Morgunblaðið - Sunnudagur - 25.08.2019, Blaðsíða 15

25.8. 2019 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15
Þegar maður hugsar út í það er það auðvitað
mun meiri háski að stinga sér í grunna laug en
djúpa.
Þórarinn gengst væntanlega við því að vera
húmoristi.
„Já, ég viðurkenni það hiklaust og skamm-
ast mín ekkert fyrir það. Ríkur þáttur í því
sem ég skrifa er húmorísk afstaða. Mér er
ljóst að oft þykir það ekki fínt en það skiptir
mig engu máli. Án þess að bera mig saman við
okkar helstu jöfra, svo sem Halldór Laxness
og Jónas Hallgrímsson, þá var húmor afskap-
lega ríkur í þeirra verkum.“
Svelgist skyndilega á hlátrinum
– Hefurðu alltaf átt auðvelt með að sjá spaugi-
legu hliðarnar á tilverunni?
„Já, bæði það og ekki síður að leika mér með
tungumálið. Það hefur alltaf freistað mín. Þess
utan held ég að flestir lesendur vilji ekki að
bækur séu leiðinlegar. Að því sögðu þá þurfa
alvöruþrungin verk alls ekki að vera leiðinleg.
Síðan eru auðvitað til húmoristar sem eru leið-
inlegir.“
– Svo fylgir auðvitað öllu gríni alvara!
„Það er alveg rétt. Stundum getur þetta ver-
ið undirferli eða lymska af hálfu höfundarins;
hann lokkar fólk á vettvang og lætur svo högg-
ið ríða af. Fólk hlær og hlær en svelgist svo
skyndilega á hlátrinum.“
– Er þetta meðvitað?
„Ekki meðvitað þannig að ég setjist niður og
ætli að verða rosalega fyndinn. En þetta er
partur af minni aðferð sem höfundur. Ég hef
líka ort mikið af alvarlegum ljóðum og það að
slík ljóð komi frá manni sem fólk er vanara að
sé með kómík eða leik í farteskinu gerir þau
mögulega beittari. Þau skera sig frá hinu efn-
inu en eru samt af sama meiði.“
Þórarinn segir hina húmorísku afstöðu sína
oft tengjast tungumálinu og orðaleikjum og
notar þá aðferð gjarnan þegar hann yrkir
handa börnum. „Hugmyndin er sú að koma á
framfæri hvað íslensk tunga er skemmtileg.“
Á lífsins leið getur verið erfitt að víkja sér
undan áföllum. Ekki þarf að segja Þórarni
neitt um það en sem kunnugt er hefur hann
ekki bara misst einn son, heldur tvo, Kristján
og Ólaf. Spurður um þá sáru reynslu svarar
hann:
„Eins og flestum mun vera ljóst þá er það að
missa barn eitthvað það þungbærasta sem
hægt er að ímynda sér. Eitthvað sem enginn
vill og enginn ætti að þurfa að lenda í. En lifi
maður það af sjálfur verður það kannski til
þess að maður kann betur að meta það sem vel
hefur tekist til og reynir að beina augunum að
því. Þetta gerir mann líka sjálfstæðari gagn-
vart alls konar vandræðum og veseni sem búið
er til af mönnum. Bæði að láta það ekki trufla
sig eins mikið og ella eða beinlínis leiða það hjá
sér. Af hverju eigum við að vera að velta okkur
upp úr heimatilbúnum vandræðum og veseni?
Er ekki nóg að hafa hitt?“
Hann þagnar.
Enginn þeirra er rithöfundur en synir Þór-
arins hafa eigi að síður fetað í fótspor föður
síns að því leyti að þeir hafa starfað sjálfstætt
á einhverju listrænu sviði. Kristján var tónlist-
armaður, það eru Úlfur og Halldór einnig og
Ari er uppistandari. Halldór er jafnframt tölv-
unarfræðingur með listrænt auga og hannaði
meðal annars kápuna á nýja ljóðabók föður
síns.
Þórarinn deilir skrifstofu með Ara og segir þá
feðga hafa komist að því að starf þeirra sé á
margan hátt líkt. „Rithöfundar og uppistandarar
eru alltaf að krota eitthvað hjá sér. Þarna er
ljóðlína, söguefni! hugsa ég og það er eins með
Ara, nema hvað hann kallar það „bita“ og „skiss-
ur“. Svo verður eitthvað úr sumu og ekkert úr
öðru. Það er heldur ekki verra að þetta var áður
skrifstofa míns kæra vinar Sigurðar Pálssonar,“
segir Þórarinn og bendir á ljósmynd af skáld-
bróður sínum heitnum á veggnum.
– Þú hefur án efa verið sonum þínum inn-
blástur gegnum tíðina; virkar það á hinn veg-
inn líka?
„Alveg hiklaust. Það veldur líka dálítilli
samkennd að þeir skuli líka vera sjálfstætt
starfandi.“
Var í lúðrasveit sem drengur
– Kemur tónlistargáfan frá þér?
„Ekki vil ég meina það. Ég hlusta mikið á
tónlist og var í lúðrasveit sem drengur. En
meira varð ekki úr því. Það er hins vegar
margt frambærilegt tónlistarfólk í minni ætt
og ekki síður móðurættum drengjanna. Móð-
uramma þeirra, Anna Sigríður Björnsdóttir,
var píanóleikari og hafði mikil áhrif á þá.“
Þórarinn ólst upp á óvenjulegum stöðum;
fyrst bjuggu foreldrar hans, Halldóra og
Kristján Eldjárn, á Þjóðminjasafninu, þar sem
faðir hans gegndi starfi þjóðminjavarðar, og
síðar á Bessastöðum eftir að Kristján var kjör-
inn forseti lýðveldisins.
„Ég tengi meira við Þjóðminjasafnið enda
var ég bara eins árs þegar við fluttum í íbúð
þar en að verða nítján ára þegar pabbi varð
forseti. Fljótlega eftir það fór ég utan til náms
en bjó með fjölskylduna á Bessastöðum vet-
urinn 1972-73 og á bara ljúfar minningar það-
an. Eðli málsins samkvæmt hafa yngri systkini
mín þó sterkari taugar til staðarins. Á seinni
árum dreymir mig oft heimkomu og þá kem ég
alltaf á Þjóðminjasafnið, þar sem allt er til
staðar eins og það var.“
– Kom aldrei til álita að verða fornleifafræð-
ingur?
„Það kann að vera á einhverjum tímapunkti
þegar ég var drengur en bókmenntirnar og
tungumálið voru þó alltaf aðaláhugamálið.
Þannig að ég hugsaði aldrei um fornleifafræð-
ina af neinni alvöru. Ég hef auðvitað minn
áhuga á þjóðminjum og fylgist með; það er þó
frekar liður í almennum áhuga á menningar-
sögu í víðum skilningi. Ég hef til dæmis mjög
mikinn áhuga á þjóðlegum fróðleik og gladdist
gríðarlega þegar ég las bók Ragnars Helga
Ólafssonar, Bókasafn föður míns; hann tæklar
það efni á skemmtilegan og fróðlegan hátt og
snertir á vanda sem mín kynslóð þekkir vel –
hvað verður um bækur þegar eigandinn fellur
frá? Sjálfur hef ég komið að mörgu dánar-
búinu.“
Eins og gefur að skilja er Þórarinn Vestur-
bæingur í húð og hár og hefur búið þar nær
alla sína ævi. „Ég gekk í Mela- og Hagaskóla
og fór síðan í MR sem raunar var eini mennta-
skólinn í Reykjavík á þeim tíma; MH kom ekki
fyrr en ári síðar. Þess vegna finnst mér alltaf
jafnfyndið þegar fólk gerir úr mér ákafan MR-
ing. Staðreyndin er sú að ég hafði ekkert val,“
segir hann brosandi en áréttar að vistin í MR
hafi verið ljúf og skemmtileg.
Að vera alltaf að
En nóg af fortíðinni. Við tímamót sem þessi er
ekki síður við hæfi að horfa fram á veginn.
Hvernig blasir framtíðin við Þórarni Eldjárn?
„Að halda áfram sínu juði,“ segir hann og
brosir. „Mér er afskaplega mikilvægt að geta
alltaf verið að koma einhverju saman. Að vera
alltaf að. Þannig líður mér best. Þó að ekki sé
fyrirsjáanlegt hvað úr því verður. Ég skrifa
sögur og yrki ljóð nokkuð jafnt og þétt og svo
eru alltaf einhver stærri verkefni í deiglunni.
Sum þokast en önnur ekki. Það er alltaf dálítill
stabbi fyrir framan mig. Þetta er það sem ég
vil gera, verð að gera og ætla að gera og sé
ekki að neitt lát verði á því meðan ég held
heilsu og sönsum. Meðan verð ég við kolann.“
„Sjálfum líður mér ekki eins og göml-
um manni en það gæti verið vottur
um hrikalega sjálfsblekkingu,“ segir
hinn sjötugi Þórarinn Eldjárn.
Morgunblaðið/Eggert
’Stundum getur þetta veriðundirferli eða lymska af hálfuhöfundarins; hann lokkar fólk ávettvang og lætur svo höggið ríða
af. Fólk hlær og hlær en svelgist
svo skyndilega á hlátrinum.