Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.2019, Blaðsíða 84

84 PRESSAN 31. maí 2019
A
ð borða pöddur er tilhugs­
un sem flestum Íslending­
um býður við. Hugsanlega
verða þær samt komn­
ar inn í vikumatseðlilinn áður en
langt um líður því að skordýra­
át er á mikilli uppleið á Vestur­
löndum. Þróunin er þegar hafin í
Bandaríkjunum og
skordýrabú spretta upp eins og
gorkúlur. Helsta vandamálið hef­
ur ekki verið að koma í veg fyrir
að fólki bjóði við skordýrunum,
heldur að lágmarka framleiðslu­
kostnaðinn til að gera vöruna
samkeppnishæfa við kjúkling og
aðra matvöru. Í Flórída hefur ungt
og tæknimenntað fólk stofnað
krybbubú og notar nýjar og skil­
virkari aðferðir en áður þekktust.
Eins og að sannfæra smá-
börn um að fara í bað
Landbúnaður hefur
tekið miklum fram­
förum á undan­
förnum árum og
áratugum. Fjós eru að verða sí­
fellt tæknivæddari, áburðurinn og
fóðrið betra og húsdýrin almennt
stærri og heilsuhraustari en áður.
Húsdýrin hafa þó lengst af verið
hin sömu. Ær, kýr, hross, svín og
hænsfuglar hér á Íslandi. Geitur,
lamadýr, asnar og hreindýr víðs
vegar úti í heimi.
En ný stétt er að verða til í land­
búnaðinum vestra, skordýra­
bændur. Algengustu húsdýrin
sem þeir halda eru krybbur.
Krybbur hafa reyndar lengi ver­
ið ræktaðar í Taílandi og Indókína
og þar eru krybbur borðaðar sem
snakk. Vesturlönd eru
hins vegar að taka sín
fyrstu skref í skordýraáti en
krybbubúskapur er að tækni­
væðast eins og annar landbúnað­
ur.
Trina Chiasson, James Ricci
og Ray Snorkel stofnuðu krybbu­
bú í LaBelle í Flórída. Bakgrunn­
ur þeirra liggur hins vegar allt
annars staðar en í búskap. Þau
eru tæknimenntuð borgarbörn
sem störfuðu í hugbúnaðargeir­
anum og seldu sprotafyrirtæki.
Takmark þeirra er að gera krybbu­
búskap sjálfbæran og afkastamik­
inn, rétt eins og kjúklingabúskap.
Eitt helsta vandamálið hefur
verið að fá krybburnar til að fjölga
sér hratt og örugglega. Hingað
til hafa þær verið settar í rakan
barnamosa og síðan reynt að tæla
afkvæmin til að skríða ofan í mál
eða glös. Snorkel segir: „Þetta
er eins og að reyna að sannfæra
nokkur þúsund smábörn um að
fara í bað.“
Chiasson segir: „ Kostnaðurinn
við þessa leið er allt of hár í nú­
verandi matarframleiðslukerfi.
Miðað við hversu ódýrt það er
að rækta kjúkling þá kemst þetta
ekki einu sinni nálægt því og skýr­
ir af hverju pund af beinlausri
kjúklingabringu kostar rúmlega
þrjá dollara en pund af krybbum
kostar fimmtán dollara.“
Önnur skordýr vandamál
Þríeykið vinnur nú að nýjum
lausnum til ræktunar og fetar sig
áfram, bæði með tæknikunnáttu
sinni og hyggjuviti. Sett hafa ver­
ið upp stór og opin plastílát fyrir
krybburnar. En þær komast ekki
upp úr þar sem á barmana er úðað
glæru og hálu epoxýefni. Þúsundir
krybba eru geymdar í hverju íláti.
Kvendýrin eru geymd í stór­
um málmílátum sem innihalda
einnig barnamosa. Þetta lítur út
eins kaka í bökunarformi. Eggin
eru síðan flutt í hitaskápa þar sem
þau ungast út. Þaðan er ungviðið
flutt í eins konar eggjabakka úr
pappa. Allt framleiðsluferlið er
nýtt af nálinni og minnir um margt
á kjúklingabú. Þetta er færibanda­
vinna, mun einfaldari og mun
hraðvirkari en áður hefur þekkst í
krybbubúskap.
Krybbubúskapur og önnur
skordýrarækt er mjög viðkvæm
starfsemi og lítið má út af bera
svo illa fari. Maurar, sníkjudýr og
önnur rándýr geta ógnað krybb­
unum og aðstæðurnar verða að
vera fullkomnar. Borgarkrakkarn­
ir hafa fundið einfalda leið til að
hindra maura frá því að komast að
krybbunum og krybbueggjunum.
Geymslurnar standa á sökklum
með vatni svo maurarnir geta ekki
klifrað upp. Þetta er ein af þeim
einföldu en hugvitssömu leiðum
sem þau hafa þróað.
Tegundir þarf að velja vel
Árið 2017 velti skordýraræktin
í Bandaríkjunum 55 milljónum
dollara, eða tæpum 7 milljörðum
króna. Hefur markaðurinn stækk­
að mjög hratt, sérstaklega eftir út­
komu skýrslu Sameinuðu þjóð­
anna frá árinu 2013 þar sem sagt
var að skordýrarækt væri leið til að
mæta próteinþörf samfara fólks­
fjölgun í heiminum. Í Bandaríkj­
unum eru nú á bilinu tuttugu til
fjörtíu skordýrabú og 540 fyrirtæki
koma að einhverju leyti að skor­
dýrarækt.
En mörgum hefur mistekist.
Kevin Bachhuber stofnaði
krybbubú í Youngstown í Ohio­
fylki árið 2014. Búið var það fyrsta
til að standast skoðun frá Banda­
ríkjastjórn um skordýrarækt til
manneldis. En á aðeins nítján
dögum dóu allar krybburnar, sex
milljónir talsins.
„Krybbur eru heimskar, og þær
munu drekkja sér ef þær geta,“
sagði Bachhuber. „Hversu erfið er
krybburækt? Svo erfið að ég er í
fullri vinnu við að segja fólki hvað
fór úrskeiðis.“
Krybbur eru ekki einu ætu
skordýrin í veröldinni. Um 2.000
tegundir eru vel til þess fallnar. En
einnig verður að líta til annarra
þátt svo sem áhrifa á umhverfið.
Til eru æt skordýr sem lifa á kjöti
og sum, til dæmis termítar, gefa frá
sér metangas sem er afar slæmt
vegna loftslagsmála. Ræktunin
getur einnig krafist mikillar orku.
Umhverfisspor skordýraræktunar
getur því verið töluvert.
Á meðal ætra skordýra má
nefna engisprettur, maura, trjálús,
ánamaðka, marmaratítur, sporð­
dreka, klaufhala og birkisprota­
lýs. n
ALLAR ALMENNAR
FATAVIÐGERÐIR
TÖKUM AÐ OKKUR
Malarhöfða 2
8941825
Erum á
LOST.IS
Nýjar leiðir í skordýrarækt
n Ungt og tæknimenntað fólk reynir fyrir sér n Umhverfissporið getur verið stórt
Krybbur Framandi lostæti.
Kristján Kristjánsson
ritstjorn@dv.is
Trina Chiasson Stofnaði
krybbubú í Flórída.