Morgunblaðið - 06.06.2019, Síða 28

28 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 2019
Stangarhyl 1 | 110 Reykjavík | Sími 570 8600
Smyril Line Seyðisfjörður 470 2808 |
info@smyril-line.is | www.smyrilline.is
Heimsæktu Færeyjar eða
Danmörku með Norrænu
Bókaðu
núna og
tryggðu
þér pláss
Innifalið: Sigling með Norrænu fram og til baka, flutningur á bíl og gisting í 2m klefa án glugga.
Verð miðast gengi DKK 2. apríl 2019 og getur breyst.
DANMÖRK FÆREYJAR
Lágannatímabil verð á mann ISK 58.000
Miðannartímabil verð á mann ISK 77.000
Háannatímabil verð á mann ISK 150.000
Lágannatímabil verð á mann ISK37.250
Miðannartímabil verð á mann ISK57.900
Háannatímabil verð á mann ISK88.800
með ódæmigerða kyntjáningu þá
leita þeir oft til okkar.“
Ótti foreldra er eðlilegur
Þegar Sigríður Birna er spurð
að því hvort foreldrar sem til
hennar leita vegna slíks gruns séu
óttaslegnir, segir hún að það sé al-
gerlega eðlilegt að foreldrar séu
hræddir í þeirri stöðu.
„Hræðslan stafar af því að fólk
veit lítið eða ekkert um þetta ferli
eða hvað er að fara að gerast. Það
er svo stutt síðan að trans var al-
gerlega óþekkt í samfélaginu okk-
ar. Það er eðlilegt að við bregð-
umst við út frá okkar eigin
reynsluheimi, til dæmis vissi fólk
ekki hér áður að trans fólk væri
til, það var bara öðruvísi, var áreitt
og lenti í einelti. Helsti ótti for-
eldra trans barna er að barnið
þeirra lendi í einelti, verði út-
undan, verði ekki hamingjusamt,
nái ekki að fóta sig í lífinu og muni
hvarvetna mæta höfnun. Þetta er
ótti sem auðvelt er að slá á, sér-
staklega þegar við erum að tala
um börn og ungmenni, því í okkar
samfélagi þá mæta trans börn og
ungmenni afskaplega litlum og
jafnvel engum fordómum. Leik-
skólar og grunnskólar hafa tekið
mjög vel á þessum málum og um
leið og einhver grunur vaknar, þá
er leitað fræðslu og ráðgjafar. Öll
vilja þau gera hlutina vel.“
Engin regla, engir tveir eins
Sigríður Birna segir að börn
sem ekki tjá sig á „samþykktan“
hátt sem stelpa eða strákur hafi að
sjálfsögðu alltaf verið til.
„Við höfum öll þekkt börn með
ódæmigerða kyntjáningu, þau sem
tjá sig með einhverjum hætti utan
við þau kynjabox sem eru föst í
samfélaginu okkar. Þessi börn eru
langt frá því að vera öll trans
börn, sum þeirra eru hinsegin og
koma út úr skápnum seinna meir í
lífinu, önnur eru sís kynja, það er
að segja sátt í sínu úthlutaða kyni,
og gagnkynhneigð,“ segir Sigríður
Birna og bætir við að allur gangur
sé á ferlinu, hversu snemma komi
fram að börn séu trans.
„Sum börn eru mjög skýr með
að tjá kynvitund öfugt við úthlutað
kyn, alveg frá því þau byrja að tjá
sig, jafnvel sum áður en þau byrja
að tala. Þetta getur verið mjög
skýrt alveg frá tveggja til þriggja
ára aldri. Ef þau eru alveg skýr
með sína kyntjáningu fram til sjö
eða átta ára aldurs, þá sýna rann-
sóknir að líklega muni það haldast.
Sum börn geta verið með ódæmi-
gerða kyntjáningu án þess að vera
trans. Mörg börn og ungmenni ná
ekki að setja orð á það að þau séu
trans fyrr en seinna, sumir ekki
fyrr en þeir eru orðnir fullorðnir.
Það er engin regla í þessu af því
engir tveir eru eins.“
Ekki próf eða blóðprufa
Þegar Sigríður Birna er spurð
að því hvað hún ráðleggi foreldrum
þegar kemur að því að styðja barn
sitt sem mögulega er trans, segir
hún að ef barnið sé ungt, þá sé hið
eina rétta að leyfa barninu að tjá
sig eins og það vill.
„Enginn annar en barnið sjálft
eða ungmennið getur sagt hvort
það sé trans. Það er ekki hægt að
taka próf eða blóðprufu eða annað
slíkt til að ganga úr skugga um
það. Ég ráðlegg alltaf að foreldrar
leyfi barninu að tjá sig eins og það
vill. Mikilvægt er að hafa í huga að
það er ekkert hættulegt að leyfa
barni að klæða sig í föt sem það
vill klæða sig í þó það sé á skjön
við hugmyndir okkar, það er ekk-
ert hættulegt að leyfa barni að
vera með hár eins og það vill, hafa
það sítt eða stutt, setja í það
teygju eða raka það af. Það er ekki
heldur hættulegt að nota önnur
orð um barnið, eins og hún í stað-
inn fyrir hann, eða hán í staðinn
fyrir hún eða hann. Eða jafnvel
nota eitthvað annað skírnarnafn,
því það er ekkert hættulegt að Jón
heiti Jóna í einhvern tíma og svo
aftur Jón.
Við ættum frekar að vera að ein-
beita okkur að því að breyta þess-
um hugmyndum samfélagsins og
vinna að því að valdefla öll börn
þannig að þau geti valið nákvæm-
lega sínar eigin leiðir fyrir utan öll
„kynjabox“.
Það eru engin líkamleg inngrip
hjá trans barni fyrr en hugsanlega
við kynþroska, svo þetta litla barn
sem er að tjá sig með ódæmigerð-
um hætti það þarf ekki að fara til
læknis, heldur þarf foreldri aðeins
að leyfa því að vera eins og það
vill. Og ef það hættir við, þá er það
ekkert mál. Ég segi foreldrum að
það sé best að slaka á og njóta
þess að kynnast barninu sínu eins
og það er og reyna að skilja það.“
Trans nær yfir alla sem ekki
eru sáttir í sínu úthlutaða kyni
Sigríður Birna segir að foreldrar
séu stundum hræddir við hvernig
hinir krakkarnir í kringum börnin
taki þessu.
„Það er ekkert að óttast, því
börn hafa mikla aðlögunarhæfni og
eru ekkert að velta sér upp úr
málunum, þau skilja þetta yfirleitt
betur en fullorðna fólkið og taka
hlutunum eins og þeir eru,“ segir
Sigríður Birna og bætir við að
þegar ungmenni komi til hennar
sem eru eldri og eru ekki viss um
kynvitund sína, eru leitandi og viti
ekki hvernig þau eigi að snúa sér,
þá ráðleggi hún þeim oft að prófa
bara og gera tilraunir með kyn-
tjáningu og sjá hvernig þeim líður
með það.
„Það er ekkert að óttast, og ef
þau vilja er oft gott að prófa að
breyta kyntjáningu, það getur
hjálpað þeim að komast að því
hvernig þeim líður best,“ segir Sig-
ríður Birna og leggur áherslu á að
trans sé regnhlífarhugtak og nái
yfir allt fólk sem ekki er sátt í sínu
úthlutaða kyni.
„Ekki allt trans fólk velur að
fara í kynleiðréttingu og engir
tveir eru eins. Kynsegin fólk fellur
líka undir trans regnhlífina, fólk
sem upplifir sig hvorki karl né
konu, eða bæði karl og konu eða
flakka á milli. Sumt kynsegin fólk
velur að nota fornafnið hán.“
Kristín Heiða Kristinsdóttir
khk@mbl.is
„Kyntjáning segir ekkert til um
kynið okkar og það er mikilvægt
að við fáum að tjá kyn okkar eins
og við viljum,“ segir Sigríður Birna
Valsdóttir sem hefur undanfarinn
áratug starfað sem ráðgjafi hjá
Samtökunum 78, en hún var í rýni-
hóp fyrir bókina Trans barnið,
handbók fyrir fjölskyldur og fag-
fólk, sem nýlega kom út á íslensku.
„Mér finnst frábært að fólk hafi
nú aðgang að bók á íslensku þar
sem fjöl-
skyldur og fag-
fólk er leitt í
gegnum ferða-
lagið sem
fylgir því að
eiga og ala upp
trans barn eða
barn með
ódæmigerða
kyntjáningu.
Þessi bók nýtt-
ist mér í ráð-
gjöfinni í mörg ár á ensku áður en
Trausti Steinsson hafði frumkvæði
að því að þýða hana,“ segir Sigríð-
ur Birna sem er fjölskyldu- og
leiklistarmeðferðarfræðingur.
„Ráðgjafarþjónusta samtakanna
78 hefur stækkað gífurlega frá því
ég byrjaði. Um tíma var ég eini
ráðgjafinn en núna erum við sex
og menntun okkar fjölbreytt. Að-
sókn í þjónustuna hefur aukist
gríðarlega og heldur áfram að
aukast milli ára. Þessi ráðgjaf-
arþjónusta er ætluð hinsegin fólki
og aðstandendum þeirra. Síðustu
árin hef ég sérhæft mig í trans
börnum, ungmennum og aðstand-
endum þeirra,“ segir Sigríður
Birna og bætir við að miklu fleiri
foreldrar og ungmenni leiti til ráð-
gjafarþjónustunnar en áður, því
meðvitund um þessi mál hafi vakn-
að og umræðan mikil í samfélag-
inu.
„Um leið og foreldra grunar að
barn geti mögulega verið trans eða
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Sigríður Birna Hún segir að börn eigi að geta valið nákvæmlega sínar eigin leiðir fyrir utan öll „kynjabox“.
Getty Images
Kyn Börn hafa mikla aðlögunarhæfni og taka hlutunum eins og þeir eru.
 Enginn annar en barnið sjálft eða ungmennið getur sagt hvort það sé trans  Ekkert hættulegt
að Jón heiti Jóna í einhvern tíma og svo aftur Jón  Leyfa barninu að tjá sig eins og það vill
Að eiga og ala upp trans barn