það á þeim nöfnum sem mest eru
gefin núna. Það virðist skipta máli
við nafngiftir að hægt sé að nota
nöfnin svotil hvar sem er í heim-
inum.“
Jón og Guðrún algengust í 316 ár
 „Kalla- og kellinganöfn“ eru á undanhaldi  Þeir sem eru eldri líklegri til að bera nafn ömmu eða afa
 Sjónvarpsþátturinn Friends hafði áhrif á nafngiftir íslenskra barna  Nöfn sýna samfélagsþróun
Morgunblaðið/Hari
Nöfn Dr. Guðrún Kvaran flutti erindi á Hugvísindaþingi HÍ um breytingar á nafngiftum á síðustu áratugum. Hún
segir að nafngiftir gefi ýmsar vísbendingar um samfélagið og að áhugavert verði að fylgjast áfram með þróuninni.
Algengustu nöfn kvenna og karla á Íslandi
Kvenmannsnöfn 1703-2017
Karlmannsnöfn 1703-2017
Algengasta nafn Næstalgengasta Þriðja algengasta
Algengasta nafn Næstalgengasta Þriðja algengasta
1703 1801 1845 1910 1982 2007 2017
1703 1801 1845 1910 1982 2007 2017
Guðrún
Sigríður Anna
Ingibjörg Kristín Sigríður KristínAnnaMargrét
Jón
Guðmundur SigurðurBjarni
Guðmundur GuðmundurSigurður
VESTFIRÐIR
■ Auður ■ Aron, Haukur Tristan, Sigurður
VESTURLAND
■ Emilía ■ Aron
NORÐURLAND VESTRA
■ Emma ■ Baltasar, Arnór
NORÐURLAND EYSTRA
■ Birta, Karítas, Sunna ■ Aron
AUSTURLAND
■ Íris ■ Alexander
SUÐURLAND
■ Kristín, Rakel ■ Arnar
HÖFUÐBORGARSVÆÐIÐ
■ Sara ■ Alexander
SUÐURNES
■ Hanna ■ Alexander
Heimild:
Guðrún Kvaran
10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 11. MARS 2019
Opið mánudaga til fimmtudaga kl. 7.45-17.00, föstudaga kl. 7.45-16.00
Flatahrauni 7 | 220 Hafnarfirði | Sími 565 1090 | www.bjb.is
Pústþjónusta
SAMEINUÐ GÆÐI
Fjölsóttur fundur sem haldinn var á
Kanaríeyjum á laugardag skorar á
Alþingi og ríkisstjórn Íslands að
fresta öllum áformum um innflutn-
ing á hráu kjöti, ógerilsneyddri
mjólk og hráum eggjum frá Evrópu-
sambandslöndum við núverandi
framleiðsluhætti landbúnaðarvara í
flestum ríkjum sambandsins. Flutn-
ingsmenn ályktunarinnar voru þeir
Guðni Ágústsson, fyrrverandi ráð-
herra og formaður Framsóknar-
flokksins, og Björn Sigurðsson,
bóndi í Úthlíð í Biskupstungum.
Hvern laugardag kemur hópur Ís-
lendinga á ensku ströndinni á Kan-
aríeyjum saman og ræðir málefni líð-
andi stundar. Guðni segir fólk úr
öllum flokkum koma við sögu á fund-
unum. „Um leið og alvaran er tekin
fyrir eru hér oft skemmtilegir fundir
þar sem menn hlæja og gera að
gamni sínu. En mikill alvörufundur
fór fram um þetta stóra kjötmál og
er mikill samhugur meðal Íslendinga
að verja og efla íslenskan landbún-
að,“ segir Guðni.
Í ályktun Guðna og Björns segir
að Alþjóðaheilbrigðisstofnunin hafi
hafið harða baráttu gegn fram-
leiðsluháttum í landbúnaði þar sem
sýklalyf eru notuð í óhófi í búfénað
og jafnframt blandað í fóður dýranna
sem vaxtarhvati og sjúkdómavörn.
Af neyslu sýklalyfjamengaðra kjöt-
vara sé sprottinn ógnvænlegur sjúk-
dómur, sýklalyfjaóþol, sem valdi því
að pensilín virki ekki á sjúklinga. Þar
segir enn fremur að íslenskir bænd-
ur bjóði neytendum sínum lyfjalaus-
ar búvörur framleiddar við „heil-
brigðustu aðstæður í veröldinni“ en
við þessar aðstæður eigi að fresta
öllum áformum um innflutning. Rík-
isstjórninni beri að leita eftir und-
anþágu frá frekari opnun á heimild-
um. Á fundinum var lagt til að
Alþingi og ríkisstjórn í samstarfi við
Lýðheilsustofnun, Landlæknisemb-
ættið og Bændasamtökin hæfu öfl-
ugt samstarf um að efla íslenskan
landbúnað og stæðu þannig vörð um
lýðheilsu og örugg matvæli Íslands.
veronika@mbl.is
Vilja að stjórnvöld fresti
innflutningi á hráu kjöti
 Um 300 manna fundur Íslendinga var haldinn á Kanaríeyjum
Flutningsmenn Guðni Ágústsson, fyrrverandi ráðherra, og Björn Sigurðs-
son, bóndi í Úthlíð, lögðu til að innflutningi á hráu kjöti yrði frestað.
Leitað var að bíl Páls Mars Guðjóns-
sonar í Ölfusá um helgina en talið er
að Páll hafi ekið bílnum í ána 25.
febrúar síðastliðinn. Leitin er nú í
svokölluðum eftirlitsfasa, að sögn
Odds Árnasonar, yfirlögregluþjóns á
Suðurlandi.
Næstu helgi fer fram fjölgeisla-
mæling á dýpt og lögun gjárinnar og
með henni vonast björgunaraðilar til
að geta staðsett bílinn. Oddur segir
aðferðina ekki hafa verið reynda áð-
ur í straumvatni og óvíst sé hvort
hún muni bera árangur. Fjölgeisla-
mælingin er nokkuð umfangsmikil
og segir hann það vera ástæðu þess
að aðgerðin hafi ekki verið fram-
kvæmd fyrr. „Margir koma að að-
gerðinni og aðstæðurnar þurfa að
vera þannig að allt gangi eftir. Það
verður fróðlegt að sjá hverju þetta
skilar okkur,“ sagði Oddur.
Leita enn að bílnum í Ölfusá