Skessuhorn - 27.09.2017, Blaðsíða 45

MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 2017 Matarauður 45
bannaðar. Nú eru þó teikn á lofti að
skelfiskveiðar geti hafist á ný.
Þá hefur vægi smábátaútgerðar
verið meiri utar á nesinu og nær
fengsælustu fiskimiðunum við odda
þess, en áhersla á stærri skip meiri
eftir því sem innar dregur og lengra
frá miðum.
Breiðafjörður hefur verið kallað-
ur matarkista vegna fengsælla fiski-
miða og fjölbreytni sjávarfangs. Á
Reykhólum í Barðastrandasýslu
hefur verið þörungavinnsla sem
nýtist í matvælaiðnaði erlendis en
nýverið hafa aðilar á Snæfellsnesi
sýnt því áhuga á að hefja uppbygg-
ingu slíkrar framleiðslu.
Yst á Snæfellsnesi eru þrír
byggðakjarnar: Ólafsvík, Rif og
Hellissandur. Í Ólafsvík voru 496
árið 1900, 481 árið 1950 og 988 árið
2000. Í Rifi hefur Hagstofan eng-
ar tölur fyrr en 1997 en þá bjuggu
þar 150 og 148 árið 2000. Á Hell-
issandi hefur Hagstofan fyrst tölur
frá 1904 og þá bjuggu þar 186, 329
árið 1950 og 413 árið 2000.
Grundarfjarðarbær er yngsta
þéttbýli á Snæfellsnesi. Upp úr
miðri 20. öld færðist mikill kraftur
í uppbyggingu bæjarins. Árið 1950
voru íbúar þar 219 talsins, en tutt-
ugu árum síðar var íbúafjöldinn
kominn upp í 599 og 952 árið 2000.
Burðarásar atvinnulífsins hafa að
öðrum ólöstuðum verið Guð-
mundur Runólfsson og Soffanías
Cecilsson sem báðir hafa stundað
blandaða útgerð í botnfisk- og flat-
fisktegundum. All nokkur skelfisk-
vinnsla var í Grundarfirði en liggur
nú niðri. Nýlega keypti Fisk-Sea-
food á Sauðárkróki starfsemi Soff-
aníasar Cecilssonar og hyggst reka
í óbreyttri mynd.
Í Stykkishólmi hefur verslun ver-
ið stunduð frá fornu fari. Þar ráku
danskir kaupmenn verslun lengi
vel. Um síðustu aldamót, árið
1901, voru íbúar þar 363, 843 1950
og 1.229 árið 2000. Í Stykkishólmi
hefur Sigurður Ágústsson verið
umsvifamikill í sjávarútvegi. Starf-
semi þess fyrirtækis má rekja til árs-
ins 1933 þegar Sigurður Ágústsson
keypti þrotabú Tangs og Riis, síð-
ustu leifar danskrar selstöðuversl-
unar á Íslandi. Þó Sigurður Ágústs-
son hafi aðallega verið í skelfisk-
vinnslu fyrir nokkrum árum er fyr-
irtækið núna í saltfiskframleiðslu,
kavíarframleiðslu og reyktum fiski
að auki. Þórsnes er annað stórt
fiskverkunarfyrirtæki þar. Skipa-
vík skipasmíðastöð er rekstur sem
byggðist upp í skjóli öflugs sjávar-
útvegs og hefur verið rekin í marga
áratugi í Stykkishólmi. Í Stykkis-
hólmi var mest unnið úr rétt rúm-
lega 14.000 tonnum af hráefni úr
sjó árið 1983. Síðan hefur þetta
minnkað nokkuð jafnt og þétt og
árið 2002 var unnið úr tæplega
6.700 tonnum. Það ár komu rúm-
lega 7.500 tonn að landi í Stykkis-
hólmshöfn.
Á sunnanverðu Snæfellsnesi hef-
ur hefðbundinn landbúnaður ver-
ið stærsta atvinnugreinin. Núna
allra síðustu árin hefur ferðaþjón-
usta verið að byggjast upp og efl-
ast – því meira eftir því sem utar
dregur og nær Þjóðgarðinum Snæ-
fellsjökli. Þar er ekki mikil útgerð
eða fiskiðnaður, þó einna helst á
Arnarstapa. Í Kolbeinsstaða, Eyja-
og Miklaholtshreppi er stundað-
ur hefðbundinn landbúnaður sem
hefur dregist saman á undanförn-
um áratugum líkt og annars staðar
á landinu. Einn aðili hefur verið í
úrvinnslu sjávarfangs með þurrk-
un sjávarafurða og hyggur á úr-
vinnslu þörunga. Á svæðinu hefur
vottuðu eldhúsi í Breiðabliki verið
komið upp í þeim tilgangi að efla
framleiðslu í anda „beint frá býli“
og hafa heimamenn verið að prófa
sig áfram. Undir þeim merkjum er
starfræktur sveitamarkaðurinn Bú-
sæld.
Á Snæfellsnesi eru margir í fram-
leiðslu á matvælum á smáum stíl.
Þar má nefna hákarlverkun, harð-
fisk, reyktan makríl, niðursoðna
þorsklifur, kræklingaeldi, ígulkerja-
vinnsla, sæbjúgu og beitukóng.
Dalir
Búðardalur er þéttbýli Dalanna
og er ungt í þeim skilningi að það
byggðist upp á 20. öld. Íbúar voru
44 árið 1930, 99 árið 1960, 202 árið
1970, 292 árið 1990 og 259 árið
2000. Búðardalur byggðist fyrst upp
sem þjónustukjarni við landbún-
að en í dag er einnig farið að bera
allnokkuð á ferðaþjónustu. Í frum-
vinnslugreinum sem reknar hafa
verið þar má helst nefna mjólkurbú
og sláturhús. Stærsta fyrirtækið og
þar með stærsti vinnuveitandi stað-
arins er Mjólkurstöðin, en þar hef-
ur tekist vel til með framleiðslu á
margs konar vörum, sérstaklega ost-
um sem fara til dreifingar á lands-
vísu. Þá hefur starfsemin á Erps-
stöðum vakið verðskuldaða athygli
fyrir afurðir sínar þar sem lagt er
mikið upp úr gæðum og ferskleika.
Þetta er ís, skyr og rjómi. Þá þykir
einnig hafa náðst verulegur árang-
ur í framleiðslu á lambakjöti að Ytri-
Fagradal sem alið er m.a. á villtri
hvönn. Úrvinnsla á fiski hefur ver-
ið stunduð í sláturhúsinu í Búðardal,
starfsemi sem hefur verið að þró-
ast og tengist annars vegar laxeld-
inu á sunnanverðum Vestfjörðum
og bættum samgöngum til Hólma-
víkur. Verslun hefur verið rekin um
langt árabil í Búðardal. Nýleg smá-
bátahöfn er í Búðardal og með nýj-
um vegi yfir Bröttubrekku sem tek-
inn var í notkun árið 2003 og vegi
yfir Þröskulda hafa opnast bæði ný
tækifæri og af honum stafa jafnframt
ógnanir. Ný og erfiðari staða í sauð-
fjárrækt er stór ógn við matvæla-
framleiðslu í Dölunum en þeir hafa
lengi verið sterkir í þeirri grein.
Lokaorð
Vaxandi gróska hefur verið á öllu
Vesturlandi varðandi nýjungar í
matvælaframleiðslu á öllum svið-
um, hjálpast þar að aukinn ferða-
mannastraumur um svæðið og
tækifæri sem skapast samhliða hon-
um í fjölgun veitingastaða og mark-
aðssetningar á sérstöðu, matvæla
framleiddum í heimabyggð. Í þessu
sambandi má nefna salatræktun á
gróðrarstöðinni Lágafelli við Vega-
mót á Snæfellsnesi, þróun á lífræn-
um vörum hjá Kaju á Akranesi og
þróunarstarfi hjá „Hinu blómlega
búi“ í Borgarfirði. Allt hefur þetta
jákvæðar víxlverkanir þar sem t.d.
vöxtur í ferðaþjónustu skapar tæki-
færi í aukinni framleiðslu á matvæl-
um í héraði sem vonandi leiðir til
markaðssetningar á landsvísu og
jafnvel útflutnings. En stóru fram-
leiðendurnir, þá aðallega í sjávar-
útvegi, bera höfuð og herðar yfir
þróunarstarf, verðmæta- og at-
vinnusköpun á svæðinu og fyrirséð
að þannig verði það áfram og góð
blanda af smærri og stærri fyrir-
tækjum kallar einfaldlega á öflugra
þróunarstarfs og meiri grósku í at-
vinnugreininni.
Vífill Karlsson og Ólafur Sveinsson
Höf. starfa við atvinnuþróun og
rannsóknir hjá Samtökum sveitar-
félaga á Vesturlandi.
„Hingað getur fólk á Vesturlandi
komið með sínar vörur í sölu,“
segir Sigurbjörg Kristmundsdóttir
verslunarstjóri í Ljómalind í Borg-
arnesi um fyrirkomulag verslun-
arinnar. „Einu kröfurnar sem við
setjum eru að þeir sem vilja selja
vöru hjá okkur búi á Vesturlandi
og að vörurnar séu vel unnar úr
góðu hráefni. Helst viljum við að
vörurnar séu unnar úr náttúruleg-
um efnum, ekki gerviefnum,“ segir
Sigurbjörg og bætir því við að allt-
af sé pláss fyrir fleiri framleiðend-
ur í versluninni. „Við gerum eng-
ar kröfur á framleiðendur að skila
ákveðnu magni af sinni vöru. Fólk
gæti þess vegna komið með eina
vöru í sölu og svo aldrei meira,“
segir Sigurbjörg og bætir því við
að allar vörur fara í gegnum mats-
nefnd þar sem gengið er úr skugga
um að þær uppfylli kröfur.
Fjölbreytt vöruúrval
Í Ljómalind er mjög fjölbreytt
vöruúrval, bæði af matvöru og
handverki. „Vöruúrvalið er oft
breytilegt, það fer bæði eftir því
hverjir eru með vörur í sölu hverju
sinni og svo spilar árstíminn inní,“
segir Sigurbjörg. Þegar litið er yfir
verslunina er gríðarlega mikið af
fallegu handverki þar að finna og
mikið úrval af matvöru. „Við erum
mikið með glerverk, keramik,
skart, prjónavörur, kjöt, mjólkur-
vörur, grænmeti, melónur, sultur
og svona mætti lengi telja. Þetta
er mjög fjölbreytt, sem gerir versl-
unina svo áhugaverða. Ferðamenn
hafa mjög gaman af því að versla
hjá okkur en heimamenn og ís-
lenskir ferðamenn eru líka dugleg-
ir að koma. Það er t.d. gaman að
segja frá því að margir heimamenn
versla alltaf ákveðnar matvörur hjá
okkur,“ segir Sigurbjörg. „Þú sérð
það að við erum með umboðssölu
fyrir um 60-70 framleiðendur og
allir eru þeir með vörur sem eru á
einhvern hátt einstakar hjá okkur
og úrvalið því fjölbreytt eftir því,“
bætir hún við.
Opna matarsmiðju
Eigendur og starfsmenn Ljóma-
lindar hafa í samstarfi við Samtök
sveitarfélaga á Vesturlandi unn-
ið að opnun matarsmiðju í Borg-
arnesi, þ.e. eldhús sem stenst allar
kröfur Matvælastofnunar um fram-
leiðslu á matvælum. „Smiðjan á að
verða aðstaða fyrir frumkvöðla á
Vesturlandi þar sem þeir geta unn-
ið að vöruþróun og smáframleiðslu.
Vörurnar verða að vera matvæli eða
skyldar vörur. Markmið verkefnis-
ins er að leggja grunn að aðstöðu til
smáframleiðslu, tilrauna fyrir frum-
kvöðla í matvælavinnslu og tengdri
starfsemi, skapa umhverfi sem örv-
ar hugmyndir íbúa á svæðinu og
aðstoðar frumkvöðla og smáfram-
leiðendur að þróa sín viðfangsefni,“
segir Sigurbjörg að endingu.
arg
Matarsmiðja verður opnuð í Ljómalind
Sigurbjörg Kristmundsdóttir verslunarstjóri í Ljómalind. Mikið og fjölbreytt vöruúrval er að finna í versluninni Ljómalind í Borgarnesi.
Þrátt fyrir tímabundið bakslag í afkomu sauðfjárbænda í haust er greinin ennþá
kjölfesta í búsetu margra í landshlutanum. Ljósm. úr safni/sm.
Fyrirtækið Ísfiskur í Kópavogi keypti nýverið bolfiskvinnsluhús HB Granda á
Akranesi og hyggst nýta sér húsa- og tækjakost sem þar er til fiskvinnslu og hefja
vinnslu eftir næstu áramót. Ljósm. úr safni Skessuhorns/mm.