Skessuhorn - 15.10.2015, Blaðsíða 16

MIÐVIKUDAGUR 14. OKTÓBER 201516
Anna Berg Samúelsdóttir hefur
nýlokið meistaranámi sínu í land-
fræði frá Háskóla Íslands. Ritgerð
hennar til lokaprófs ber titilinn „Ís-
lenskur landbúnaður og velferð bú-
fjár. Viðhorf almennings, birting-
armynd hagsmunaaðila og kaup-
hegðun neytenda.“ Eins og sjá má á
þessum titli þá snertir umfjöllunar-
efnið svo sannarlega þá miklu um-
ræðu sem undanfarið hefur átt sér
stað hér á landi um meðferð dýra,
einkum á kjúklinga- og svínabúum.
Við settumst niður með Önnu Berg
til að rabba um þessa ritgerð henn-
ar, en líka til að heyra meira um
hana sjálfa. Anna Berg hefur um
árabil verið búsett með fjölskyldu
sinni á Vesturlandi, nánar tiltekið
á Hvanneyri, og tekið virkan þátt í
samfélaginu bæði í leik og starfi.
Smitaðist ung af
hestabakteríunni
Nú í sumar hefur Anna Berg starf-
að sem hótelsýra á Hótel Helln-
um á Snæfellsnesi. Hún á að baki
margra ára starfsreynslu í ferða-
þjónustu samhliða námi. Landbún-
aður og dýr hafa þó líka skipað stór-
an sess. Við sitjum við glugga í mat-
salnum á Hótel Hellnum. Útsýnið
er frábært þar sem við horfum út
yfir hafið. Það er haustlegt yfir að
líta. Enn eru samt gestir á hótel-
inu. Anna Berg gefur sér þó tíma í
spjall og byrjar á að segja frá sjálfri
sér. „Í grunninn má segja að ég sé
Austfirðingur. Mamma er þaðan en
pabbi kom hins vegar frá Færeyj-
um. Við bjuggum mest á Neskaup-
stað þar til ég komst á unglings-
ár. Ég þoldi illa við í þeim sjávar-
útvegsbæ. Ég var alveg sturluð af
löngun að komast í sveit þegar vor-
aði. Ég var mjög illa haldin af hesta-
dellu. Systkini mín voru í hestunum
en ekki foreldrarnir. Þetta smitaðist
til mín þó mér þætti að þau mættu
vera duglegri að bjóða mér, henni
Önnu Berg litlu með sér. Ég fór
því alltaf inn í hesthús og kembdi
hestunum fyrir fólk. Svo horfði ég
á það með löngunarsvip með litlu
hvolpaaugunum mínum og vonaði
að fá nú aðeins að fara á bak í stað-
inn. Það lukkaðist nú bara nokkuð
vel,“ segir hún og hlær við endur-
minninguna.
Í Danmörku við
nám og störf
Á unglingsárunum dvaldi Anna
Berg í sveit bæði í Álftafirði og á
Héraði. „Fimmtán ára fór ég svo til
systur minnar, Ragnheiðar Samú-
elsdóttur, sem bjó þá utan við New
York-borg í Bandaríkjunum. Þar
var ég með henni við tamningar á
hestum á Mill Farm-búgarðinum
í eigu Dan Slott þar sem ræktaðir
voru íslenskir hestar. Eftir það fór
ég í nám við Bændaskólann á Hól-
um í Hjaltadal. Enn voru það hest-
arnir sem löðuðu. Það komst ekk-
ert annað að. Þetta var 1989 til
1991. Ég hafði kynnst ýmsum nýj-
ungum í Ameríku varðandi um-
önnun hesta, svo sem nuddi og
þess háttar. Ég var mikið að stúdera
þetta. Þegar ég útskrifaðist frá Hól-
um var ég aðeins átján ára gömul
og fór þá aftur austur, á Fljótsdals-
hérað. Þar vann ég meðal annars á
Hótel Valaskjálf og kynntist Stefáni
Hrafnkelssyni manninum mínum.
Við lögðumst í hálfgerðan lands-
hornaflæking sem var reyndar nokk-
uð algengt hjá ungu fólki á þessum
árum. Frá vetrarbyrjun fram í sum-
arlok unnum við að tamningum. Á
haustin tók svo við einhvers konar
vertíðarvinna. Það var farið í slátr-
un eða á síld og þess háttar. Við
gerðum þetta í ein tvö ár. Vorum í
Búðardal og Húnaveri og eignuð-
umst marga góða vini. Næstu árin á
eftir bjuggum við svo í Mosfellsbæ
og eignuðumst báða strákana okkar
þar. Árið 2000 bauðst okkur svo að
flytja til Danmerkur. Stebbi fór að
læra mjólkurfræði. Þarna vorum við
í sjö ár. Hann lærði mjólkurfræðina
og síðan tæknifræði og útskrifaðist
sem framleiðslutæknifræðingur. Ég
fór hins vegar að starfa sem leið-
beinandi í líkamsrækt. Það þróaðist
út í fullt starf og undir lokin stýrði
ég stórri líkamsræktarstöð þar,“
segir Anna Berg.
Háskólanám á Íslandi
Þau Stefán og Anna Berg vildu hins
vegar ekki festa rætur í Danmörku.
Hugurinn stefndi heim til Íslands.
„Mig langaði til að læra meira, bæta
við búfræðinámið mitt frá Hólum.
Í Danmörku hóf ég því nám í land-
búnaðartæknifræði með náttúru
og umhverfi sem sérsvið. Þetta átti
eftir að gagnast mér vel. Við fór-
um svo heim 2007 og settumst að
á Hvanneyri. Fluttum nánast beint
ofan í hrunið,“ rifjar hún upp. Þetta
fældi þau þó ekki frá. „Nei, ég sett-
ist á skólabekk við Landbúnað-
arháskólann en Stebbi fór að vinna
við múrverk hjá fyrirtæki í Reykja-
vík. Seinna fékk hann svo starf hjá
fóðurblöndunarstöð Líflands á
Grundartanga þar sem hann vinn-
ur í dag.“
Anna Berg hóf náttúrufræðinám
við Landbúnaðarháskólann og lauk
þaðan BS gráðu 2010. „Þá sótti ég
um að komast í meistaranám og
fékk inni hjá Landbúnaðarháskól-
anum. Ég var alltaf með velferð bú-
fjár í huga, hafði áhuga á því við-
fangsefni og langaði til að gera við-
horfskönnun sem sneri að þessu.
Mig langaði til að skoða íslensk-
an landbúnað út frá viðhorfum og
þekkingu hins almenna neytenda.
Skyggnast inn í það hvað fólk, í
þessu tilviki neytendur, veit um ís-
lenskan landbúnað og hvernig það
hefur áhrif á verslunarhætti þess.
Ég hafði hugmyndir um að vinna
meistararitgerð mína út frá þessu
en til að gera langa sögu stutta þá
fór ég að lokum með þetta verkefni
yfir í Háskóla Íslands og meistara-
námið þar með líka.“
Þótti ekki henta við
Landbúnaðarháskólann
Þetta vekur spurningu um það
hvers vegna hún hafi fært sig um
set? Anna Berg kýs að vera fáorð
um það en svarar þó að henni hafi
verið gert það ljóst af mjög fáum en
áhrifamiklum einstaklingum inn-
an Landbúnaðarháskóla Íslands að
svona pælingar væru eitthvað sem
þeim hugnaðist ekki að skólinn tæki
þátt í. „Ég ítreka að þetta voru mjög
fáir einstaklingar. Fyrst var mér sagt
að ekki væri neinn leiðbeinandi við
Landbúnaðarháskólann sem gæti
liðsinnt mér í þessu. Það á þó ekki að
vera hindrun. Það er ekki óalgengt
að leiðbeinendur nemenda við einn
háskóla komi frá öðrum slíkum. Ég
hafði fundið leiðbeinanda við Há-
skóla Íslands sem þekkti aðferða-
fræðina sem ég ætlaði að nota við
mínar rannsóknir og hafði auk þess
unnið að verkefni tengt landbún-
aði. Þessi leiðbeinandi vildi vinna
með mér en Landbúnaðarháskól-
inn hafnaði því. Engar frekari skýr-
ingar fylgdu. Ég flutti mig því yfir í
Háskóla Íslands 2012 og fékk meist-
aranáms áfanga frá Landbúnaðarhá-
skólanum metna til áframhaldandi
meistaranáms í landfræði. Þetta á
vel heima innan hennar þar sem við
höfum landnýtinguna gegnum land-
búnaðinn, neytendur og það hvern-
ig þetta birtist þeim. Við fjölskyld-
an bjuggum samt áfram á Hvann-
eyri þó ég væri við nám í Reykjavík.
Frá Háskóla Íslands útskrifast ég svo
með meistaragráðu í landfræði nú í
haust 2015.“
Kannaði viðhorf
kaupenda
Anna Berg lýsir rannsókn sinni
í stuttu máli. „Þetta er rannsókn
byggð á eigindlegri aðferðar-
fræði sem er mikið notuð til dæm-
is í félagsvísindum. Það er meðal
annars tekin viðtöl við fólk og síð-
an fer fram ákveðin greining út frá
því hvað það segir og gerir. Það er
kafað ofan í það sem kemur fram í
þessum viðtölum. Það sem ég var
að kanna er viðhorf fólks til íslensks
landbúnaðar og aðbúnaðar búfjár
og svo tengingu þessara viðhorfa
við kauphegðunina. Ég bað það
um að skýra fyrir mér hvaða skiln-
ing það legði í hugtakið „velferð,“
og hvernig það skilgreindi íslensk-
an landbúnað, íslenskt búfé og þar
fram eftir götunum. Svo var spurt
um ýmislegt varðandi innkaup á
landbúnaðarvörum.“
Anna fann sér viðmælendur sem
vildu taka þátt í verkefninu. „Þetta
var fólk sem ég vissi ekkert um
frá því áður. Það er enginn nafn-
greindur í rannsókninni. Ég tal-
aði við ellefu manns. Þetta er því
alls ekki nein skoðanakönnun eða
neitt þess háttar. Þar er mikilvægt
að hafa það í huga. Ég er ekki að
taka neitt þversnið af þjóðinni í
niðurstöðum mínum. Hins veg-
ar þá eru svör fólksins sem ég tala
við að spegla viðhorf sem eru uppi
í þjóðfélaginu. Það er svo hægt að
leita að samnefnurum við það sem
það segir við það sem kemur fram í
þjóðfélagsumræðunni. Svona rann-
sókn eins og ég gerði hefur reynd-
ar verið unnin af Landbúnaðarhá-
skólum í Evrópu en hún var miklu
stærri í sniðum og náði til margra
landa þar sem fjöldi vísindamanna
tók þátt. Ég hafði lesið um hana og
fékk þá hugmyndina að gera það
sama og rýna þá í landbúnaðinn
hér á landi.“
Ímynd bænda góð
Anna Berg ítrekar að hún hafi
ekki verið að gera vettvangskönn-
un varðandi aðbúnað búfjár á Ís-
landi. „Mitt verkefni snerist ekkert
um það. Ég fór ekki og heimsótti
nein bú eða neitt svoleiðis held-
ur ræddi ég einungis við neytend-
ur. Margt kom á óvart í svörunum.
Ég get nefnt eitt dæmi sem er það
að yfirleitt var það konan á heimil-
um þessa fólks sem sá um innkaup
og eldamennsku. Ég var að tala við
fólk á öllum aldri en það skipti engu
máli í þessu efni. Einnig skynjaði
ég þetta mikla traust sem fólk hef-
ur á íslenskum bændum. Reynd-
ar var ég búin að lesa um það og
heyra en það var yfirleitt í leiður-
um Bændablaðsins og þess háttar.
En þarna fann ég að þetta á við rök
að styðjast. Það kom mér þægilega
á óvart og mér þótti það jákvætt.
Bændur hafa sterka ímynd. Fólk-
ið sem ég ræddi við taldi að þeir
væru að vinna bæði vel og heiðar-
lega, sannir og duglegir. Við erum
á góðum stað með þetta. Annað
sem kom mér líka á óvart var van-
traust á milliliðum, svo sem afurða-
stöðvum og verslunum, og svo yfir-
völdum. Fólk var á því að millilið-
ir væru að taka of mikið fyrir of lít-
ið. Í framhaldinu fann ég mikla já-
kvæðni gagnvart því að kaupa beint
af bændum. Einn sagði hreint út
við mig til að rökstyðja þessa af-
stöðu sína: „Ég veit hvað ég fæ og
bóndinn fær peningana sína, beint
og milliliðalaust og ekkert vesen.“
Í framhaldi af þessu kom fram já-
kvæð afstaða til heimaslátrunar.
Það er að vísu bannað hér á landi
að stunda heimaslátrun og selja af-
urðirnar en það er hins vegar leyfi-
legt í Færeyjum svo dæmi sé tekið.
Anna Berg Samúelsdóttir lauk meistaraprófi í landfræði:
Kannaði viðhorf fólks til velferðar búfjár og íslensks landbúnaðar
Anna Berg Samúelsdóttir kannaði hug fólks til dýravelferðar í íslenskum landbúnaði. Ljósm. Sunna Gautadóttir.
Hestamennskan hefur alltaf verið mikið áhugamál hjá Önnu Berg. Hér er hún á
gæðingnum Magna.
Anna Berg við útreiðar ásamt Stefáni Hrafnkelssyni eiginmanni sínum.