Skessuhorn - 31.08.2016, Blaðsíða 25

MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST 2016 25
Það má segja að tímamót hafi orð-
ið í Borgarnesi í liðinni viku þegar
hið ríflega níutíu ára gamla Borg-
arpakkhús var tekið af bráðabirgða
geymslustað á Sólbakka, flutt í heilu
lagi og sett á nýjan grunn í Húsafelli.
Það mun í framtíðinni hýsa stein-
hörpusafn Páls Guðmundssonar
listamanns og stendur við hlið gamla
fjóssins og súrheysturnsins sem þeg-
ar hýsir hluta listaverkasafns Páls.
Heimamenn í Borgarnesi og Borg-
firðingar muna eftir Borgarpakk-
húsinu sem byggt var á sínum tíma á
horni Brákarbrautar og Egilsgötu og
stóð allt þar til eftir aldamót að það
var tekið af stalli sínum og flutt til
geymslu. Seljandi hússins var Stein-
þór Grönfeldt, sem lagði mikið upp
úr því að sjálft Pakkhúsið yrði varð-
veitt. Skessuhorn fékk Heiðar Lind
Hansson sagnfræðing og annan höf-
und væntanlegrar bókar um Sögu
Borganess til að taka saman örfáa
punkta um sögu Borgarpakkhússins
sem nú öðlast nýtt og gjörólíkt hlut-
verk í faðmi fjalla á Húsafelli.
Tilgátur um
hver byggði
„Aldur Borgarpakkhússins er ekki al-
veg á hreinu en talið fullvíst að það
hafi verið byggt 1924 eða árin þar
á undan. Byggingarár er ekki skráð
í fundargerðabók bygginganefnd-
ar Borgarneshrepps eða sveitabók
hreppsnefndar. Tveimur skýringum
er hægt að tefla fram um hver byggði
húsið,“ segir Heiðar. „Annars vegar
að það hafi verið Sigurður B. Run-
ólfsson frá Norðtungu og hins vegar
Jóhannes Jósefsson frá Vatni í Döl-
um. Báðir ráku verslanir í Borgarnesi
í upphafi þriðja áratugarins. Sigurður
B. Runólfsson starfrækti sína verslun
á árunum 1921-1924, en hann kom
henni á fót eftir að hafa látið af störf-
um sem kaupfélagsstjóri KB sökum
deilna í félaginu. Bjarni Guðjónsson
frá Hvítsstöðum sá um rekstur versl-
unarinnar fyrir Sigurð. Jón Björns-
son frá Svarfhóli kaupir síðan þessa
verslun af Sigurði árið 1924 og fell-
ir undir rekstur Verslunarfélagsins
Borgar sem hann stofnaði á svipuð-
um tíma.“ Heiðar segir að ef pakk-
húsið hefur verið byggt af Sigurði á
þessum árum, 1921-1924, þá sé lík-
legt að húsið hafi fylgt með í kaup-
unum. „Í það minnsta er ekki hægt
að staðsetja verslun Sigurðar á öðr-
um stað í Borgarnesi en þessum.
Hin skýringin um uppruna hússins
er frá Steinþóri Grönfeldt rafvirkja
og vert, sem oftast er kallaður Dússi,
en hann átti húsið í seinni tíð. Dússi
heyrði frásögn af því að Jóhannes
Jósefsson hafi reist það en hann rak
verslun í Horninu (Brákarbraut 1)
frá 1920-1924. Hornið er nánast við
hlið lóðarinnar sem Borgarpakkhús-
ið stóð á. Jóhannes fórst í sjóslysi úti
fyrir Belgsholti í Melasveit 30. októ-
ber 1924.“
Húsið hernumið
í stríðinu
Borgarpakkhúsið var hluti af húsa-
þyrpingu Verslunarfélagsins Borg-
ar sem náði yfir efri hluta Brákar-
brautar. „Verslunarhúsið sjálft var
að Brákarbraut 3 og sláturhúsið að
Brákarbraut 5. Í pakkhúsinu var
þungavara á borð við mjöl og gler
geymd og afgreidd. Undir húsinu
var kjallari. Á fimmta áratugnum var
þar rekin Trésmiðja Borgarfjarðar
um stutt skeið. Hún var hlutafélög í
eigu Vf. Borgar og Vf. Borgarfjarð-
ar. Smiðjan var síðan flutt yfir Brák-
arbrautina í húsið þar sem Magnús
Guðjónsson rafverktaki rekur Glitni
í dag. Dússi minnist þess einnig að
vörubíll á vegum Borgar hafi verið
geymdur um hríð í kjallaranum.
Breski herinn tók Borgarpakk-
húsið tímabundið í sína þjónustu á
stríðsárunum. Þar kúrðu hermenn
á meðan þeir biðu þess að bragga-
byggð risi í Borgarnesi. Þeir nýttu
það einnig sem baðhús,“ segir Heið-
ar Lind.
Fór á vergang um tíma
Verslunarfélagið Borg var samein-
að Verslunarfélagi Borgarfjarðar á
sjöunda áratugnum. „Síðustu árin
var sameinað félag rekið með sam-
vinnusniði og nefndist Samvinnu-
félagið Borg. Þetta fyrirtæki varð
gjaldþrota haustið 1968. Fasteignir
þrotabúsins fóru á uppboð og eign-
aðist KB þá Borgarpakkhúsið. KB
nýtti það m.a. sem geymslu. Dússi
keypti Borgarpakkhúsið af KB á tí-
unda áratugnum. Hann nýtti það
sem geymslu og verkstæði. Á þess-
um tíma hafði hann þegar keypt
hluta verslunarhúss Borgar þar
sem veitingastaðnum Hreiðrinu
var komið á fót 1993. Nafni stað-
arins breytti hann í Matstofuna en
manna á milli hefur staðurinn oft-
ast gengið undir nafninu Dússa-
bar. Dússi seldi Borgarpakkhúsið
til Borgarbyggðar eftir aldamótin
síðustu, en samkvæmt nýju deili-
skipulagi fyrir gamla bæinn átti á
lóð hússins að rísa nýbygging með
íbúðum og verslunum á jarðhæð.“
Húsasmíðameistararnir Stefán
Ólafsson á Litlu-Brekku og Ólafur
Axelsson í Borgarnesi höfðu fengið
lóðinni úthlutað af sveitarfélaginu
og áformuðu að byggja á henni,
en áform þau gengu ekki eftir þar
sem fasteignamarkaðurinn hrundi
haustið 2008. Borgarpakkhúsið
var í kjölfar þess flutt á iðnaðarlóð
í eigu Eiríks J Ingólfssonar á Sól-
bakka í ársbyrjun 2007 og til stóð
að húsinu yrði fargað. Eiríkur kom
í veg fyrir það og keypti húsið fyr-
ir 5-6 árum af Borgarbyggð. Hús-
ið hefur því hvílt á bráðabirgðastað,
fremur umkomulítið, allt þar til
þriðjudagskvöldið 23. ágúst að það
var flutt að Húsafell af starfsmönn-
um Borgarverks og Loftorku.
Listamiðstöð
Páls að verða til
Hópur manna hefur verið Páli Guð-
mundssyni listamanni í Húsafelli
innan handar við uppbyggingu lista-
miðstöðvar í Húsafelli. Tvímæla-
laust er þar á ferðinni metnaðarfull
hugmynd og framkvæmd sem auðga
mun hróður héraðsins enda Páll einn
fremsti núlifandi listamaður þjóðar-
innar. Sprautur í þessu uppbygging-
arstarfi hafa verið Helgi Eiríksson
á Kolsstöðum, Eiríkur J Ingólfsson
húsasmíðameistari, Þorsteinn Guð-
mundsson á Fróðastöðum og marg-
ir fleiri. Búið er að gera upp gamla
fjósið og hýsir það nú þegar málverk
og fleiri verk Páls, höggmyndir eru í
gamla súrheysturninum og auk þess
er bogamyndað jarðhýsi við rabar-
baragarðinn þar sem listamaðurinn
hefur m.a. unnið við steinhörpur
sínar. Fyrr á þessu ári var steyptur
grunnur undir Pakkhúsið sem það
var sett á í liðinni viku. Auk þess má
nefna að arkitektastofan KÍM hefur
unnið hugmynd að skipulagi Lista-
miðstöðvar Páls Guðmundssonar.
mm
Borgarpakkhúsið flutt og verður nú
hluti listaseturs í Húsafelli
Borgarpakkhúsið á lóð sinni Brákarbraut 3. Myndin er tekin á síðari hluta sjöunda áratugarins af Einari Ingimundarsyni málara. Hún er varðveitt í Héraðsskjalasafni
Borgarfjarðar. Vinstra megin við Pakkhúsið á lóðinni Egilsgötu 7 sést hús sem lengstum var nefnt Ástríðarhús. Það var kennt við Ástríði Ólafsdóttur frá Steðja í Flókadal.
Elsta hluta þess byggðu hjónin Guðjón Jónsson Bachmann og Guðrún Guðmundsdóttir, en þau kölluðu það Vegamót. Um 1920 komst það í eigu Ástríðar og eiginmanns
hennar, Bjarna Guðmundssonar járnsmiðs. Nokkrum árum síðar var húsið stækkað í það útlit sem sést á myndinni, en þá voru hjónin Auðunn Ólafsson og Ingibjörg
Þorsteinsdóttir orðnir meðeigendur. Auðunn og Ástríður voru systkini og gaman að geta þess að Auðunn var langafi núverandi eiganda brugghússins á Steðja. Þá var
Auðunn þessi járnsmiður og hafði lært hjá Bjarna, en saman ráku þeir járnsmiðju í kjallara hússins. Auðunn og Bjarni létust með skömmu millibili á fjórða áratugnum og
því bjuggu ekkjurnar einar í húsinu ásamt fjölskyldu og höfðu leigjendur. Húsið var rifið skömmu eftir að myndin var tekin, enda komið til ára sinna eins og sjá má.
Pakkhúsið híft á flutningabíl á þriðjudaginn og búið undir flutning í Húsafell.
Ljósm. Þorleifur Geirsson.
Í ljósaskiptunum á þriðjudaginn í síðustu viku var lagt af stað með húsið í lög-
reglufylgd upp í Borgarfjörð. Ljósm. mm.
Pakkhúsið komið á nýjan grunn í Húsafelli skammt frá fjósinu og súrheysturn-
inum. Ljósm. úr dróna, Þórður Kristleifsson.