Skessuhorn - 26.04.2006, Page 20

20
MIÐVIKUDAGUR 26. APRIL 2006

/
Landmælingar Islands á Akranesi 50 ára
Landmælingar íslands eru 50 ára yfir í 27 sumur á árunum 1900 til
þessu ári og verður tímamótanna
minnst með ýmsum hætti á árinu.
Unnið hefur verið afmælismerki til
að minna á tímamótin, sem alfarið
var hannað af starfsmönnum stofn-
unarinnar. Þá verður gefin út sér-
stök afmælisútgáfa af fréttabréfinu
Kvarðinn þar sem saga stofnunar-
innar verður rakin í stuttu máli og
einnig verður opnuð sérstök af-
mælissíða á heimasíðunni lmi.is
þar sem sagan í máli og myndum
verður aðgengileg. Vegaatlas í
mælikvarðanum 1:200.000 var gef-
inn út í síðustu viku en þar er
byggt á sams konar útgáfu og sleg-
ið hefur í gegn hjá systurstofnun
Landmælinga Islands í Danmörku.
Almenningi verður boðið til opins
húss í tengslum við Vökudaga sem
haldnir verða á Akranesi í haust og
einnig eru uppi hugmyndir um að
efna til samkeppni meðal hluta
grunnskólanema á Akranesi þar
sem þeir spreyttu sig við að búa til
kort af Islandi. Starfsfólk stofhun-
arinnar og makar þeirra gerðu sér
glaðan dag í tilefni af hálfrar aldar
afmælinu þann 19. apríl sl. og sam-
gladdist umhverfisráðherra starfs-
mönnum við það tækifæri.
Aðdragandi að
stofnun LMI
Upp úr aldamótunum 1900 var
lagður grunnur að þeim mælingum
hér á landi sem kort af Islandi hafa
byggst á til þessa. Danska hermála-
ráðuneytið gaf út tilskipun til land-
mælingadeildar herforingj aráðsins
um að leggja grundvöll að nýjum
landmælingum og kortagerð á Is-
landi. Þetta mikla verkefni stóð
1940, þar með talinn allur undir-
búningur. Verkið önnuðust 70
landmælinga- og kortagerðarmenn
og um það bil 300 aðstoðarmenn,
íslenskir og danskir. Arið 1928 var
danska landmælingastofnunin
Geodætisk Institut stofnuð og tók
hún við verkinu af herforingjaráð-
inu.
Arið 1955 hófust umfangsmiklar
landmælingar á Islandi að frum-
kvæði Norður Atlantshafsbanda-
lagsins, en þær voru liður í stærra
mælingaverkefni landa við Norður
Atlantshaf. Kortagerðarstofnun
bandaríska varnarmálaráðuneytis-
ins, AMS, hafði yfirumsjón verks-
ins á Islandi en samstarfsaðilar
voru Landmælingar Islands og
Geodætisk Institut. Ekki hafði tek-
ist að ljúka mælingunum sumarið
1955 og var þeim því fram haldið
sumarið 1956.
Árið 1951 bættist við þáttur í
starfsemi kortagerðarinnar á Is-
landi, taka og gerð loftmynda til
kortagerðar. Að vísu höfðu Danir
tekið ljósmyndir úr lofti árin 1937
og 1938 af nokkrum afmörkuðum
svæðum til að flýta fyrir og auð-
velda gerð korta af hálendinu, en
fýrirkomulag þeirrar myndatöku
var annars eðlis en þeirrar sem al-
mennt er notuð til kortagerðar.
Brautryðjandinn Agúst
Ágúst Böðvarsson, sem unnið
hafði með dönsku mælingamönn-
unum frá árinu 1931, var braut-
ryðjandi á Islandi hvað snerti ýmsa
þætti í kortagerð og í töku og gerð
loftmynda til kortagerðar. Sumarið
1951 tókst honum að útvega not-
Starfsmenn Landmœlinga Islands vinna við kortagerð og njóta hér aðstoðar þyrlu Landhelgisgæslunnar.
aða ljósmyndavél frá breska hern-
um í Englandi og var hún notuð til
ljósmyndatöku yfir Reykjavík fyrir
mælingadeild Reykjavíkurbæjar.
Þær myndir voru notaðar til að
búa til loftmyndakort af bænum
sem var mikið framfaraskref á
þeim tíma.
Árið 1953 sá Ágúst um að keypt
væri til landsins ný myndavél frá
Sviss, sérstaklega hönnuð og útbú-
in til loftmyndatöku til kortagerð-
ar. Þar sem ekki fékkst til kaupana
sérstök fjárveiting úr ríkiskassan-
um komu, auk mælingadeildar
Vegamálaskrifstofunnar, nokkrar
fleiri opinberar stofnanir að kaup-
unum. Hófst þar með hjá Land-
Gunnar H Kristinsson s'ólustjóri afhendir SigríSi Önnufyrsta eintakið af„Island Vegaatlas. “
Vegaatlas kominn út hjá
Landmælingum
í kvöldverðarhófi sem haldið var
í tilefhi af 50 ára afmælis Land-
mælinga Islands á Akranesi af-
hendi Gunnar H. Kristinsson
sölustjóri stofnunarinnar Sigríði
Onnu Þórðardóttur, umhverfis-
ráðherra fyrsta eintakið af nýrri
kortabók sem ber nafnið „Island
Vegaatlas." Eins og nafnið gefur til
kynna er hér um að ræða bók með
vegakorum af Islandi. Kortin eru í
mælikvarðanum 1:200.000. Einnig
eru í bókinni gagnleg þemakort
þar sem finna má upplýsingar um
gististaði, ýmsa möguleika til af-
þreyingar og söfn á landinu. Bókin
er í nýstárlegu broti sem ekki hef-
ur verið nýtt við útgáfu landakorta
hér á landi.
Gunnar segir þetta brot hafa
verið notað við útgáfu slíkrar bók-
ar í Danmörku og sú bók hafi sleg-
ið í gegn. Einnig er mælikvarði
bókarinnar nýlunda því áður hafa
aðeins verið gefin út vegakort í
mælikvarðanum 1: 250.000 og
1:500.000. Segir Gunnar að með
útgáfu bókarinnar í þessu broti og
þessum mælikvarða sé verið að
koma til móts við þarfir kröfu-
harðs markaðar á Islandi.
I kortum bókarinnar eru yfir 15
þúsund örnefni og þau eru einnig í
nafnaskrá. Ornefnin voru öll yfir-
farin af Ornefnastofhun Islands.
Bókin fer í almenna dreifingu í
næstu viku. Þess má geta að askja
bókarinnar er límd saman í
Fjöliðjunni á Akranesi og starfs-
menn þar sjá einnig um að brjóta
bókina og pakka henni í öskjuna.
HJ
mælingum íslands tímabil þessarar
sérhæfðu myndatöku sem stóð yfir
kerfisbundið til ársins 1998. Eftir
þann tíma hafa einkafýrirtæki séð
um loftmyndatöku á Islandi.
Stofiiun Landmælinga
Islands
í ársbyrjun 1956 lét Geir G
Zoéga af embætti vegamálastjóra
og varð forstjóri nýrrar íslenskrar
stofnunar sem sett var yfir verk-
efnið um landmælingar, loft-
myndatökur og gerð korta af Is-
landi; Landmælingar Islands.
Stofnunin heyrði undir Sam-
gönguráðuneytið. Forstjórinn
hafði ekki skrifstofu og vann því
verkefhi sín á heimili sínu. I janúar
árið 1959 andaðist Geir. Ágúst
Böðvarsson, sem hafði yfirgrips-
mikla þekkingu á sviði landmæl-
inga og kortagerðar, var þá skipað-
ur forstjóri Landmælinga Islands.
Árið 1961 var stofnunin flutt af
Seljavegi 32 að Laugavegi 178. Þar
rýmkaðist svo um munaði um
starfsemina.
Starfsemin í fyrstu
Meginþunginn í starfsemi Land-
mælinga Islands á þessum árum
var endurskoðun og útgáfa kort-
anna sem Danir höfðu mælt og
teiknað og einnig þeirra korta sem
til urðu við NATO verkefnið. Árið
1972 ákváðu stjórnendur fjögurra
stofnana; Landmælinga Islands,
Fasteignamats ríkisins, Landnáms
ríkisins og Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins að hefja samstarf á
sviði gróður- og jarðakortagerðar.
Akveðið var að kortagerðin færi
fram hjá Landmælingum Islands.
Kortin skyldu vera í mælikvarða
1:10 000 og af gerð svo kallaðra
orthokorta, en það eru kort sem er
flatarlega rétt loftmynd með hæð-
arlínum, örnefnum og öðrum upp-
lýsingum sem kortunum var ætlað
að sýna. Með aðstoð sérstaks fram-
lags úr ríkissjóði og styrks frá Sam-
einuðu þjóðunum tókst ofan-
greindum stofnunum að afla nauð-
synlegra tækja. Tækin voru tekin í
notkun hjá Landmælingum Islands
árið 1975 og kortagerðin hófst.
Kortin, sem gerð voru á filmur,
voru ekki prentuð til útgáfu, held-
ur afrituð á ljósmyndapappír eftir
pöntun. Þessi kortagerð lagðist af
árið 1986 vegna fjárskorts. Á yfir-
liti yfir framleiðslu þeirra eru um
það bil 260 titlar skráðir, megin
hluti þeirra er af Suður- og Suð-
vesturlandi.
Flutningur til Akraness
Þann 3. júlí 1996, tilkynnti þá-
verandi umhverfisráðherra, Guð-
mundur Bjarnason, þá pólitísku
ákvörðun sína að flytja starfsemi
Landmælinga Islands til Akraness
og tæki stofnunin þar til starfa 1.
janúar 1999. Vegna þessarar fýrir-
varalausu ákvörðunar braust út
mikil ólga og reiði meðal starfs-
fólks LMÍ, 30 að tölu. Tilkynning-
in bar meðal annars með sér að
starfsfólk flytti búferlum með
stofnuninni til Akraness.
Fyrr á árum höfðu ráðherrar
bryddað á þessari hugmynd um
flutning LMI út á land, en alltaf
látið málið niður falla. I trausti
þess að flutningur LMI frá Reykja-
vík heyrði sögunni til hafði verið
búið mjög vel um stofnunina að
Laugavegi 178 í Reykjavík. Mikil
blaðaskrif trrðu um þetta hitamál,
flest á móti flutningi. Endirinn
varð sá að stofnunin var flutt til
Akraness og tók þar til starfa á til-
settum tíma, en þá hafði helming-
ur starfsfólks sagt upp störfum.
Á árinu 1998 var einnig gerð
samstarfsyfirlýsing milli Landmæl-
inga Islands og Orkustofnunar um
að LMI tækjust á hendur það hlut-
verk á sviði landmælinga sem OS
hafði sinnt um árabil og enn frem-
ur að taka við miklu safni gagna á
þessu sviði sem þar hafði verið
byggt upp. Sumarið 1998 var síð-
ast flogið kerfisbundið loftmynda-
flug á vegum LMI. Ef nýrra loft-
mynda var þörf önnuðust erlendir
aðilar myndatökuna. I byrjun nóv-
ember árið 2000 skrifuðu stjórn-
endur Landmælinga Islands og
Fasteignamats ríkisins undir sam-
starfssamning á sviði landmælinga
og landskráningar, undir heitinu
Landskrá fasteigna. Þessum stofn-
unum hafði með lögum og reglu-
gerðum verið falin skyld og sam-
þætt verkefhi á ofangreindum svið-
um. Áformað var að fela LMI að
hafa umsjón með menntun, fag-
gildingu og vottun landmælinga-
manna, sem réttindi fengju til að
mæla og skilgreina lönd og lóðir
og skilað gætu niðurstöðum mæl-
inga í forskráningu Landskrár fast-
eigna, sem LMI hefðu umsjón
með.
Samkeppnisrekstur
skilinn frá
Árið 2000 var samkeppnisrekst-
ur skilinn frá öðrum rekstri stofh-
unarinnar og í febrúar árið 2001
tók gildi nýtt skipurit þar sem ffam