Morgunblaðið - 06.06.2019, Qupperneq 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þess er minnstí dag að 75 áreru liðin frá
innrás bandamanna
í Normandí.
D-dagur markaði að sönnu
þáttaskil í síðari heimsstyrjöld
þar sem vesturveldin hófu með
innrásinni miklu frelsun þeirra
ríkja, sem lent höfðu undir oki
nasismans á fyrri árum styrjald-
arinnar.
Orð munu aldrei fá fyllilega
lýst því afreki, sem þeir rúmlega
150.000 hermenn Bandaríkj-
anna, Bretlands og Kanada unnu
þegar þeir réðust á „Atlants-
hafsvirki“ Hitlers þessa daga í
júní 1944, en sannkallað Grett-
istak þurfti til þess að brjóta víg-
girðingar Þjóðverja á ströndum
Frakklands á bak aftur. Fórn
þeirra rúmlega 10.000 manna,
sem gáfu líf sitt á fyrstu dögum
innrásarinnar til að tryggja að
aðrir mættu búa við frelsi, verð-
ur aldrei þökkuð til fulls.
Þó að sífellt fenni meir í þau
spor sem síðari heimsstyrjöld
skildi eftir sig er okkur hollt að
muna að sú veröld sem við búum
í nú er enn að miklu leyti mótuð
af lyktum styrjaldarinnar. Inn-
rásin í Normandí lék þar lyk-
ilhlutverk þar sem þau ríki sem
vesturveldin frelsuðu urðu í kjöl-
far styrjaldarinnar öll að öfl-
ugum lýðræðisríkjum sem fært
hafa þegnum sínum velsæld
langt umfram það sem hefði
mátt ætla meðan styrjöldin geis-
aði.
Örlög þeirra ríkja, sem lentu
austan megin við víglínuna í
styrjaldarlok, voru öllu grimm-
ari. Í stað þess oks sem nasism-
inn hafði fært þeim
fengu þau í staðinn
að þjást undir járn-
hæl Sovétríkjanna
og kommúnismans í
rúmlega fjóra áratugi á eftir.
Þrautaganga þeirra ríkja, allt
fram til falls Berlínarmúrsins,
sýnir að baráttan fyrir frelsi get-
ur tekið á sig margvíslegar
myndir og að henni má aldrei
linna.
Í seinni tíð hafa einkum fræði-
menn rætt um hlut vesturveld-
anna við að koma á þeirri skipan
þar sem hálf Evrópa varð frjáls
en hinn helmingurinn lenti undir
einræði Stalíns. Þetta hefur ver-
ið gagnrýnt, sem er að vissu leyti
skiljanlegt, en hafa verður í
huga að Franklin D. Roosevelt
Bandaríkjaforseti og Winston
Churchill, forsætisráðherra
Bretlands, voru í þröngri stöðu
þegar kom að því að semja við
Jósef Stalín um framtíð þeirra
ríkja sem Rauði herinn var þá
þegar búinn að brjóta undir sig.
Það hefði verið mikið átak, og
jafnvel óvinnandi vegur á þeirri
stundu, að frelsa einnig þjóðir
Austur-Evrópu undan oki sósíal-
ismans eftir að hafa sigrað nas-
ismann í Vestur-Evrópu.
Innrásin mikla er líklega mik-
ilvægasta orrusta sem háð hefur
verið í seinni tíð. Hefði innrásin
ekki tekist á þeim tíma má ætla
að styrjöldinni hefði lokið á allt
öðrum og verri forsendum en
hún gerði. Þá hefði þeim sem
börðust fyrir frelsi og lýðræði í
Evrópu vegnað verr og alls óvíst
hvort íbúar álfunnar nytu þess
frelsis sem þeim nú þykir sjálf-
sagt.
Innrásin í Normandí
markaði þáttaskil}
Fórn sem aldrei
verður fullþökkuð
Sérstakur sak-sóknari rann-
sakaði í tvö ár
hvort að Trump
forseti hefði ekki
örugglega stolið
forsetakosning-
unum haustið 2016
frá Hillary Clinton og það í
samráði við og jafnvel með at-
beina Pútíns forseta. Þetta
hefði ekki verið neitt smámál ef
rétt hefði reynst.
Það rann fljótt upp fyrir Mu-
eller, með sínu öfluga liði sak-
sóknara sem nær allir höfðu
starfað fyrir eða gefið fé í kosn-
ingabaráttu Hillary, að ekki var
fótur fyrir þessum ásökunum.
Hann kvað þó ekki upp úr með
það fyrr en vel eftir þingkosn-
ingarnar haustið 2018, enda
hefðu demókratar ella vart náð
meirihluta í Fulltrúadeildinni.
En fyrst engin haldföst sök
fannst hjá Trump, hvað þá með
Rússana? Niðurstaða Muellers
var sú að þeir höfðu
ekki bein áhrif á
nein atkvæði á
kjörstað, en höfðu
varið fé í auglýs-
ingar á samfélags-
miðlum sem mun
fremur var beint
gegn Hillary en Trump þótt
ekki væri það einhlítt. En þess-
ar fjárhæðir reyndust svo smá-
ar að óhugsandi væri að þær
hefðu náð mælanlegum ár-
angri. „Fjárausturinn“ nam
sem svaraði því sem stóru
flokkarnir tveir eyddu í 18
mánuði fyrir kosningar að með-
altali á hverjum 2-3 klukkutím-
um!
En á Íslandi notuðu valda-
flokkarnir í borginni fjármuni
ÚR BORGARSJÓÐI, hlutfalls-
lega óendanlega stærri upp-
hæðum, til að hvetja valda
hópa, sem kannanir sýndu að
væru hallir undir blokkina til að
kjósa!
Hvers vegna taka
yfirvöld ekki fast á
einstæðri misnotk-
un opinbers fjár í
kosningum?}
Einstæð misnotkun
Þ
að er áhugavert að fylgjast með um-
ræðum um breytingar á fjár-
málastefnu ríkisins fram til ársins
2022. Ég ætla þó ekki að þreyta les-
endur með ítarlegri upptalningu á
því sem þarf að taka til endurskoðunar og end-
urmats vegna breyttra aðstæðna í efnahagslíf-
inu. Aftur á móti sjá og vita þeir sem vilja að
burtséð frá því hversu vel við skipuleggjum þá
þarf stundum að endurskoða áætlanir með tilliti
til breyttra aðstæðna. Það á við um alla hluti lífs-
ins og þar eru fjármál ríkisins ekki undanskilin.
Breyttar aðstæður, m.a. vegna loðnubrests og
breytinga í ferðaþjónustunni, gera það að verk-
um að endurskoða þarf fjármálastefnu ríkisins.
Að miklu leyti er verkefnið sem þarf að leysa
tæknilegt – en óneitanlega er dregin mjó lína á
milli tæknilegra úrlausna og hugmyndafræð-
innar.
Umræða um skatta fer iðulega yfir þessa línu. Sjálfstæð-
isflokkurinn, sem stýrir fjármálaráðuneytinu, hefur lagt
áherslu á að lækka skatta. Sumir gagnrýna forystu Sjálf-
stæðisflokksins fyrir að lækka skatta ekki nógu mikið og sú
gagnrýni á að mörgu leyti rétt á sér. Á hinn bóginn eru
vinstri menn sem telja aldrei réttan tíma til að lækka skatta,
hvort sem vel árar í hagkerfinu eða illa.
Þetta kristallaðist meðal annars í orðum þingmanns Sam-
fylkingarinnar á Alþingi í vikunni sem gagnrýndi fjár-
málaráðherra, ekki bara fyrir að lækka skatta heldur fyrir
að hækka ekki skatta. Þingmaðurinn talaði um „vannýtt
tekjuúrræði“ í þessu samhengi. Sami þingmað-
ur gagnrýndi fjármálaráðherra einnig fyrir að
lækka skatta þegar fjármálastefnan var upp-
haflega lögð fram, þegar útlitið í hagkerfinu var
betra en það er nú. Í hugarheimi Samfylkingar
fela lægri skattar – að skilja meira eftir í vasa
launafólks – í sér „afsal“ á tekjum ríkissjóðs.
Þingmaðurinn spurði fjármálaráðherra hvort
ekki væri rétt að taka upp auðlegðarskatt og
hvort að við vildum í raun hafa 27 milljarða
króna „skattastyrk“ til ferðaþjónustunnar –
sem endurspeglar viðhorf vinstri manna að lágir
skattar séu opinber styrkur til atvinnulífsins.
Samfylkingin vill í raun að allir, bæði ein-
staklingar og fyrirtæki, borgi meira af erfiði
sínu til ríkisins alveg óháð stöðu ríkissjóðs. Ekki
hentar að lækka skatta þegar vel gengur og því
síður þegar staða hagkerfisins er verri.
Það er nöturlegt að verða vitni að því þegar
stjórnmálamenn líta á skattgreiðendur sem endalausa upp-
sprettu fjármagns.
Stefna Sjálfstæðisflokksins er skýr. Við ætlum að lækka
skatta enn frekar og leyfa einstaklingum og fyrirtækjum að
njóta erfiðisins. Það á við um alla skattstofna, tekjuskatt, út-
svar, tryggingargjald, erfðafjárskatt, stimpilgjöld og svo má
lengi telja. Við höfum aldrei litið á dugnað og útsjónarsemi
sem uppsprettu fyrir ríkissjóð. aslaugs@althingi.is
Áslaug Arna
Sigurbjörns-
dóttir
Pistill
Vannýtt tekjuúrræði?
Höfundur er formaður utanríkismálanefndar
og ritari Sjálfstæðisflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Skipulagsstofnun hefur birtálit á mati á umhverfis-áhrifum sem unnið varvegna aukinnar vatns-
vinnslu Veitna, sem fyrirhuguð er í
Vatnsendakrikum í Heiðmörk. Telur
stofnunin að sýnt hafi verið fram á
að óveruleg breyting verði á stærð
aðrennslissvæðisins vegna aukinnar
vatnstöku Veitna og Vatnsveitu
Kópavogs á svæðinu og líklegt sé að
vatnstakan muni hafa lítil áhrif á
rennslisstefnu grunnvatns. Vatns-
vinnsla muni einnig hafa óveruleg
áhrif á yfirborði s.s. á stöðuvötn og
gróður en hins vegar muni draga úr
rennsli Kaldár. Telur Skipulags-
stofnun brýnt að vakta grunnvatns-
borð á svæðinu eins og Veitur
áforma að gera.
Felldi úr gildi ákvörðun að
vinnslan væri ekki matsskyld
Þetta álit Skipulagsstofnunar
ætti ekki að koma mjög á óvart þeg-
ar rifjað er upp að í desember árið
2014 komst stofnunin að þeirri nið-
urstöðu að fyrirhuguð aukin vatns-
vinnsla Orkuveitu Reykjavíkur og
Kópavogsbæjar í Vatnsendakrikum
í skrefum til ársins 2030 væri ekki
líkleg til að hafa í för með sér um-
talsverð umhverfisáhrif og væri því
ekki háð mati á umhverfisáhrifum.
Þessi ákvörðun var umdeild og
kærði Hafnarfjarðarbær ákvörð-
unina hvað varðar vatnsvinnslu OR
til úrskurðarnefndar umhverfis- og
auðlindamála (ÚUA), sem felldi
ákvörðun Skipulagsstofnunar um
aukningu á vinnslu OR úr gildi í des-
ember 2016. Því þyrfti umhverf-
ismat að fara fram.
Þetta kærumál hefur þó ekki
haft áhrif á áform Veitna um aukna
nýtingu í Vatnsendakrikum. Að sögn
Eiríks Hjálmarssonar, talsmanns
Veitna, hélt undirbúningur áfram
meðan á kæruferlinu stóð.
„Aukin nýting í Vatns-
endakrikum hefur, á þessu stigi,
einkum þann tilgang að auka öryggi
vatnsöflunar Veitna úr Heiðmörk,“
segir Eiríkur í svari við fyrirspurn
blaðsins. „Þegar búið verður að
tengja nýjar holur þar við vatnsveit-
una geta megin-vatnstökusvæðin –
efra svæðið þar sem Vatnsenda-
krikar eru og neðra svæðið þar sem
Gvendarbrunnar og fleiri svæði eru
– stutt hvort við annað og jafnvel
komið hvort í stað annars um hríð.
Þau hafa svolítið annað upp-
takasvæði vatns þannig að við áfall
af einhverju tagi á öðru svæðinu get-
ur hitt svæðið komið þess í stað að
mestu leyti,“ segir Eiríkur.
Að sögn hans er svæðið í Vatns-
endakrikum öruggara en neðri
svæðin ekki síst vegna þess að þar
eru vatnstökuholurnar dýpri en á
neðri svæðunum þar sem vatnstaka
hófst fyrir réttum 110 árum.
Aukin vatnsvinnsla í Vatns-
endakrikum er ekki síst hugsuð til
að auka öryggi í afhendingu á
neysluvatni og að nauðsynlegt sé að
hafa til frambúðar tvö aðskilin
vatnstökusvæði í Heiðmörk. Er í
fersku minni þegar mengun af völd-
um jarðvegsgerla kom í ljós í neyslu-
vatni í borginni í janúar á síðasta ári.
Takmarka þurfti vinnslu vatns á
neðra vatnstökusvæði Veitna í Heið-
mörk vegna örverumengunar og því
er ljóst að þörf sé á frekari
dreifingu vatnsöflunar af svæð-
inu. Þá er einnig ótalin þörf á auk-
inni vatnsvinnslu til að mæta fyr-
irsjáanlegri fjölgun íbúa á næstu
árum. Veitur ætla að auka vatns-
vinnslu í Vatnsendakrikum í 300
lítra á sekúndu (l/s) úr þremur bor-
holum sem búið er að bora og Vatns-
veita Kópavogs hefur heimild fyrir
allt að 350 l/s vinnslu.
Óveruleg áhrif en
brýnt að vakta svæðið
Vatnsendakrikar Áformað er að nýta vatnsvinnslusvæðið sem mest yfir
hlákutímann og verður því mest dæling þegar grunnvatnsstaðan er hæst.
Fram kemur í matsskýrslunni
að vatnsborðslækkun í Kald-
árbotnum vegna aukinnar
vatnsvinnslu í Vatns-
endakrikum hafi skapað
óvissu um áhrif á rekstrarskil-
yrði Vatnsveitu Hafnarfjarðar
og möguleika hennar til að
auka sína vinnslu í framtíð-
inni. Veitur fengu Íslenskar
orkurannsóknir til að gera út-
tekt á þessum þáttum. Í
skýrslu Skipulagsstofnunar
segir að aukin vatnstaka í
Vatnsendakrikum muni hafa í
för með sér neikvæð áhrif á
vatnsból Hafnarfjarðar í Kald-
árbotnum. Ljóst sé að Hafn-
arfjarðarbær, sem lengi hafi
búið við sjálfrennandi vatn,
þurfi að dæla oftar en verið
hefur. Líkur á lægsta vatns-
borði við Kaldárbotna séu
hins vegar á þeim tíma árs
sem Veitur geti aflað vatns
annars staðar en áformað er
að nýta Vatnsendakrikasvæðið
sem mest yfir hlákutímann.
Áhrif á vatnsból
Hafnfirðinga
AUKIN VATNSTAKA