Skessuhorn - 19.10.2016, Qupperneq 26

MIÐVIKUDAGUR 19. OKTÓBER 201626
Pennagrein
Vísnahorn
Kristján frá Djúpalæk var
um tíma ritstjóri blaðs á
Akureyri sem hét Verka-
maðurinn og hélt þar úti vísnaþætti sem bar
nafnið Gull í tá. Á einhverjum tíma hafði ver-
ið dauft yfir vísnaþættinum og bar ritstjórinn
fyrir sig gigtveiki. Hringdi þá maður að nafni
Steinþór Egilsson og flutti ritstjóranum stöku
þessa:
Þó að blási móti mér
mjög á köldu jarðarsviði,
gjarna vildi ég gefa þér
gull í nokkra hryggjaliði.
Skáldið sá sem var að slíkum óskum mátti
ekki láta ósvarað:
Þá var gott að þiggja stoð,
þegar að oss mein fór.
Telst og gagn að tigna goð.
-Til að mynda stein-Þór.
Um það leyti sem ég er að skrifa þessar lín-
ur rignir svo að ýmsum þætti sleppa til með
minna. Ingólfur Ómar Ármannsson skrapp í
kvöldgöngu og tautaði fyrir munni sér:
Regnið lemur kalda kinn.
Kári er með í ráðum.
Skyldi ekki skaparinn
skrúfa fyrir bráðum.
Stöku sinnum gerist það, að hagyrðingur
yrkir vísu, sem fer um landið þvert og endi-
langt á samri stundu en oft vilja faðernismál-
in skolast til þegar frá líður. Kristján Helga-
son á Akureyri vann um tíma austur við Lax-
árvirkjun ásamt fleirum og einn vinur hans
brá sér á silungsveiðar eða veiddi sér ,,reyð“
sem er mývetnskt nafn á silungi. Samgöng-
ur voru þá tregari en nú er þannig að hann
sendi kærustunni aflann saltaðan og bað
Kristján um vísu með. Þessi vísa hefur ver-
ið ýmsum eignuð en þennan fróðleik hef ég
úr þáttum Kristjáns frá Djúpalæk og tel það
nokkuð öruggar heimildir:
Af því ég á enga leið
aðra til þín, vina,
sendi ég þér salta reyð.
— Seinna færðu hina.
Önnur vísa kemur hér eftir Kristján Helga-
son og á ekki illa við nú í hinni pólitísku um-
ræðu:
Ef engir vilja orð mín heyra,
eitt ég ráðið við því kann:
Það er bara að moka meira,
meiri skít í náungann.
Fjárleitir eru nú að mestu yfirstaðnar en
engu að síður ástæða til að rifja upp eitthvað
af vísum tengdum þeim atburðum. Fjallkóngar
þurfa stundum að beita rödd sinni til nokkurr-
ar hlítar þegar knýja þarf misjafnan mannskap
til fyllstu afkasta og getur komið niður á blæ-
fegurð raddarinnar. Eftir að kóngur hafði tjáð
einum undirmanni sínum eitt og annað um
hans frammistöðu sem ekki þótti viðkomandi
aðila til hróss og þar til beitt ýmsum orðum og
orðasamböndum sem ekki er að finna í bæna-
bókum kvað sá hinn armi þræll:
Stendur á röngu, reiðir hramm,
rámur göngumaður,
kemur öngu orði fram,
illa sönghálsaður.
Eitthvað gerðu menn af því að yrkjast á
í þáttum Kristjáns og eftir að Rögnvaldur
Rönvaldsson hafði tjáð sig í einum þættinum
fékk hann þetta svar höfundarlaust:
Gaman er að svona söngvum
sömdum yzt í höllu Braga.
Hundar gelta hæst í göngum,
-Húnvetningar alla daga.
Það er nú ekki algengt en gerist þó að leita-
menn komist ekki úr skála að morgni vegna
þoku. Við slíkar aðstæður er þá lítið annað í
stöðunni en skoða í nestið sitt og brjóta sam-
an svefnpokann ef það skyldi létta til. Ein-
hvern tímann þegar svo stóð á rétti leitafélagi
Bergþórs í Fljótstungu honum ástarpung og
segir um leið:
,,Punga sjóður sjatna fer,“
Bergþór lauk vísunni að bragði:
,,saman móður brýt ég pokann,
leiðist þjóð að liggja hér,
lítill gróði er bölvuð þokan.“
Fyrir allmörgum árum og fyrir tíma allra
farsíma var sótsvört þoka þann morgunn sem
Hrútfirðingar hugðust leita fjár síns. Fjall-
kóngurinn frestaði þá allri smölun í samráði
við oddvitann. Einn ágætur bóndi fór þó árla
að smala og vissi ekkert um þessa frestun og
flæktist um landið í svarta þoku leitandi að
fé, kom ekki heim fyrr en síðla dags og varð
lítill árangur af þeirri smölun. Um þá smala-
mennsku kvað Georg Jón Jónsson:

Þýtur út í þoku og myrkur
þeysir yfir fjöll og dali.
Þetta er nú að vera virkur
og verulega góður smali.

Mátti heyra á miðjum náttum
manninn vera að siga og gala.
Þó hann týndi öllum áttum
alltaf var hann samt að smala.

Aftur kom að kveldi lúinn
úr kindaleitum, plataður.
Rassinn aumur, röddin búin
rolluhópur glataður.
Ekki veit ég hvort sá góði maður hefur
haft ástarpunga í nestið en ekki verða þeir
til úr engu frekar en annað það góðgæti sem
gleður munn vorn og maga og þarf jafnan
aðdrætti til og það þarf að borga ef að vanda
lætur. Margrét Pálmadóttir á Sauðafelli gæti
hafa sent einhverri grannkonu sinni, nú eða
bara kaupmanninum, eftirfarandi erindi:
Varla mun ég finna fró
fyrst um sinn þó leiti.
Skuldað hef ég næsta nóg
nóturnar ég geymi þó.
8 kíló eru það af hveiti.
Einn af áskrifendum Verkamannsins á Ak-
ureyri var Jón Rafnsson verkalýðsforingi
og eitthvert sinn sendi hann áskriftargjaldið
ásamt vísum í bréfi. Gæti verið að hann hafi
þá verið farinn að linast eitthvað Svovétmeg-
in:
Rafnsson glósur ritar nú,
rímar hrós um náinn:
Rann að ósi Rússatrú,
rauðu ljósin dáin.
Áki Jakobsson var um tíma í stjórn Sósíal-
istaflokksins en mun hafa sagt sig úr honum
og 1956 var hann í framboði fyrir svokallað
Hræðslubandalag og taldist þá utan flokka. Þá
var kveðið á Siglufirði:
Fyrst að Stalin frá þeim dó,
í fenið brigða sokkinn,
má víst Áki svíkja Só-
síalistaflokkinn.
Á einhverjum tímapunkti var Emil Jóns-
son í forsetastóli neðri deildar Alþingis og
sá ástæðu til að víta Áka Jakobsson fyrir orð-
bragð sem ekki var þá talið hæfa svo virðu-
legri stofnun. Þá kvað Bjarni Ásgeirsson:
Rægimála rýkur haf,
rastir hvítar brýtur.
Reiðiskálum Emils af
Áka – víti flýtur.
Með þökk fyrir lesturinn,
Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is
Sendi ég þér salta reyð - Seinna færðu hina!
Tónlistarmaðurinn Bjartmar
Guðlaugsson ætlar að halda tón-
leika í Logalandi í Borgarfirði
fimmtudagskvöldið 20. október
kl. 21.00. Góð stemning var á síð-
ustu tónleikum hans í Logalandi
og má búast við enn meira fjöri
nú, að sögn skipuleggjenda. En
það er margt að gerast hjá Bjart-
mari um þessar mundir. Seinna í
mánuðinum kemur út hjá bóka-
útgáfunni Sögum fyrsta skáld-
saga Bjartmars en hún er reynd-
ar byggð á viðburðaríkri ævi hans.
Inn í söguna er svo fléttað textum
og ljóðum, þekktum sem óþekkt-
um auk myndlistar og skopteikn-
inga. Með þessu bætist enn einn
liðurinn í feril hans sem málara-
meistari, myndlistarmaður, skop-
teiknari, ljóða- og textasmiður og
tónskáld.
Í tengslum og samhengi við bók-
ina er væntanleg í byrjun næsta árs
hljómplata sem hefur verið í vinnslu
á þessu ári. Það eru engir smákarlar
sem sjá um tónlistarflutninginn, Ás-
geir Óskarsson sér um trommuleik-
inn, gítarar eru í höndum Magnúsar
Einarssonar og Eðvarðs Lárussonar
og Tómas Tómasson sér um bassa-
leik, útsetningar og upptökustjórn.
Við þetta bætast svo fleiri músíkant-
ar þegar nær dregur lokaferlinu.
Í þessari viku má búast við fyrsta
laginu af þessari plötu í loftið. Lagið
heitir Hver er ég? og veitir víst ekki
af því að spyrja svo stórt í aðdrag-
anda alþingiskosninganna.
mm
Bjartmar með tónleika í Logalandi
Mikil er umfjöllun um eldri borg-
ara nú um stundir. Ég telst til
þeirra og botna hvorki upp né
niður í því hvernig ég varð allt í
einu hluti einhvers hóps fólks, sem
virðist vera utan og ofan við allt?
Jafnframt virðist litið á okkur sem
sérstakt vandamál. Eldri borgarar
eru fólk. Mis-hress og mis-jöfn,
en við erum ekki mis-tök.
Ef við tökum fyrst mis-hress, þá
er það heilbrigðisþjónustan sem
skiptir okkur máli og hún þarf
að batna. Fjárveitingar til henn-
ar þarf að auka og jafnframt þarf
að endurskoða allan rekstur. Þær
breytingar þarf að gera í góðri
samvinnu við landlæknisembætt-
ið, sem sett hefur fram áhuga-
verðar tillögur í því efni, sem og
við starfsfólk. Enginn þekkir þetta
kerfi eins vel innanfrá og þeir sem
starfa við það og þeir sem þekkja
það næst-best eru þeir sem mest
nota það. Samtal allra þessara aðila
þarf að fara fram til þess að breyt-
ingar og endurbætur verði raun-
hæfar. Efla þarf innviði heilsu-
gæslustöðva, uppbyggingu sjúkra-
húsa og sjúkrastofnana fyrir lang-
veika sem næst heimabyggð. Þá er
komið að öðru máli, sem eru sam-
göngur og þær er afar mikilvægar
í þessu sambandi. Þessi uppbygg-
ing þarf að gerast heildstætt og
með framtíðarsýn til margra ára
og hún verður ekki gerð á einni
nóttu. Gagnsæi og einföldun allra
kerfa, sem eiga að sinna þjónustu-
hlutverki við borgarana er undir-
staða allra breytinga.
Mis-jöfn erum við. Kjörin, að-
staða, skapferli, vaxtarlag og svo
mætti lengi telja. Það er þó t.d.
eitt sem við eigum sameiginlegt
með ungu fólki í dag. Margt eldra
fólk óskar eftir að minnka við sig
húsnæði, en hefur ekki efni á eða
vilja til að kaupa fokdýrar íbúðir
fyrir 60 plús eins og það er kall-
að. Minni og ódýrari íbúðir nýt-
ast bæði ungum og þeim sem
eldri eru. Þeir ungu búa í þeim,
þar til þeir vilja stækka við sig og
þeir eldri þar til þeir fara á dval-
arheimili eða annað tilverustig.
Hvers vegna eru slíkar íbúðir
þá ekki byggðar? Til þess að svo
megi verða þarf að breyta bygg-
ingareglugerðum, auka lóðafram-
boð og ná fram frekari hagræð-
ingu hvað varðar byggingarkostn-
að. Íbúðir þessar þarf að byggja
af húsnæðisfélögum sem rekin eru
án gróðasjónarmiða. Ég er hrifin
af svokölluðu “andels” eða hluta-
fyrirkomulagi, eins og tíðkast á
Norðurlöndum og mun beita mér
fyrir að Píratar athugi þann kost.
Píratar eru nú að móta stefnu um
leiguíbúðir, sem er góður kostur
fyrir þá sem ekki vilja binda sig á
íbúðaklafann fyrr en þeir hafa gert
upp við sig hvar og hvernig þeir
vilja búa. Sérreignastefnan, sem
hefur tröllriðið Íslandi, er á und-
anhaldi. Með auknum ferðalögum
og búsetu erlendis um lengri eða
skemmri tíma, höfum við kynnst
öðrum búsetumöguleikum. Hef-
ur einhver kannað það hvort allir
vilji í raun eignast þak yfir höfuðið
25 ára? Vera hugsanlega 40 ár í
lánafjötrum.
Ég hef nú starfað með Pírötum
hér í Borgarbyggð í rúmt ár og
verð að segja að það hefur hresst
mig mjög. Þetta unga fólk, sem
ég hef kynnst hefur mér þótt alveg
sérstaklega jákvætt, fordómalaust
og opið fyrir nýjum hugmyndum.
Þetta er fólkið sem mun erfa land-
ið og ég get að vísu bara talað fyrir
mig, en ég treysti þeim fullkom-
lega. Hvers vegna kann einhver að
spyrja? Ég geri það af því að þau
kunna að hlusta. Veljum Pírata,
veljum fólk sem kann að hlusta.
Vigdís Pálsdóttir.
Höf. skipar 5. sæti á lista Pírata í
NV-kjördæmi.
Eldri borgarar og framtíðin
KOSNIN
GAR
2016