Morgunblaðið - 20.03.2019, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 20. MARS 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Vladimír PútínRússlands-forseti ferð-
aðist á mánudag til
Krímskagans. Þá var
þess minnst að fimm
ár voru liðin frá því að hann undir-
ritaði formlega tilskipun um inn-
limun skagans í Rússland en í
febrúar sama ár höfðu rússneskir
hermenn hertekið skagann. Á
sama tíma og Pútín geislaði af
gleði vegna áfangans var ljóst að
tilefnið, það að fullvalda ríki hafði
tekið sneið af öðru fullvalda ríki í
Evrópu í fyrsta sinn frá stríðs-
lokum, vakti litla lukku hjá stjórn-
völdum í Evrópu og Bandaríkj-
unum.
Innlimun Krímskagans og
Úkraínudeilan hafa óumdeilan-
lega litað alþjóðamál allar götur
síðan þó að líklega sé ofmælt að
um nýtt kalt stríð á milli austurs
og vesturs sé að ræða. Kostnaður-
inn hefur engu að síður verið mik-
ill, ekki síst fyrir Úkraínumenn,
en áætlað er að um 13.000 manns
hafi fallið í átökunum, og alltaf
virðist sem þau geti blossað upp
að nýju þrátt fyrir síendurteknar
vopnahlésumleitanir.
Þá hefur deilan haft áhrif á
samskipti Rússlands við vestræn
lýðræðisríki. Það er skiljanlegt
þar sem ekki er hægt að líða það
að skornar séu sneiðar af öðrum
fullvalda ríkjum, sama hverjar að-
stæðurnar eru. Forvígismenn
vesturveldanna hafa enda gefið út
að ekki verði snúið aftur til fyrra
ástands svo lengi sem Krímskag-
inn er undir valdi Rússlands.
Í því samhengi má nefna að
refsiaðgerðir gegn rússneskum
stjórnvöldum, sem og sumum af
helstu samstarfsmönnum Vladim-
írs Pútíns Rússlandsforseta, eru
enn í gildi og ekkert bendir til að
þeim verði aflétt í bráð. Þrátt fyr-
ir að þær virðist hafa haft lítil
áhrif er áætlað að aðgerðirnar
hafi skafið um sex prósentustig af
hagvexti í Rússlandi og munar um
minna. Fátt bendir
til þess, þrátt fyrir
að nýtt vopnahlé hafi
tekið gildi á dögun-
um, að stríðandi
fylkingar þar í landi
hafi nokkurn áhuga á því að semja
fullan frið og fyrr verður vart
hægt að ljá máls á framtíð Krím-
skagans.
Þá bendir ekkert til þess að
Pútín eða Rússar hafi nokkurn
hug á að skila Krímskaganum eða
vilji ljá máls á viðræðum sem
gætu leitt til samkomulags um
stöðu skagans. Þvert á móti hafa
Rússar hafið uppbyggingu orku-
vera á skaganum sem og aðrar
framkvæmdir sem sýna að þeir
ætla að vera þar til frambúðar.
Mörg dæmi eru um refsiað-
gerðir sem ekki hafa skilað ár-
angri. Eigi að grípa til þvingana
verða að vera einhverjar líkur á að
þær muni hafa áhrif, annars er
vopnið bitlaust. Ljóst er að Pútín
hefur ekki í hyggju að láta Krím-
skagann af hendi og gætu þessar
refsiaðgerðir því staðið óralengi.
Forustumenn Frakklands og
Þýskalands virðast líka hafa sætt
sig við orðinn hlut sem sést á því
að þeir eru hættir að binda afnám
viðskiptaþvingana við Krímskaga.
Með innlimun skagans nýtti
Pútín sér nýjan blossa af rúss-
neskri þjóðernishyggju og þrá
eftir því að Rússland yrði á ný
stórveldi, sem ekki léti þrengja að
sér, og uppskar miklar vinsældir
meðal rússneskra kjósenda.
Ímynd Pútíns sem hinn sterki
landsfaðir Rússlands þýðir að það
er ekki raunverulegur kostur fyr-
ir hann að skila skaganum. Um
leið er ljóst að þótt Rússar finni
fyrir þeim þvingunum sem Vest-
urlönd hafa gripið til þá duga þær
ekki til að hrekja Rússa frá Krím.
Og hvorki þau né almenningur í
þeim eru tilbúin að grípa til þeirra
ráða sem duga, hvað þá vopna. Á
meðan svo er verður staðan
óbreytt.
Fimm ár liðin
frá innlimun
Krímskagans }
Bitlausar þvinganir
Það er varla of-sögum sagt að
núverandi Banda-
ríkjaforseti þyki
með þeim umdeild-
ari sem setið hafa í
Hvíta húsinu og
víst er að pólitískum andstæð-
ingum hans þætti fátt betra en að
stjórnartíð hans yrði sem styst.
Það þarf því ekki að koma á óvart
að nærri því tuttugu frambjóð-
endur hafi nú þegar gefið kost á
sér í forvali Demókrataflokksins
fyrir næstu kosningar. Og enn
gætu fleiri slegist í hópinn á
næstu vikum jafnvel þó að enn sé
tæpt ár í að fyrstu prófkjörin fari
fram.
Vandinn er hins vegar sá að
þeir sem þegar hafa stigið fram
eru annaðhvort allt of reynslulitl-
ir eða þá að þeir höfða lítið til
þeirra kjósendahópa sem fóru frá
demókrötum yfir til repúblikana í
kosningunum 2016, en þeim mun
meira til fólks sem mun alltaf
kjósa demókrata,
sama hvað tautar og
raular.
Sumir þeirra virð-
ast jafnvel telja að
viðvarandi óánægja
með störf Trumps
setji demókrata í dauðafæri til að
hreppa Hvíta húsið. Þar er þó
horft framhjá því að um 41%
bandarískra kjósenda segist vera
sátt með það hvernig Trump hef-
ur farið með embættisskyldur
sínar, og er það nokkru meira en
menn myndu ætla af neikvæðri
umfjöllun um forsetatíð hans.
Ekki ber að efast um að vilji
demókrata til að ná Hvíta húsinu
sé einlægur. Sá vilji getur hins
vegar ekki orðið að veruleika
velji flokksmenn frambjóðanda
sem eingöngu höfðar til grasrót-
ar flokksins. Verði sú raunin er
hætt við að sá muni falla í hóp
með George McGovern og fleiri
sem gjörsamlega mislásu þjóðar-
andann og uppskáru eftir því.
Vandi Demókrata-
flokksins kristallast
í frambjóðendunum }
Trump skoraður á hólm
Í
gær úthlutaði ég 90 milljónum króna
úr lýðheilsusjóði í styrki til 172
verkefna sem öll hafa það markmið
að bæta lýðheilsu þjóðarinnar. Meg-
intilgangur lýðheilsusjóðs er að
stuðla að heilsueflingu og forvörnum ásamt
því að styrkja lýðheilsustarf sem samræmist
markmiðum laga um landlækni og lýðheilsu.
Undanfarin ár hefur sjóðurinn stutt við fjöl-
breytt verkefni á sviði geðræktar, næringar,
hreyfingar og tannverndar auk áfengis-,
vímu- og tóbaksvarna. Í ár var lögð áhersla
á að styrkja verkefni sem varða geðheilsu,
geðrækt, heilbrigt mataræði, svefn, hreyf-
ingu og kynheilbrigði og verkefni sem stuðla
að auknum heilsufarslegum jöfnuði í þágu
minnihlutahópa eða milli kynjanna.
Góð heilsa og heilbrigði þjóðar er lykill að
framtíðinni og hefur áhrif á daglegt líf okkar og mögu-
leika til að dafna og þroskast. Lýðheilsa er margþætt
og áhrifaþættir hennar fjölmargir t.a.m. erfðir, heilsu-
tengd hegðun og margvíslegir umhverfisþættir þ.m.t.
félagslegir efnahagslegir og menningarlegir.
Í nýrri heilbrigðisstefnu sem nú er til meðferðar á
Alþingi er lögð áhersla á að lýðheilsustarf með áherslu
á heilsueflingu og forvarnir sé hluti af allri heilbrigðis-
þjónustu, ekki síst þjónustu heilsugæslunnar. Með því
að leggja áherslu á að fyrirbyggja sjúkdóma og auð-
velda fólki að velja heilbrigðan lífsstíl má draga úr lík-
um á því að það búi við slæma heilsu síðar á
æviskeiðinu eða seinka því að heilsunni
hraki. Embætti landlæknis hefur á undan-
förnum áratug stuðlað markvisst að heilsu-
eflandi starfi í skólum og á vinnustöðum og
gert samstarfssamninga við fjölmörg sveit-
arfélög í landinu um að koma á heilsuefl-
andi samfélagi. Í því felst áhersla á að bæta
bæði hið manngerða og félagslega umhverfi
íbúa, draga úr ójöfnuði, lækka tíðni lang-
vinnra sjúkdóma og draga úr afleiðingum
þeirra með margvíslegu forvarnar- og
heilsueflingarstarfi.
Ein af forsendum öflugs lýðheilsustarfs
er að íbúar landsins séu meðvitaðir um að
þeir beri sjálfir ríka ábyrgð á eigin heilsu
og einnig að skólakerfið, vinnustaðir og
stofnanir séu heilsueflandi og vinni stöðugt
að því að auka hreyfingu og útivist, bæta mataræði og
efla geðrækt því slíkt leiðir til betri heilsu og vellíð-
anar. Stefnumótun og ákvarðanir ríkis og sveitarfélaga
eru forsenda þess að lýðheilsusjónarmið séu sett í for-
grunn og að heilsueflandi samfélag verði innleitt á
landsvísu.
Ég óska styrkþegum öllum til hamingju og hlakka
til að fylgjast með framvindu þeirra verkefna sem
fengu brautargengi í ár.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Styrkir til verkefna á sviði lýðheilsu
Höfundur er heilbrigðisráðherra
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Símafyrirtæki á heimsvísuþurfa að uppfæra kerfi sínmeð 5G-búnaði frá fyrir-tækjum á borð við Huawei í
Kína, Nokia í Finnlandi og Ericsson í
Svíþjóð. Símaframleiðendur þurfa
sömuleiðis að framleiða síma sem
geta tengst þessum kerfum. Þessi
tæknibylting mun hefjast fyrir al-
vöru á þessu ári en áhyggjum hefur
verið lýst af kínverska tæknifyrir-
tækinu Huawei.
Ástralía, Bandaríkin og Nýja-
Sjáland hafa öll ákveðið að setja lög
til að koma í veg fyrir að farsímakerfi
frá Huawei verði sett þar upp. Óttast
ríkin þrjú að kínversk stjórnvöld geti
njósnað um samskiptin þar með bak-
dyraleiðum. Þýskaland ákvað hins
vegar í gær að útiloka ekki Huawei
við útboð á 5G tíðnum þar í landi.
Bandarísk stjórnvöld hafa á síðustu
dögum varað þýsk stjórnvöld við því
að verði Huawei leyft að taka þátt í
5G-væðingu Þýskalands þá deili
bandarískar leyniþjónustur síður
leynilegum upplýsingum með þýsk-
um kollegum sínum. Breska ríkis-
útvarpið, BBC, segir að bandaríski
sendiherrann í Þýskalandi hafi sent
þýskum ráðamönnum bréf þessa efn-
is. Að sögn blaðsins Financial Times
hafa bandarísk yfirvöld einnig þrýst
á Breta að fara ekki í viðskipti við
Huawei.
Angela Merkel, Þýskalandskansl-
ara, segir í samtali við fréttastofuna
AFP að ekki hafi komið til greina að
útiloka Huawei en unnið sé að því að
herða fjarskiptalög í Þýskalandi.
„Hingað til hafa mörg lönd notast við
tækni frá Huawei,“ sagði Merkel á
ráðstefnu í Berlín í gær. „Þess vegna
hefur ríkið ekki haft þá nálgun að úti-
loka neinn framleiðanda en við þurf-
um að setja reglur fyrir þá sem bjóða
í 5G-farsímatíðni.“
Danir í viðskipti við Svía
Á mánudag birtist frétt á vef
danska ríkisútvarpsins um að far-
símafyrirtækið TDC (áður Tele Dan-
mark Communications) hefði ákveðið
að fara í samstarf við Ericsson um
5G-farsímakerfi. Ákvörðun TDC
kemur í kjölfar mikillar umræðu í
Danmörku um öryggisógnina sem
gæti stafað af Huawei. Varnamála-
ráðherra Danmerkur, Claus Hjorth
Frederiksen, benti m.a. á að tengsl
Huawei við kínversk stjórnvöld væru
varhugaverð. Hann undirstrikaði þó
að hann sæi enga ástæðu til að setja
lög gegn Huawei.
Huawei stefndi fyrr í mánuðnum
bandarískum yfirvöldum vegna laga-
setningar þar í landi sem banna alrík-
isstofnunum að eiga viðskipti við
Huawei. Í tilkynningu frá Huawei
kemur fram að málið hafi verið höfð-
að fyrir héraðsdómi í Plano, Texas,
en bandarísk yfirvöld bönnuðu fyrr á
árinu ríkisstofnunum að kaupa bún-
að, þjónustu eða vinnu af Huawei.
Jafnframt er bannað að eiga viðskipti
við þriðja aðila sem er viðskiptavinur
Huawei.
Umræðan ákaflega pólitísk
Fjarskiptafyrirtækið Nova samdi
við Huawei og hefur tekið í notkun
fyrsta 5G-sendinn á Íslandi. Fyrir-
tækið sótti um 5G-tilraunaleyfi hjá
Póst- og fjarskiptastofnun og er
sendirinn á þaki höfuðstöðva Nova
við Lágmúla.
Margrét Tryggvadóttir, forstjóri
Nova, segir í samtali við Morgun-
blaðið að fyrirtækið sé meðvitað um
umræðuna um Huawei. „Við fylgj-
umst mjög vel með umræðunni og
leggjum gríðarlega áherslu á
áreiðanleika og öryggi kerfa okkar.
Við gerum reglulega áhættumat á
kerfum okkar og uppfærum það mat
m.t.t. umræðunnar. Ennþá hefur
ekkert komið fram um óeðlilega eða
óásættanlega veikleika og því miður
virðist umræðan ákaflega pólitísk.
Enn og aftur er öryggið í fyrirrúmi
hjá Nova,“ segir Margrét.
Baráttan um 5G-far-
símakerfið harðnar
AFP
Farsímabylting Þýskaland ákvað ekki að fylgja fordæmi Bandaríkjanna,
Ástralíu og Nýja-Sjáalands og setja lög á notkun 5G-farsímakerfis Huawei.
Meng Wanzhou, fjármálastjóri
Huawei, hefur verið í haldi kana-
dískra stjórnvalda frá því í
fyrra. Hún er jafnframt dóttir
Ren Zhengfei, forstjóra Huawei.
Hún var handtekin í Kanada að
beiðni bandarískra yfirvalda og
hefur verið ákærð fyrir glæpi á
borð við peningaþvætti, banka-
svik og fyrir stuld á viðskipta-
leyndarmálum. Forsvarsmenn
Huawei neita því hins vegar að
fyrirtækið hafi gerst sekt um
eitthvað slíkt. Zhengfei sagði
handtöku dóttur sinnar eiga sér
pólitískar rætur.
Fjármálastjór-
inn handtekinn
HUAWEI
AFP
Í haldi Wanzhou á leið í dómsal.