Fréttablaðið - 15.08.2019, Qupperneq 20

Ég fór eitt sinn í fínt afmælis-boð þar sem boðið var upp á grillaða hamborgara og
kjúkling úr betri kjötverslunum
bæjarins. Með þessu var tilheyr-
andi brauð, ferskt salat og annað
grænmeti. Þegar ljóst var að gest-
irnir höfðu borðað nægju sína tók
gestgjafinn sig til og hreinsaði af
öllum matarbökkunum afgangana
sem voru heilu hamborgarabuffin,
kjúklingalundirnar og nýskorið
salat. Hann henti þessu öllu beint
í ruslið. Mér varð ómótt þegar ég
varð vitni að þessu, en sagði ekkert,
því ég hafði heyrt að hann borðaði
ekki afganga.
Þegar ég er með afmæli og sé að
við fjölskyldan komumst ekki yfir
afgangana áður en þeir úldna þá
býð ég gjarnan gestum að taka mat
með sér heim eða ég frysti þá eða
kem þeim út í önnur hús.
Ég reyni að henda ekki mat ef ég
mögulega kemst hjá því. Ástæðuna
ættu f lest allir í upplýstu samfélagi
að þekkja. Hún er umhverfisins
vegna, almenn sóun, auk þess er
illa farið með þá fjármuni sem
hefur verið varið í matvælin.
Nú hafa nokkrar verslanir tekið
það upp að selja matvæli og aðra
dagvöru á niðursettu verði ef hún
er að nálgast síðasta söludag sem
er mjög jákvætt. Þó vitum við
enn um læsta sorpgáma á bak við
verslanir fulla af nýtanlegum mat-
vælum.
Gætum við ekki gert verslunum
skylt að reyna fyrst að gefa mat-
væli sem þær telja sig þurfa að
henda áður en þau lenda í sorp-
gámunum? Þetta er hægt að gera
með því að láta matvælin standa
í körfum fyrir utan eða í anddyri
verslananna eða með því að gefa
þau til hjálparstofnana eða félaga-
samtaka. Því síðasti söludagur
þýðir oftast að framleiðslufyrir-
tækið geti ekki ábyrgst ferskleika
vörunnar lengur en dagsetningin
gefur til kynna en ekki að varan sé
úldin eða ónýtanleg.
Hendum ekki afmælisafgöngum,
gefum gestum með sér heim.
Gefum vörur sem eru útrunnar.
Ég er viss um að fjölmargir myndu
nýta sér það, umhverfinu og pyngj-
unni til góðs.
Hendum ekki
afmælisafgöngum –
verslunum verði skylt að gefa
Það var mikið gleðiefni, þegar lesa mátti þetta í stjórnar-sáttmála nýrrar ríkisstjórnar:
„Dýralíf á Íslandi er hluti af íslenskri
náttúru sem ber að vernda. Náttúr-
an er auk þess stærsta aðdráttarafl
Íslands fyrir ferðamenn. Endur-
skoða þarf löggjöf um vernd, friðun
og veiðar á villtum fuglum og spen-
dýrum.“ Þarna voru Vinstri grænir
greinilega á ferð. Gott fólk. Gott
mál. Gleðidagur. Fannst manni.
En það er eitt að hafa stefnu og
annað að standa við hana, og, því
miður hafa Vinstri grænir ekki stað-
ið við neitt af því, sem ofangreind
stefna markar. Þessi gleði varð
því skammvinn og endaslepp, og
minnist undirritaður vart annarra
eins vanefnda og hjá VG í þessum
málaf lokki. Vinstri grænir höfðu
skýra stefnu í hvalveiðimálum fyrir
kosningar. Á f lokksþingi 2015 var
samþykkt, að stefna skyldi einarð-
lega að stöðvun hvalveiða.
Því miður fór þetta samt svo, að
á þessu herrans ári hefur sjávar-
útvegsráðherra – auðvitað með
fulltingi forsætisráðherra og ríkis-
stjórnar allrar, ekki fer hann einn
með stærri stjórnunarmál – slegið
öll met í setningu reglugerðar til
hvalveiða; veiða má 2.130 lang-
reyðar og hrefnur 2019-2023.
Skammarlegt met það fyrir VG. Og
nú virðist umhverfisráðherra VG,
undir stjórnarforystu VG, vera að
slá enn eitt metið; Norðurlandamet
í illri meðferð hreindýra.
1. ágúst máttu hreindýraveiði-
menn byrja að drepa hreindýrskýr,
í byrjun frá 2ja mánaða gömlum
kálfum þeirra, allt að 1.043 kýr, en
kálfarnir fæðast í seinni hluta maí,
og eru því kálfaskinnin rétt farin
að standa vel í fæturna, þegar farið
er að drepa þá frá fullmjólkandi
mæðrum þeirra.
Ef bæði lifa, drekkur kálfur
minnst í 5-6 mánuði og fylgir móður
sinni fram á næsta vor. Ákvörðun
um, hvenær dráp á hreindýrskúm
megi hefjast, er í höndum umhverf-
isráðherra, en honum til ráðgjafar
standa Umhverfisstofnun og Nátt-
úrustofa Austurlands. Það ótrúlega
við þetta kerfi er þó það, að greiðsl-
ur fyrir veiðileyfi, sem nema hvorki
meira né minna en 150 milljónum
króna á ári, renna til Umhverfis-
stofnunar, sem heldur um helmingi
fjárins, og svo að nokkrum hluta til
Náttúrustofu Austurlands.
Þurfa þessar stofnanir því á
mestum mögulegum veiðum og
lengstum mögulegum veiðitíma
að halda til að tryggja fjárhagslega
afkomu sína.
Þetta veiðkerfi, sem einhver
skynlítill og ógæfulegur ráðherra
kom á og aðrir svipaðir viðhéldu –
væntanlega með dyggum stuðningi
veiðimanna, en hjá þeim virðist fátt
gilda, nema að drepa sem fyrst og
mest af þessum saklausu, tignarlegu
og varnarlausu dýrum, veiðigleði
sinni og drápsfýsn til fullnægingar
– þýðir því í reynd, að þeir menn
og þær stofnanir, sem eiga að gæta
verndar og velferðar dýranna, þurfa
að standa að sem umfangsmestu
drápi þeirra til að tryggja eigin fjár-
hagsafkomu.
Ef hægt er að tala um snillinga
í heimsku eða ljótum leik, þá á
það við um höfunda þessa kerfis.
Því miður fyrirfinnast veiðifíklar
í öðrum löndum líka, og mætti
kannske ætla, að þetta veiðilið,
t.a.m. á Norðurlöndunum, sé ekkert
skárra en veiðifíklar hér.
Í Noregi má þó ekki byrja
að drepa hreindýrskýr fyrr en
20.  ágúst, og stendur veiðitími
hreindýra þar aðeins til 10. sept-
ember. „Árásartíminn“ á saklaus
og varnarlaus dýrin, með því hræði-
lega álagi, ofsahræðslu og öngþveiti,
sem honum fylgir, stendur því
„aðeins“ í 21 dag.
Þar sem kálfar fæðast nokkru fyrr
í Noregi en hér – það vorar þar fyrr
– eru þeir því a.m.k. 3ja mánaða,
þegar dráp mæðra þeirra hefst.
Höfum við, í Jarðarvinum, lagt hart
að umhverfisráðherra, að hann fylgi
a.m.k. þessu fordæmi Norðmanna,
en, því miður, höfum við talað fyrir
daufum eyrum.
Hér eru yngstu kálfar sem sagt 2ja
mánaða, og ekki nóg með það, held-
ur er farið að drepa feður þeirra hér
15. júlí, þegar yngstu kálfar eru rétt
6 vikna, en auðvitað fara skotárásir
á tarfa ekki fram hjá öðrum dýrum
í hópnum – kálfum jafnt og sem
kúm – með þeirri skelfingu, sem
þeim fylgir. Hér halda hreindýra-
veiðar síðan áfram til 20. septem-
ber, og stendur því haustveiðitími
í 67 daga.
Elgir eru líka af hjartarætt. Elgs-
kálfar fæðast á sama tíma í Svíþjóð
og hreindýrskálfar í Noregi; um
miðjan maí. Elgsveiðar hefjast þó
ekki þar fyrr en 3. september, þegar
yngstu kálfar eru minnst 3,5 mán-
aða, og standa til 25. september, í 22
daga. Dádýr eru líka náskyld hrein-
dýrum. Í Svíþjóð fæðast kálfar líka
um miðjan maí. Dádýrskýr má hins
vegar ekki fara að veiða þar fyrr en
1. október; þegar yngstu kálfar eru
um 4,5 mánaða.
Allir, sem eitthvað þekkja til
spendýra, vita, að það er mikill
munur á burðum 2ja mánaða og
3-4 mánaða ungviðis. Tekur ung-
viðið miklum framförum 3ja og
4ða mánuðinn, og styrkist til muna.
Má merkja þetta t.a.m. á hvolpum,
kálfum og folöldum. Þetta virða
Norðmenn og Svíar, enda gildir hjá
þeim veiðisiðfræði, sem hér virðist
óþekkt, og telst það í góðu lagi, að
setja 2ja mánaða hreindýrskálfa út
á Guð og gaddinn.
Hvar er gott hjartalag okkar
Íslendinga gagnvart dýrum og
öðrum lífverum eiginlega komið?
Norðurlandameistarar í dýraníði?
Ole Anton
Bieltvedt
stofnandi
og formaður
Jarðarvina Ef hægt er að tala um snill-
inga í heimsku eða ljótum
leik, þá á það við um höf-
unda þessa kerfis.
Mikið hefur verið rætt um fiskeldi og sportveiði að undanförnu. Oft er þessu
tvennu stillt upp sem andstæðum
en í raun eiga þessar greinar margt
sameiginlegt og hafa möguleika til
að vaxa með góðri samvinnu.
Hvergi í heiminum eru stundaðar
jafn miklar sleppingar á seiðum Atl-
antshafslax í þeim tilgangi að efla
laxveiði í ám eins og á Íslandi. Slíkar
aðferðir eru í raun nátengdar fiskeldi
enda eru seiðin alin í eldisstöðvum.
Samkvæmt skilgreiningu Alþjóða-
hafrannsóknaráðsins (ICES) eru
villtir laxastofnar skilgreindir sem
„stofnar sem viðhalda sér sjálfir
með engum eða afar takmörkuðum
sleppingum seiða úr eldi“. Það er
því spurning hvort umfangsmiklar
sleppingar breyti flokkun viðkom-
andi laxastofna í íslenskum ám.
Hvernig fer val á villtum laxi fram
fyrir frjóvgun og ræktun í eldisstöðv-
um? Þegar villtur fiskur er tekinn til
frjóvgunar er valinn mjög lítill hluti
stofnsins. Eins og gefur að skilja hefur
slíkt val, sem oft er byggt á stærð
fisksins, áhrif á genasamsetningu
stofns í viðkomandi laxveiðiá.
Sjálfur er ég hvorki á móti seiða-
né hrognasleppingum í laxveiðiár
og þá sérstaklega á svæðum þar sem
erfitt eða ómögulegt er fyrir villta
laxastofna að dafna. En það gefur
augaleið að slíkar sleppingaað-
gerðir, jafnt sem framkvæmdir á
borð við stíflugerð og laxastiga og
jafnvel sportveiði, ættu varla að
flokkast undir „náttúruvernd“ ólíkt
því sem haldið hefur verið á lofti í
fjölmiðlum og af hálfu sumra af sam-
tökum veiðiréttarhafa undanfarið.
Einnig hefur komið fram að Haf-
rannsóknastofnun hyggist nú taka
við fjárframlögum frá auðkýfingn-
um Jim Ratcliffe. Vonandi verða þau
framlög til þess að hjálpa stofnun-
inni að sinna af hlutleysi lögbundnu
eftirlitshlutverki sínu varðandi mál-
efni laxeldis.
Ég undrast hins vegar þögn aðila
eins og Náttúruverndarsamtaka
Íslands um þessa hluti. Þess má geta
að þau hafa ekki þegið boð okkar
um viðræður eða um að koma í
heimsókn til að kynna sér fiskeldi á
Vestfjörðum. Samtökin hafa af ein-
hverjum ástæðum skipað sér í flokk
með veiðiréttarhöfum þrátt fyrir
þau inngrip sem þeir standa fyrir og
rakin voru hér.
Getur verið að þessar fyrirhuguðu
stórframkvæmdir í uppbyggingu
sportveiði verði að veruleika án
umhverfismats og án athugasemda
af hálfu náttúruverndarsamtaka hér
á landi?
Fiskeldi og sportveiði
Hlutfall fyrstu kaupenda af heildarfjölda íbúðarkaup-enda hefur farið stöðugt
vaxandi á síðastliðnum misserum
og árum að því er fram kemur í
nýjustu mánaðarskýrslu Íbúða-
lánasjóðs. Það eru mjög jákvæðar
fréttir og sýna að nú sé orðið auð-
veldara en áður fyrir stærri hóp að
safna fyrir útborgun í íbúð. Það er
sérstaklega ánægjulegt í ljósi þess
að eitt af lykilatriðunum í yfir-
lýsingu stjórnvalda um stuðning
við lífskjarasamninga aðila vinnu-
markaðarins frá því í vor var að auð-
velda ungu fólki og tekjulágum að
komast inn á fasteignamarkaðinn.
Betur má ef duga skal
Þetta er vissulega fagnaðarefni en
betur má ef duga skal. Í skýrslu sem
verkefnisstjórn, sem ég skipaði til
að fjalla um aðgerðir til að lækka
þröskuld ungs fólks og tekjulágra
inn á húsnæðismarkaðinn, skilaði
af sér í vor, kom fram að þröskuldur
ungs fólks og tekjulágra inn á hús-
næðismarkað væri enn of hár. Þrátt
fyrir aukinn kaupmátt og sögulega
lága raunvexti. Í félagsmálaráðu-
neytinu er því unnið að því, í sam-
starfi við Íbúðalánasjóð og aðila
vinnumarkaðarins, að útfæra enn
frekari úrræði til stuðnings fyrstu
kaupendum og tekjulágum.
Hinir tekjulægstu
mega ekki gleymast
Húsnæði er grunnþörf allra og það
er óábyrgt ef við skiljum stóra hópa
eftir á húsnæðismarkaði. Leigu-
markaðurinn nærri því tvöfaldaðist
í kjölfar efnahagshrunsins haustið
2008 og samkvæmt könnun Íbúða-
lánasjóðs telja 92% leigjenda það
óhagstætt að leigja og einungis 8%
telja sig geta farið af leigumarkaði
innan sex mánaða. Þá er ótalið allt
það fólk sem missti húsnæði sitt
í efnahagshruninu og hefur ekki
komist inn á fasteignamarkaðinn á
nýjan leik. Í mörgum tilfellum nær
það fólk einfaldlega ekki að brúa
bilið sem til þarf til að leggja fram
20-30% eigið fé við kaup á íbúð.
Þessir hópar mega ekki gleymast.
Félagsmálaráðuneytið vinnur að
margvíslegum fleiri aðgerðum til að
stuðla að auknu jafnvægi og stöðug-
leika á húsnæðismarkaði. Nýlega
var kynnt í samráðsgátt stjórnvalda
tilraunaverkefni á vegum Íbúðalán-
sjóðs til þess að bregðast við vanda
sveitarfélaga á landsbyggðinni.
Bind ég miklar vonir við að það
geti orðið til þess að rjúfa stöðnun í
atvinnumálum landsbyggðarinnar
þar sem skortur á hentugu íbúðar-
húsnæði hamlar oftar en ekki upp-
byggingu atvinnulífs í héraði.
Á næsta þingi hyggst ég síðan
mæla fyrir umfangsmiklum breyt-
ingum á lögum sem varða húsnæð-
ismál. Þar á meðal eru breytingar
á lögum um almennar íbúðir sem
þegar hafa verið kynntar en þær
felast meðal annars í breytingum
á tekju- og eignamörkum þannig
að f leiri eigi kost á að leigja og búa
í almennum leiguíbúðum. Sömu-
leiðis eru fyrirhugaðar breytingar á
húsaleigulögum til að tryggja enn
betur réttarstöðu leigjenda.
Með fyrirhugaðri sameiningu
Mannvirkjastofnunar og þess hluta
Íbúðalánasjóðs sem snýr að fram-
kvæmd húsnæðisstuðnings stjórn-
valda verður til ný öflug húsnæðis-
stofnun. Stofnunin fær það hlutverk
að framfylgja stefnu stjórnvalda um
að almenningur hafi ávallt aðgang
að viðunandi og öruggu húsnæði á
viðráðanlegu verði í samræmi við
þarfir hvers og eins, óháð efnahag
og búsetu. Sú krafa kom jafnframt
skýrt fram í lífskjarasamningunum.
Framangreindar aðgerðir eru skref
í þessa átt.
Aðgerðir á húsnæðis-
markaði að skila árangri
Húsnæði er grunnþörf allra
og það er óábyrgt ef við
skiljum stóra hópa eftir á
húsnæðismarkaði.
Ásmundur Einar
Daðason
félags- og
barnamála-
ráðherra
Sigurður
Pétursson
fiskeldisbóndi
hjá Arctic Fish á
Vestfjörðum
Ellen Calmon
varaborgarfull-
trúi og fulltrúi í
framkvæmda-
stjórn Sam-
fylkingarinnar
1 5 . Á G Ú S T 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R20 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
1
5
-0
8
-2
0
1
9

0
5
:0
9
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
3
9
6
-A
D
0
C
2
3
9
6
-A
B
D
0
2
3
9
6
-A
A
9
4
2
3
9
6
-A
9
5
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
A

F
B
0
4
8
s
_
1
4
_
8
_
2
0
1
9
C
M
Y
K