Skírnir - 01.10.2009, Side 38

292
ÓLAFUR PÁLL JÓNSSON
SKÍRNIR
skynsamlegum hætti.14 Jón Kalman Stefánsson lýsir svipaðri hugs-
un með eftirfarandi orðum:
Og strangt til tekið er rangt af mér að kalla Geir [Haarde] stjórnmála-
mann; hann er valdsmaður. Ófáir stjórnmálamenn á íslandi, og einkum
þeir sem hafa komist til umtalsverðra áhrifa, hafa ósjálfrátt farið að líta á
sig sem valdsmenn, menn valdsins; valdið tilheyrir þeim, ekki fólkinu.
Hér stjórna ráðherrar, ekki Alþingi. Og við, hinn almenni maður, höfum
ekkert um ákvarðanir þeirra að segja. Þeir ákveða að styðja innrás í Irak,
þeir ákveða að gefa útvöldum aðilum auðlindir hafsins, og síðan bankana,
þeir ákveða að leggja niður spítala, og gæla við að einkavæða þá. Við
stöndum niðrá Austurvelli, sitjum á borgarafundi í Háskóalbíói, hrópum
og öskrum og mótmælum en það hefur nákvæmlega engin áhrif. (Jón
Kalman Stefánsson, 2009: 28)
Hér fer saman að stjórnmálamenn líta á sig sem valdsmenn, að
hlutur Alþingis í stjórn ríkisins er skelfing aumur og að lítil tengsl
eru á milli stjórnmálamanna — valdsmannanna — og almennings.
Allt ber þetta vott um hnignun íslenska ríkisins sem ríkis.
Alþingi á, samkvæmt stjórnskipan ríkisins, að vera í senn
samræðuvettvangur og löggjafi um grundvallaratriði í stjórn ríkis-
ins. Raunin er hins vegar sú að Alþingi sinnir hvorugu hlutverk-
inu með sómasamlegum hætti. Sem löggjafi rís Alþingi ekki undir
nafni nema að forminu til — yfirleitt gerir Alþingi vart annað en
að afgreiða lög sem eru samin annars staðar, ýmist í embættis-
mannakerfinu (ráðuneytum), á borði ríkisstjórnarinnar eða jafnvel
hjá hagsmunaaðilum sem standa utan stjórnkerfisins eða á prívat
lögfræðiskrifstofum úti í bæ. Og sem samræðuvettvangur er það
vart nema skopmynd af því sem því er þó ætlað að vera. Þetta birt-
ist best í því að málþóf hefur verið helsta leið minnihluta til að
14 Skýrt dæmi um þetta viðhorf er sú gerð Árna M. Mathiesen, setts dómsmála-
ráðherra, að skipa Þorstein Davíðsson í embætti héraðsdómara frá og með 1.
janúar 2008, sjá http://www.mbl.is/mm/frettir/innlent/2007/12/20/thor-
steinn_davidsson_skipadur_heradsdomari/ (sótt 17.12.2008). Settur dómsmála-
ráðherra var harðlega gagnrýndur, sjá m.a. grein mína „Settur afglapi". Annað
sláandi dæmi af svipuðum toga er úrskurður umhverfisráðherra, Sivjar
Friðleifsdóttur, um að úrskurði Umhverfisstofnunar um Kárahnjúkavirkjun
skyldi snúið við, sjá m.a. kaflana „Undir hælum athafnamanna" og „Lýðræði
og virkjanir“ í bók minni Náttúra, vald og verðmœti.