Morgunblaðið - 21.06.2019, Qupperneq 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. JÚNÍ 2019
VINNINGASKRÁ
7. útdráttur 20. júní 2019
265 8456 17196 28422 39134 49623 58702 69379
509 8474 17960 28638 39135 49999 58972 69490
532 8677 18029 29942 40165 50162 59501 69699
695 8698 18090 30435 40176 50198 59651 69736
738 8853 18496 30557 40387 50352 59800 70114
991 9516 18845 30684 41277 50444 59833 70297
1215 9647 19001 31189 41383 50502 60658 70342
1360 9925 19347 31681 42076 50830 61118 70485
1462 10053 19672 31727 42455 51229 61414 70926
1514 10201 20107 31979 42664 51338 61550 71418
1545 10427 20181 32237 42812 51440 62377 71900
1808 10885 21138 33152 42818 51475 62706 72054
2041 11522 21274 33217 43003 51830 62729 72597
2051 11935 22112 33389 43368 51845 63090 73285
3070 11945 22190 33614 43829 52040 63151 73724
4197 12683 22482 34035 43973 52235 63393 74178
4313 13076 22735 34104 44091 52260 63802 75027
4332 13101 22909 34168 44202 52406 64013 75072
4500 13265 23527 34603 44236 52531 64049 75582
4509 13318 25020 34727 44350 52622 64360 76322
4608 13585 25622 34854 44367 53663 64585 76393
4705 13734 25861 35031 45072 53672 64769 76577
4813 14035 25943 35253 45228 53864 65946 77317
5242 14161 26456 35788 45603 54546 66599 77469
6124 14269 26723 35822 45668 54640 66837 77656
6589 14825 26822 36260 45882 54785 66993 77989
6648 15073 26916 36370 45991 55013 67044 78195
6665 15097 27298 36455 46143 55708 67629 78266
7017 15491 27407 36790 46290 55819 67968 78570
7199 15576 27467 36979 46442 55853 68160 78940
7437 15773 27484 37223 46464 56218 68588 79514
7487 16267 27615 37259 46622 56281 68634
7546 16473 27658 37377 46819 56800 68932
7790 16680 27925 37646 47602 56811 69161
7889 16906 28290 37683 48480 57002 69200
7948 17103 28299 38630 49487 57407 69230
8217 17169 28402 39130 49579 57948 69335
32 9432 17753 27552 35419 48143 64103 72554
486 9474 18557 27787 38677 52149 64127 74352
1383 11427 18920 28126 38802 53348 64691 76438
2253 12254 19899 28152 39861 53577 64814 77840
2704 13208 20385 28964 39941 54337 65444 78143
5073 13707 20465 30075 40535 54773 65885 79462
5485 14050 20527 31810 41946 55571 66720 79521
5680 14338 21674 32722 42244 58165 67854 79639
6260 15400 23049 32879 44352 59176 69824 79758
6771 15893 24960 34036 45616 59266 70073
7430 16175 26517 34350 46122 61864 70483
7654 16754 27033 34472 46239 62491 70982
8883 17463 27540 34917 46366 63905 71586
Næsti útdráttur fer fram 27. júní 2019
Heimasíða: www.das.is
Vinningur
Kr. 12.000 Kr. 24.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 25.000 Kr. 50.000 (tvöfaldur)
Vinningur
Kr. 150.000 Kr. 300.000 (tvöfaldur)
31389 46047 50158 69604 73906
Vinningur
Kr. 50.000 Kr. 100.000 (tvöfaldur)
5667 10980 28512 43482 53772 71004
7044 14850 28684 43764 55354 74525
7728 21551 33728 48748 56212 78238
10175 25909 36925 50173 56507 78344
Aðalv inningur
Kr. 15.000.000 Kr. 30.000.000 (tvöfaldur)
2 8 0 9 0
Í starfi mínu sem
meðferðaraðili hef ég
fengið nokkuð góðan
skilning á því hvernig
geðheilbrigðiskerfið
hér á landi getur brugð-
ist fólki. Þar að auki hef
ég þurft að hafa sam-
skipti við geðheilbrigð-
isstofnanir sem enn
frekar hefur dýpkað
skilning minn á tak-
mörkunum þessara
stofnana. Ég er núna í tvígang, á
stuttum tíma, búin að fá ungar konur
til mín sem voru neyðarvistaðar á
geðdeild. Sú reynsla hafði djúpstæð
áhrif á tilfinningalíf þeirra. Þeirra
helsta martröð í dag tengist því að
verða aftur sendar inn á geðdeild.
Ég er með skilaboð frá þessum
konum. Þegar fólk kemur inn á geð-
deild þá vill það að komið sé vel fram
við það; að á það sé hlustað, því sýnd
samhygð og fundnar leiðir til að við-
komandi geti liðið betur. Fólk vill
ekki láta þvinga og þá meina ég
þvinga upp á sig tilteknum úrræðum.
Eins og gefur að skilja er erfitt fyrir
fólk að vera þvingað inn á geðdeild og
því gífurlega mikilvægt að fólkið hafi
rödd þegar inn kemur. Eins og fólk
ætti að sjálfsögðu alltaf að hafa.
Í öðru lagi hef ég skilaboð frá for-
eldrum. Foreldrar sem eiga ung-
menni sem eiga við tilfinningalega
(geðræna) erfiðleika að stríða og oft
og tíðum fíknir þurfa að fá aðstoð
mun fyrr en gerist í
dag. Foreldrar eiga
ekki að þurfa að bíða
eftir því að botninum sé
náð til að neyðar-
úrræðum sé beitt. Að
mínu mati er þessi botn
óhuggulega djúpur.
Börn og unglingar sem
eru á valdi fíkna og ann-
arrar áhættuhegðunar
hafa hvorki þroska til að
meta aðstæður rétt né
til að taka skyn-
samlegar ákvarðanir.
Það er ekki útilokað að
það verði of seint að þau snerti botn-
inn.
Í þriðja lagi langar mig að benda á
að greiningar og lyf eru ekki ávallt
lausnir og að mínu mati sjaldnast.
Ungmennum sem búa við erfiðar
(streituvaldandi) aðstæður, hvort
sem er í skólaumhverfinu eða annars
staðar, þarf að búa öruggar kring-
umstæður. Ef ungmenni eru föst í að-
stæðum sem skapa vanlíðan innra
með þeim þá skiptir ekki máli hvaða
úrræðum við beitum eða hversu oft
við notum greiningar. Mín reynsla er
sú að það mun ekki gagnast.
Að lokum vil ég nefna að við sem
vinnum með fólki, sem líður illa, erum
að vinna með fólki sem hefur ólíkar
þarfir. Fólk er misjafnt og hver og ein
manneskja hefur sína sérstöku sögu
og upplag. Það er því ekkert eitt rík-
isúrræði sem getur hentað öllu fólki.
Meðferðarformin í dag eru sem
betur fer sífellt að verða fjölbreyttari
og að mínu mati er mikilvægt að við
nálgumst hverja og eina mannesku á
þann hátt sem hentar henni. Dýpt-
armeðferðir, eins og EMDR og
partavinna, eru sífellt að fanga aukna
athygli fóks og áfallasérfræðingar,
eins og t.d. Bessel van der Kolk,
leggja áherslu á mikilvægi þessara
úrræða þegar unnið er úr áföllum.
Samt er eins og kerfin hér á landi séu
föst í tilteknum meðferðarformum og
nái ekki að tileinka sér aðferðir sem
gætu líkast til aukið líkur á að fleira
fólk fái viðeigandi aðstoð.
Ég geri mér grein fyrir því að inn-
an geðheilbrigðiskerfisins starfa
margir hæfileikaríkir einstaklingar
og einnig er ég meðvituð um að það
er margt fólk sem hefur fengið aðstoð
sem gagnast því. Þegar ég rita þenn-
an pistil þá er ég í raun ekki að gagn-
rýna starfsfólkið sem starfar innan
geðheilbrigðisstofnana. Ég er að
gagnrýna þá einsleitu stefnu sem er
til staðar í geðheilbrigðismálum hér á
landi. Að mínu mati þurfum við að
geta komið til móts við fleira fólk á
breiðari grundvelli; að leggja okkur
fram um að hlusta á fólk, skilja líðan
þess og þarfir og jafnframt að eiga
fleiri verkfæri í verkfærakistunni.
Ákall um breytingar í geðheilbrigð-
ismálum – Hlustum og virðum
Eftir Kristínu Lilju
Garðarsdóttur »Ég er að gagnrýna
þá einsleitu stefnu
sem er til staðar í geð-
heilbrigðismálum hér á
landi.
Kristín Lilja
Garðarsdóttir
Höfundur er sálfræðingur
og uppeldisfræðingur.
Það er með stígandi
undran sem ég les viðtal
við þá félaga, Ragnar
Jónsson og Ágúst Kára-
son bæklunarlækna,
sem birtist í helgarblaði
Morgunblaðsins þ. 16.
júní sl. Það er augljóst
að hvorugur þeirra hef-
ur lesið heilbrigð-
isstefnuna né heldur
hefur blaðamaðurinn
undirbúið sig fyrir viðtalið með því að
kynna sér málið. Þeir félagar fá að
ryðja úr sér hálfsannindum og
sleggjudómum, sem ekkert hafa með
heilbrigðisstefnu að gera og blaða-
maður gleypir við öllu án þess að
spyrja gagnrýnna spurninga eða biðja
þá félaga að rökstyðja málflutning
sinn með tilvitnun í heilbrigðisstefnu.
Hvergi í heilbrigðisstefnu er gerð
aðför að þeirri starfsemi sem fram fer
í Orkuhúsinu, eins og þeir félagar
virðast telja. Mér vitanlega fer þar
fram ágæt þjónusta, þótt þar eins og í
annarri heilbrigðisþjónustu hér á
landi skorti gæðavísa til að meta ár-
angur þjónustunnar og skilvirkni.
Hvergi í stefnunni er talað um að
flytja eigi minni háttar aðgerðir eins
og að taka skrúfur úr fæti eða inn-
grónar táneglur inn á skurðstofur
sjúkrahúsanna enda væri slíkt fárán-
legt. Ekki heldur er talað um að flytja
allar 500.000 heimsóknir til sérfræð-
inga á ári inn á göngudeildir spít-
alanna.
Í heilbrigðisstefnu til ársins 2030 er
talað um hvernig heilbrigðiskerfinu
skuli stjórnað, að ábyrgð og valdsvið
yfirmanna sé skýrt, svo og hlutverk
ríkis og sveitarfélaga um hver gerir
hvað þegar kemur að veitingu heil-
brigðis- og félagsþjónustu. Það er
rætt um mikilvægi þess að sjúklingar
fái rétta þjónustu á réttum stað, að
hlutverk veitenda heilbrigðisþjónustu
séu skilgreind og reynt sé af fremsta
megni að tryggja samfellu í þjónust-
unni. Heilbrigðisstefna leggur þunga
áherslu á að mönnun heilbrigðiskerf-
isins sé sambærileg við það sem best
gerist erlendis og að allar heilbrigð-
isstéttir vinni saman að
málefnum sjúklinga í
teymisvinnu. Þá er lögð
áhersla á að virkja not-
endurna sjálfa til auk-
innar ábyrgðar og þátt-
töku í þjónustunni og
rætt um mikilvægi
menntakerfisins og sam-
vinnu við önnur lönd í
menntun heilbrigð-
isstétta. Þá er einnig
lögð áhersla á mikilvægi
vísindastarfs og þeirra
fjölmörgu möguleika sem Íslendingar
hafa á því sviði.
Í heilbrigðisstefnu er lögð áhersla á
mikilvægi þess að kaup ríkisins á heil-
brigðisþjónustu séu skilvirk, gerðar
séu kröfur um aðgengi og gæði og að
kaupin séu byggð á greiningu á þeirri
þörf sem fyrir liggur og greiningu á
kostnaði þeirrar þjónustu sem veitt er.
Það virðist helst vera þetta sem fer
fyrir brjóstið á sérgreinalæknum, en
eins og allir vita og Ríkisendurskoðun
hefur bent á hafa þeir haft sjálfdæmi
um það hvaða þjónusta er veitt og af
hverjum. Reikningurinn hefur verið
sendur á ríkið óháð því hvort þörf hef-
ur verið á þjónustunni eða ekki. Þjón-
ustan er veitt á forsendum þjón-
ustuveitenda en ekki eftir þörfum
notenda. Þá er greinilegt að sér-
greinalæknar líta á það sem ógn við
sína hagsmuni, þegar sagt er í heil-
brigðisstefnu að styrkja eigi göngu-
deildarstarfsemi sjúkrahúsanna, ekki
síst á Landspítala. Þetta er gert til
þess að markvisst auka aðgengi lands-
manna að þjónustu sérgreinalækna og
að sjúklingar eigi aðgang að þessari
þjónustu óháð því hvort þeir hafi legið
inni á spítalanum eða ekki. Í þessu
sambandi má nefna að ófáir sjúklingar
með slitgikt í hnjám og mjöðmum hafa
notið þjónustu bæklunarlækna í Orku-
húsinu um langa hríð til þess að átta
sig á því þegar komið er að liðskiptum
að slíkar aðgerðir eru ekki gerðar þar
og verða þá að bíða mánuðum saman
eftir tíma á göngudeild þess spítala
sem framkvæmir þessar aðgerðir til
þess eins að komast á biðlista eftir að-
gerð. Þá kemur fram í viðtali við þá fé-
laga, að sjúklingar þeirra geti þurft á
þjónustu opinbera kerfisins að halda,
ef óvænt atvik koma upp. Þeir geta
þess ekki að erlendis greiðir einkaað-
ilinn fyrir þann kostnað sem hlýst af
mistökum. Sérgreinalæknar vilja
bæði éta kökuna og halda henni
óskertri.
Meirihluti Íslendinga vill hafa
sterkt heilbrigðiskerfi sem er fjár-
magnað af hinu opinbera. Heilbrigð-
isstefna til ársins 2030 tekur raun-
verulega ekki afstöðu til opinbers
reksturs eða einkareksturs í heilbrigð-
isþjónustu. Það sem kemur skýrt fram
í stefnunni um þetta mál er að for-
sendur fyrir opinberum rekstri og
einkarekstri í heilbrigðisþjónustu
verði að vera hinar sömu. Þetta hefur
verið ein helsta brotalömin í íslensku
heilbrigðiskerfi hingað til. Hvatakerf-
in hafa leynt og ljóst stýrt heilbrigð-
isstarfsfólki, ekki síst sérgreinalækn-
um, út í einkarekstur með neikvæðum
afleiðingum fyrir opinbera þjón-
ustuveitendur. Þar að auki hefur, eins
og Ríkisendurskoðun hefur bent á,
marksvisst verið sparað í opinbera
kerfinu sl. tvo áratugi meðan einka-
rekstur hefur fengið fríbréf og aukið
hlutdeild sína.
Heilbrigðisstefna til ársins 2030
hefur verið samþykkt mótatkvæða-
laust á Alþingi. Það er hlutverk heil-
brigðisráðherra að koma henni til
framkvæmdar. Ráðherra hvers tíma
hefur tiltölulega frjálsar hendur um
áherslur við framkvæmd stefnunnar.
Núverandi heilbrigðisráðherra hefur
ákveðið að auknu fé í heilbrigðiskerfið
verði varið til þess að styrkja grunn-
stoðir opinberu heilbrigðisþjónust-
unnar á öllu landinu, sem farið hefur
halloka fyrir vaxandi einkavæðingu á
höfuðborgarsvæðinu síðustu áratugi.
Ég er sannfærður um að meirihluti
þjóðarinnar er hlynntur þeirri
áherslu.
Heilaþvottur
Eftir Birgi
Jakobsson
» Forsendur fyrir
opinberum rekstri
og einkarekstri eiga að
vera þær sömu. Skortur
á slíku samræmi hefur
verið helsta brotalömin í
heilbrigðiskerfinu.
Birgir Jakobsson
Höfundur er aðstoðarmaður
heilbrigðisráðherra.
birgir.jakobsson@hrn.is
Veistu um góðan
rafvirkja?
FINNA.is