Skírnir - 01.10.2009, Side 255

UMSAGNIR UM BÆKUR
BENEDIKT JÓHANNESSON
í skugga hrunsins
Ólafur Arnarson: Sofandi að feigðarósi. JPV útgáfa 2009
Ásgeir Jónsson: Why Iceland? McGraw Hill 2009
Einar Már Guðmundsson: Hvíta bókin. Mál og menning 2009
Þorkell Sigurlaugsson: Ný framtíðarsýn. Bókafélagið Ugla 2009
Guðni Th. Jóhannesson: Hrunið. JPV útgáfa 2009
Enginn atburður í Islandssögunni frá stofnun lýðveldisins hefur haft
jafnmikil áhrif á alla íslendinga og bankahrunið í október 2008. Á árum
áður hefði greining á slíkum atburðum beðið þangað til menn hefðu
grafið upp viðamiklar upplýsingar og virt fyrir sér afleiðingarnar. Nú er
öldin önnur. I raun og veru er hruninu ekki lokið. Stjórnvöld fást enn við
alvarlegar afleiðingar þess og fólk finnur áhrifin á eigin skinni. Að sumu
leyti er þessi nútíma kreppa sérstæð. Erlendir blaðamenn sem koma til
Islands eftir hrunið sjá lítinn mun frá því sem áður var. Byggingar standa
enn, fyrirtækin starfa, fólk lifir og hrærist svipað og áður. Það sem ekki
sést í fljótu bragði er óttinn og vonleysið sem þessi nútímakreppa hefur
valdið hjá stórum hluta þjóðarinnar. Atvinnuleysi, gjaldþrot og fólks-
flótti eru staðreyndir, en það sem verra er, allir eru hræddir um að allt
þetta geti aukist á komandi mánuðum og árum.
Líklega er hægt að skipta þátttakendunum í hruninu og hrunadansin-
um, sem varð í aðdraganda þess, í fimm eða sex fylkingar sem voru fjarri
því að vera óháðar hver annarri.
Fyrirtœki drifin af ungum, djarfhuga mönnum, þóttust sjá ný tækifæri
sem gamlir, íhaldssamir fauskar hefðu látið framhjá sér fara. Island var of
lítið land fyrir þessa snjöllu og framtakssömu menn.
Bankar þar sem fáir auðjöfrar voru leiðandi hluthafar. Stjórnendur
íslensku bankanna fengu skyndilega aðgang að ódýru fjármagni sem
flæddi um heimsbyggðina og vildu ólmir koma því til sinna viðskiptavina.
Peningarnir sem voru til voru margfalt meiri en hægt var að eyða á Islandi
og því var útrásin óumflýjanleg.
Eftirlitsstofnanir áttu erfitt með að fylgjast með þessum stóru og ofur-
ríku nýju fyrirtækjum. Á örfáum árum óx bankakerfið svo hratt að hrun
Skírnir, 183. ár (haust 2009)