Morgunblaðið - 30.05.2019, Blaðsíða 16

16 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. MAÍ 2019
VIÐTAL
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
„Atlantshafsbandalagið er ekki bara hern-
aðarbandalag, það er svo miklu meira, banda-
lagið snýst um lýðræði og að leyfa nýjum lýð-
ræðisríkjum að verða til,“ segir Madeleine
Moon, forseti þingmannasamtaka Atlantshafs-
bandalagsins, en hún var stödd hér á landi fyr-
ir skemmstu. Þingmannasamtökin voru stofn-
uð árið 1954 og hafa allar götur síðan gegnt
hlutverki samráðsvettvangs, þar sem þing-
menn bandalagsríkjanna hafa getað ráðfært
sig hver við annan um sameiginlega hagsmuni
ríkjanna í öryggis- og varnarmálum.
Eitt af hlutverkum þingmannasamtakanna
er að mati Moon það að auka vitund almenn-
ings í ríkjum bandalagsins um öryggis- og
varnarmál. „Samtökin eru áhugaverð, því við
höfum ekki yfirumsjón eða stjórn yfir ákvörð-
unum bandalagsins, heldur er þetta eingöngu
samráðsvettvangur þar sem þingmenn þjóð-
anna geta farið yfir hvaða álitamál sem snerta
bandalagið eru í deiglu innan hvers ríkis og
velt upp hvernig hægt sé að auka skilning á
þeim heima fyrir.“
Ofurhetjubandalag?
Hún segir brýnt að auka skilning almenn-
ings á hlutverki Atlantshafsbandalagsins.
„Eftir endalok kalda stríðsins fórum við að
taka friðinn sem gefinn, svo mjög að við hætt-
um að tala um það hvernig ætti að tryggja ör-
yggi okkar, og hættum um leið að tala um
hvaða stofnunum við hefðum komið okkur upp
til þess að tryggja friðinn.“
Moon vísar til nýlegrar skoðanakönnunar í
Kanada þar sem fólk var spurt fyrir hvað
NATO stæði. Þar hafi borið á að einhverjir
svarendur hafi talið bandalagið hluta af „Jus-
tice League of America“, bandalagi ofurhetja á
borð við Leðurblökumanninn og Súpermann.
„Þeir sem voru minnst með á nótunum voru
ungt fólk og konur, þannig að það er verkefni
mitt að endurreisa aftur þann skilning sem
var, hvert hlutverk bandalagsins er,“ segir
Moon með miklum sannfæringarkrafti í rödd-
inni.
Hún vísar jafnframt til þess að á sínum tíma
hafi það verið fulltrúar þingmannasamtakanna
sem hafi ferðast til fyrrverandi Sovétlýðvelda
og austantjaldsríkja og boðið fram aðstoð við
að breyta löndum, sem þar til nýlega höfðu bú-
ið við einræði, í lýðræðis- og þingræðisríki.
Hnattstaðan að breytast ört
Talið berst að þátttöku og framlagi Íslands
til Atlantshafsbandalagsins. Moon segir að Ís-
land muni gegna lykilhlutverki á komandi ár-
um. „Eitt af því sem slær mig er að ég tel að Ís-
lendingar átti sig ekki á því hvernig hnattstaða
landsins hefur breyst og er að breytast. Þegar
þú horfir á landakortið sérðu Evrópu hér og
Ameríku þar, Grænland og Ísland þarna í
norðri. En Ísland er nú í óðaönn að verða mið-
punkturinn,“ segir Moon.
Hún bætir við að hlýnun jarðar fylgi ýmsar
öryggisógnir og önnur vandamál, en að um leið
hafi hún orðið til þess að snúa landakortinu á
vissan hátt á hvolf. „Í hundruð ára hafa við-
skipti milli Evrópu og Asíu farið suður fyrir
Afríku og norður, en með bráðnun íshellunnar
geta viðskiptin farið norðurleiðina, og hverjir
eru þar í veginum, nema Ísland?“ spyr Moon.
„Þið eruð í óðaönn að verða miðstöð þessara
viðskiptatækifæra og hvernig það mun spilast
og hverjar afleiðingarnar fyrir Ísland verða er
eitthvað sem þarf að koma í ljós.“
Moon segir Íslendinga heppna að því leytinu
til að fulltrúar Íslands hjá þingmannasamtök-
unum séu mjög vel meðvitaðir um þessar
áskoranir og ólmir í að taka þátt í umræðum og
deila skilningi sínum. Fulltrúar Íslands séu því
mikilsmetnir á vettvangi samtakanna. „Ég veit
að það er ekki vinsælt að þingmenn ferðist til
útlanda á vegum skattborgaranna, en svörin
við þessum spurningum munu skipta Ísland
höfuðmáli.“
Hún vísar til GIUK-svæðisins, sem sé aftur
að verða mikilvægt í alþjóðasamskiptum eftir
að hafa fallið í nokkra gleymsku eftir endalok
kalda stríðsins. „Og Rússar ætla sér að stjórna
þessari sjóleið. Þeir eru að byggja upp umtals-
verðan herstyrk, ekki síst með kafbátum. Og
Ísland er í miðpunkti þegar kemur að því að
tryggja öryggi skipaflutninga milli Bandaríkj-
anna og Evrópu. Þið eruð í miðpunkti fyrir ör-
yggi allra sæstrengjanna sem bera netsam-
skipti og upplýsingar um fjármál heimsins, og
þegar skipin fara að sigla norðurleiðina, hverj-
ir verða þá í miðpunkti? Jú, Ísland. Við þurfum
því að geta rætt saman um það hvaða tækifæri
og hvaða ógnir fylgja þessari nýju stöðu Ís-
lands. Og ef þið einblínið bara á tækifærin er
hætta á að aðrir muni finna veikleika hjá ykkur
og nýta sér þá.“
Samstaðan kom skýrt í ljós
Moon hefur setið á breska þinginu frá árinu
2005, en hún er fulltrúi Verkamannaflokksins í
Bridgend, 50.000 manna bæjarfélagi í Wales.
Eitt af þeim málum sem hún hefur látið sig
varða er efnavopnaárásin í Salisbury, sem
beindist að Sergei Skripal, fyrrverandi gagn-
njósnara Breta í sovésku leyniþjónustunni.
Moon segir að framferði Rússa í því máli
hafi verið með miklum ólíkindum, og að hend-
ing ein hafi ráðið því að ekki fór verr. Það hafi
til dæmis verið lán í óláni að árásin var gerð í
Salisbury, og að Skripal-feðginin hafi nánast
fyrir tilviljun lent í umsjá læknis sem gat áttað
sig á því hvað þarna hefði gerst og þannig kom-
ið í veg fyrir að fleiri yrðu fyrir eituráhrifum.
Moon nefnir að málið hafi ekki síst sýnt einn
af styrkleikum Atlantshafsbandalagsins, sem
sé samstaða ríkjanna og þau sameiginlegu
gildi sem þar standi að baki.
„Ég var í Lettlandi með bresku sendinefnd-
inni þegar formaður hennar greindi þing-
mannasamtökunum frá því sem hafði gerst og
óskaði eftir stuðningi. Allir sem einn sögðust
standa með okkur,“ segir Moon og bætir við að
skilaboðin sem hafi verið send með samstöð-
unni hafi skipt gríðarmiklu máli. „Því að næst
gæti það verið þitt ríki sem er fórnarlambið og
þá myndir þú vilja að bandamenn þínir stæðu
með þér.“
Ísland að verða miðpunkturinn
 Madeleine Moon, forseti þingmannasamtaka NATO, heimsótti Ísland fyrir skemmstu  Brýnt að
auka vitund um hvað Atlantshafsbandalagið stendur fyrir  Hlutverk Íslands sífellt veigameira
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Samstaða Madeleine Moon, forseti þing-
mannasamtaka Atlantshafsbandalagsins.
Kontakt hefur fengið til sölu mjög góða
herrafataverslun miðsvæðis í Reykjavík
Kontakt hefur fengið til sölumeðferðar eina af bestu herrafataverslunum landsins. Um er að ræða Herrafataverslun Birgis,
Fákafeni 11. Verslunin hefur starfað í áratugi og reksturinn gengið afar vel. Mikil viðskiptavild fylgir versluninni og eru mörg
sterk vörumerki innandyra. Veltan undanfarin ár hefur verið mjög góð og afkoman með eindæmum góð.
Allar nánari upplýsingar veitir Gunnar Svavarsson hjá Kontakt fyrirtækjaráðgjöf, sími 414 1200, gunnar@kontakt.is