Skessuhorn - 24.02.2016, Qupperneq 27

MIÐVIKUDAGUR 24. FEBRÚAR 2016 27
Pennagrein
Hundtíkin mín er með þefskyn sem
vísindamenn segja að sé mörg þús-
und sinnum öflugra en mitt. Það
þykir mér alveg ótrúlegt í ljósi þess
hver smekkur hennar er á lykt.
Hvernig getur dýr sem hefur svona
frábært þefskyn stungið nefinu sínu
í gamlan hlandpoll eftir einhvern
annan hund og sogið upp í nasirnar
af áfergju? Sumir hundar velta sér
gjarnan upp úr dýraskít og eru hin-
ir ánægðustu með ilminn af sér á
eftir. Mér er það alveg óskiljanlegt
því sjálfur hef ég nákvæmlega enga
lyst á að þefa af dýraúrgangi. Ég vil
helst vera alveg laus við þá lykt.
En þannig er það með skynjun
okkar dýranna á lykt. Hún er svo
ofsalega mismunandi. Það á einn-
ig við manna á milli. Það er eins
og nefin á okkur séu ekki sköpuð
á sama hátt. Það er einmitt lykill-
inn að því hvers vegna Akurnes-
ingar hafa deilt um þetta óræða
fyrirbæri svo árum skiptir. Það
sem einum finnst vera óbærileg-
ur fnykur finnst nágranna í næsta
húsi kannski vera ekkert truflandi
og skilur ekkert í þessum tepru-
skap nágrannans. Ég get ekki skil-
ið þannig fólk. Ekki frekar en að ég
skilji af hverju hún Loppa mín hef-
ur lyktarsmekk sem er alveg þver-
öfugur á við minn smekk. En ég
held að ég verði samt að bera virð-
ingu fyrir hennar smekk, rétt eins
og hún hefur aldrei ganrýnt minn
smekk. Það væri stundum betra ef
við mannfólkið gætum verið jafn
fordómalaus og dýrin.
Ég ætla því að reyna að bera virð-
ingu fyrir því fólki sem finnst lykt-
in af rotnandi afskurði af fiski ekk-
ert truflandi, þótt mér sjálfum finn-
ist hún alveg gjörsamlega óbæri-
leg. Ég vil allra náðarsamlegast
biðja um svipaðan skilning á móti.
Undirskriftasöfnunin uppbygg-
ingakranesi.is er því miður ekki til
þess fallin að auka skilning fólks á
því vandamáli mínu, og fjölmargra
annarra íbúa Akraness, að finnast
þessi lykt óboðleg í íbúðabyggð.
Þar er líka látið í veðri vaka að
ef skipulagstillaga HB Granda um
hausaþurrkunina á Breið nái ekki
fram að ganga þá ógni það atvinnu-
lífi bæjarins. Það er fjarri lagi og
mun ég rekja það hér neðar í grein-
inni. Þar er einnig fullyrt að nýj-
ustu tækni verði beitt “[...] til þess
að hausaþurrkunin hafi sem allra
minnst eða engin áhrif á umhverf-
ið“. Með því er gefið í skyn að lykt-
armengun frá verksmiðjunni verði
lítil sem engin, eða jafnvel engin.
Það stenst heldur ekki skoðun, þeg-
ar rýnt er í gögnin með tillögunni.
Langt í frá 100%
vissa um árangur
Það kemur skýrt fram í skýrslu VSÓ
Ráðgjafar um málið, sem kynnt var í
maí 2015, að ekki verði hægt að reka
verksmiðju sem þessa lyktarlausa. Þar
með er hrakin sú fullyrðing í undir-
skriftarsöfnuninni að hausaþurrkun-
in geti nokkurn tímann haft „eng-
in“ áhrif á umhverfið. Það er ekki
og verður ekki hægt í fyrirsjáanlegri
framtíð.
Í umhverfisskýrslunni sem HB
Grandi lét fylgja skipulagstilllög-
unni má víða finna orðalag sem gefur
til kynna marga óvissuþætti. Hér eru
nokkur dæmi:
•„Framleiðsluaukning með færi-
bandaklefum ætti ekki að auka
lyktarmengun“ (7.1 -5, bls. 14).
•„Ákveðnir þættir geta valdið því
að lyktarmengun verði þrátt fyrir
að fyllsta öryggis sé gætt. Til dæm-
is ef rafmagn eða heitt vatn er tekið
af verksmiðjunni eða bilanir verða í
hreinsunarbúnaði“ (7.1 -8 bls.14).
•„Erfitt getur verið að hafa stjórn
á þurrkun ef mikill raki er í loftinu,
því meiri raki því verri lykt. Nýj-
ar viftur sem settar eru upp auð-
velda þó stjórnun.“ (Tafla 4 bls 15
og 16).
Svona orðalag gefur til kynna að
menn séu nú ekki alveg jafn viss-
ir um að þessi tilraun muni heppn-
ast og ætla mætti af orðræðunni ann-
ars staðar.
Á blaðsíðu 24 má finna loftmynd
af Akranesi. Rauðir, gulir og græn-
ir hringir sem eru dregnir yfir verk-
smiðjusvæðið og næsta nágrenni.
Þeir eru titlaðir „Áætlað áhrifasvæði
þurrkunar“. Hvergi er vísað í neina
útreikninga eða órækar tölur sem
styðja stærð þessara hringja. Tölurn-
ar eru byggðar á óljósu mati. Aðeins
er talað óljóslega um „markmið“ og
„áætlanir“. Það verður því að ætla að
þessir hringir séu í besta falli ágisk-
anir. Gula línan er haganlega dreg-
in við lóðarmörk næstu íbúðarhúsa.
Hvernig fá menn þá niðurstöðu að
versta lyktin muni detta niður akkúr-
at á þessum 250 metra mörkum, sem
svo skemmtilega vill til að eru við
lóðarmörk næstu íbúðarhúsa? Það er
hvergi stutt í skýrslunni. En myndin
er voða falleg.
Aðvörunarbjöllur klingja
en hverjir hlusta?
Einn stór óvissuþáttur er magn meng-
unarinnar sem verksmiðjan mun láta
frá sér. Þegar reisa á verksmiðjur á
borð við við t.d. álver eða kolaorku-
ver þá er hægt að leggja fram talsvert
áreiðanlegar tölur um áætlaða meng-
un á borð við flúor eða koldíóxið sem
verksmiðjan mun láta frá sér. Það er
vegna þess að flúor og koldíoxið er
auðveldlega mælanlegt. Lyktarmeng-
un frá hausaþurrkun er allt annars
eðlis. Í fyrsta lagi er hún misjöfn eft-
ir ferskleika hráefnisins, samsetningu
þess og mörgum öðrum þáttum. Í
öðru lagi eru áhrif lyktarmengunar
á fólk afar huglæg. Þau eru misjöfn í
nefi hvers og eins.
Annar stór óvissuþáttur er að tækn-
in sem verið er að þróa til að minnka
mengunina er ný af nálinni og hefur
reynst misjafnlega. Gripið er til ým-
issa ráða, eins og að tryggja sem best
ferskleika hráefnisins, breyta þurrk-
unaraðferðum og dæla ósoni í gegn-
um hráefnið. Þessar tilraunir hafa
sums staðar heppnast. Annars staðar
hafa þær misheppnast. Engum hefur
hingað til tekist að eyða lyktinni, eins
og fyrr segir. Það hefur aðeins tekist
að draga mis mikið úr henni.
Enn annar, og kannski stærsti
óvissuþátturinn sem HB Grandi
stendur frammi fyrir, er magnið sem
fyrirtækið hyggst framleiða. Þarna
verður um að ræða stærstu verksmiðju
sinnar tegundar sem vitað er um.
Til þess að takast á við þessa áskor-
un hyggst fyrirtækið stækka verk-
smiðjuna í áföngum. Í fyrsta áfanga
verður staldrað við framleiðslu upp
á 250 - 300 tonn á viku að hámarki
og ástandið metið. Ef vel tekst til á að
fara í seinni áfanga. Í seinni áfangan-
um er gert ráð fyrir framleiðslu upp
á allt að 600 tonn á viku. Ég er ekki í
vafa um að í fyrri áfanga muni takast
að bæta ástandið mikið frá því sem nú
er. Það eitt að koma öllu þurrkferl-
inu undir eitt þak, í mun fullkomn-
ara húsnæði og með betri tækni, hlýt-
ur að breyta miklu. En það er seinni
áfanginn sem hræðir mig. Hvað ger-
ist þegar menn byrja að margfalda
framleiðslumagnið og margfalda þar
með þurrkloftið í enn stærri veldis-
vísum?
Það liggur alveg ljóst fyrir að um-
hverfi verksmiðjunnar verður aldrei
lyktarlaust. En stóra, stóra spurning-
in er hversu mikil lyktin verður og
hvernig íbúarnir munu taka mengun-
inni. Um það er bara hægt að giska.
Allir þessir óvissuþættir ættu að vera
nóg til að hringja aðvörunarbjöllum.
Þeir ættu að duga til þess að bæjaryf-
irvöld staldri við og hugsi hvort stað-
setningin á þessari verksmiðju, nán-
ast í bakgarði næstu íbúðahúsa, sé yfir
höfuð áhættunnar virði? Ég hef sagt
það áður að ef HB Granda tækist að
sannfæra mig um að hægt sé að reka
svona verksmiðju mengunarlausa þá
mættu þeir reisa hana á næstu lóð við
mitt hús. En það er sama hvernig ég
les gögnin og áætlanirnar frá þeim.
Ég er langt í frá sannfærður um að
þessi áform takist. Mér er einnig lífs-
ins ómögulegt að skilja hvernig bæj-
arfulltrúar ættu að komast að þeirri
niðurstöðu að áhættan við að stað-
setja verksmiðjuna á Breiðinni sé þess
virði að taka hana.
Hvers vegna
í íbúðabyggð?
En hvers vegna hefur ekki verið rætt
við HB Granda um einhverja aðra
staðsetningu en endilega á Breið-
inni? Á bæjarstjórnarfundi 26. janúar
kom fram í máli Einars Brandssonar
bæjarfulltrúa að afstaða HB Granda
hvað þetta varðar sé skýr og einföld.
Þeir vilji fyrst fá niðurstöðu um þessa
staðsetningu og taka síðan afstöðu
út frá því. Í viðamiklum áætlunum
og samningaviðræðum sem þessum
hlýtur það að teljast mjög eðlilegt.
Það er alltaf skynsamlegt að taka eitt
skref í einu þegar tekist er á við flókna
hluti.
Staðsetning verksmiðjunnar á
Breiðinni er án efa sú allra hagkvæm-
asta sem HB Grandi getur hugsað
sér. Það gefur auga leið að hagkvæm-
ara sé að aka hráefninu með lyftur-
um á milli húsa á sama planinu, held-
ur en að aka því með bílum eitthvert
út fyrir bæjarmörkin. Vitanlega vill
HB Grandi láta reyna á þessa kjör-
staðsetningu fyrst. Ég skil þannig af-
stöðu þeirra mjög vel, að láta reyna á
þetta mál til þrautar áður en eitthvað
annað verður tekið upp á borðið. En
þýðir það að HB Grandi muni ekki
sættast á neinn annan kost?
Á kynningarfundinum í Tónbergi
16. febrúar kom fram í fyrirspurn-
um að HB Grandi hefur engin áform
um að pakka saman og fara burt úr
bænum ef þessi skipulagstillaga verð-
ur ekki samþykkt. Vilhjálmur Vil-
hjálmsson forstjóri sagði það fráleitt
að nokkuð slíkt hafi verið rætt í stjórn
HB Granda. Það er ekki hægt að skilja
þessi orð öðruvísi en HB Grandi hafi
fullan hug á því að reisa hér í bæn-
um öfluga fiskvinnslu á hafnarsvæði
Akraness. Þau áform eru stór og
mikil. Það, hvort þessi ákveðni hluti
vinnslunnar verði staðsettur akkúrat
á Breiðinni, er greinilega ekki úrslita-
þáttur um þau áform.
Í umhverfisskýrslunni frá HB
Granda kemur fram að áætlað áhrifa-
svæði mengunar frá verksmiðjunni
muni ekki verða lengri en 500 metr-
ar í radíus frá verksmiðjunni. Svæð-
ið þar sem þeir segja að lyktin verði
„dauf“ verði heldur ekki meira en 250
metrar. Ef það reynist rétt þá breyt-
ir það vissulega miklu frá núverandi
ástandi. Hins vegar er alveg ljóst að
innan þessa 500 metra áætlaða áhrif-
svæðis er bæði íbúðabyggð og ferða-
þjónusta.
Ef verksmiðjunni væri hins veg-
ar valinn staður t.d. í iðnaðarhverf-
inu á Höfðaseli eða Lækjarflóa þá
er vel hægt að finna þar iðnaðarlóð-
ir þar sem engin íbúðabyggð og eng-
in ferðaþjónusta er innan næstu 500
metra. Þar er ekki fólk að hengja út
þvott eða vinna í garðinum og eng-
in börn að leik. Þar eru engir ferða-
menn að njóta náttúrunnar og anda
að sér ferska íslenska loftinu.
Fyrst og fremst pólitísk
ákvörðun
Ég skora á bæjarstjórnina að staldra
við og hugsa málið aðeins. Ef þessi
áhættusömu áform takast ekki á besta
veg, eruð þið þá tilbúin að leggja það
á framtíð byggðar á Neðri-Skaga?
Eruð þið þá tilbúin að leggja orð-
spor bæjarins í ferðaþjónustu að veði?
Eða verðþróun fasteigna á svæðinu?
Hver fær að njóta vafans, íbúar bæj-
arins eða HB Grandi? Ég gæti hald-
ið áfram. Þið vitið hvað ég meina. Í
öllu falli er kýrskýrt að þolmörk mjög
margra íbúa gagnvart þessari meng-
un eru þanin til hins ítrasta nú þeg-
ar. Það má ekki mikið út af bera til að
þau bresti.
Hvorki ég né nokkur sá maður sem
ég hef rætt við um þessi mál er á móti
uppbyggingu í fiskiðnaði á Akranesi.
Allir virðast sammála um að þessi
stóru áform HB Granda verði frábær
lyftistöng fyrir okkur íbúana. Það eina
sem truflar er sá hluti áformanna sem
er mengandi iðnaður í íbúðabyggð.
Sjálfur tel ég að íbúabyggð, ferða-
þjónusta og matvælavinnsla geti far-
ið mjög vel saman. Við sjáum mörg
dæmi þess í sveitum landsins og víðar.
Ferðaþjónusta í bænum og fiskiðnað-
ur gæti vel stutt við hvort annað. En
það gerist ekki ef fiskiðnaðurinn er
fráhrindandi fyrir stóran hluta fólks.
Það er enginn Skagamaður sem
ég þekki á móti fiskiðnaðinum sem
slíkum. Það er mengunin frá þessum
eina hluta hans sem er vandamálið.
Það er hægt að leysa með því að stað-
setja hann annars staðar. Það er vel
hægt ef viljinn er fyrir hendi.
Kjartan S. Þorsteinsson
Höfundur er íbúi á Akranesi
Af tepruskap og andstöðu við uppbyggingu á Akranesi
Alþýðusamband Íslands hefur í
samstarfi við aðildarsamtök sín
hleypt af stokkunum verkefninu
„Einn réttur, ekkert svindl!“ Því er
beint gegn undirboðum á vinnu-
markaði og svartri atvinnustarf-
semi en síðustu mánuði hafa stétt-
arfélögin orðið vör við vaxandi
brotastarfsemi á vinnumarkaði. Þá
var í síðustu viku sagt í fjölmiðl-
um frá grófu broti á vinnumark-
aðsreglum og grun um mansal í at-
vinnufyrirtæki í Vík í Mýrdal. ASÍ
segir þó að sérstaklega sé dæmi
um brot á vinnumarkaðsreglum í
byggingageiranum og ferðaþjón-
ustunni sem eru helstu vaxtar-
greinar í þeirri uppsveiflu sem nú
ríkir á vinnumarkaði.
Samkvæmt mati Vinnumála-
stofnunnar fjölgaði störfum um
5500 á síðasta ári og er áætlað
að störfum fjölgi um yfir 8000 á
næstu þremur árum. „Það má því
ljóst vera að ekki er möguleiki að
manna öll þessi störf með öðrum
hætti en að flytja inn starfsmenn
erlendis frá. En það eru einmitt
erlendir starfsmenn og ungt fólk
sem er að stíga sín fyrstu skref á
vinnumarkaði sem helst er verið að
brjóta á. Birtingarmyndir brota-
starfseminnar eru fjölmargar. Al-
gengast er að laun og önnur starfs-
kjör séu langt undir þeim kjara-
samningsbundnum réttindum sem
hér gilda,“ segir m.a. í tilkynningu
frá Alþýðusambandi Íslands vegna
verkefnisins Einn réttu, ekkert
svindl.
mm
Átak til að uppræta brota-
starfsemi á vinnumarkaði
Þær Sara Ósk, Lilja Petrea og Anna
Valgerður eru allar 8 ára. Þær héldu
nýverið tombólu í Krónunni á
Akranesi og söfnuðu 11.017 krón-
um sem þær færðu Rauða krossin-
um. RKÍ á Akranesi þakkar þeim
kærlega fyrir þeirra framlag.
-fréttatilkynning
Seldu til styrktar RKÍ