Litli Bergþór - jul. 2018, Síða 44

44 Litli-Bergþór
út á ána, var róðurinn heldur linur á það
borðið, sem vissi undan straumnum. Kastaði
þá straumurinn bátnum á strenginn með hraðri
ferð; gat Guðm. Ófeigsson haft hröð handtök og
varpað strengnum yfir sig og þann, sem var með
honum á það borðið. En svo lenti strengurinn á
hinum tveim á hitt borðið; keyrði hann bátinn
hálfan í kaf og sópaði út í hringiðuna tveim
mönnunum, Runólfi og Dagbjarti. ... Runólfur
og Dagbjartur, sem útbyrðis fóru, náðu báðir
í stálstrenginn. Runólfur var fjær landi og
að mestu í kafi, skaut aðeins upp endrum og
sinnum; hann slitnaði líka vonum bráðara af
strengnum án þess að tækist að bjarga honum,
þótt reynt væri. Dagbjartur var nær landi
og honum tókst með tilhjálp að komast eftir
strengnum í land; en mjög var hann þjakaður
og litlu munaði, að hann færi ekki í ána líka.“
Lýsing Hannesar í Þjóðólfi er með ofurlítið
öðrum hætti. Greina má nokkurn mun á því
hvernig þingmennirnir skynja slysfarirnar og
Hannes virðist líka hafa þekkt betur til í sinni
gömlu heimasveit:
„Settu þeir bátinn á flot rétt fyrir ofan
dragferjustrenginn, sem spenntur er yfir þvera
ána, og liggur hann niðri í vatninu um miðjuna.
Hafði opt áður verið róið fyrir ofan strenginn og
báturinn annaðhvort farið undir hann (nálægt
landi) eða yfir hann (í miðri ánni). En slíkt er
mjög óvarlegt og gapalegt, enda varð það að
slysi í þetta sinn, því að rétt þegar báturinn
var að ýta frá landi, kastaði straumurinn í
ánni, sem er afar harður þar við suðurlandið,
bátnum á dragferjustrenginn, þar er verst
gegndi, of langt frá landi til þess, að báturinn
kæmist undir strenginn, en of skammt til þess,
að hann gæti farið yfir hann. Afleiðingin var, að
aðeins tveir mennirnir, Bjarni og Guðmundur
gátu smeygt strengnum yfir sig, er þá féll í fang
þeim Runólfi og Dagbjarti, svo að báturinn
hvolfdi þeim úr sér aptur á bak ofan í ána.
Gátu þeir þó báðir náð í strenginn, en Runólfur
heit., er var fjær landi, þar sem strengurinn
var slakari var nálega alltaf í kafi þá örstuttu
stund, er hann hélt sér á strengnum, þangað til
hann slitnaði af honum, en Dagbjartur, er var
nær landi, var ekki jafnmikið í kafi, og gat hann
með naumindum bjargazt á strengnum til lands
þrekaður mjög og aðframkominn. Var rétt að
því komið, að hann léti hugfallast og sleppti
tökum, hafði hann meiðst nokkuð á höndum og
fyrir brjóstinu. En vegna straumhörkunnar í
ánni var svo erfitt að halda sér á vírstrengnum,
er sveiflaðist fram og aptur, og þessvegna
var heldur ekki unnt að komast að honum á
bátskrifli litlu, er sett var út, þá er slysið bar að
af þeim, sem á landi voru, enda ómögulegt að
bjarga á þeirri kænu, þótt komizt hefði orðið
að strengnum, auk þess, sem það skipti engum
togum, að Runólfur heit. slitnaði af honum.“
Líkt og sjá má af frásögn Hannesar þá er
hann nokkuð afdráttarlaus um tildrög slyssins
og segir þau tilkomin vegna athugunarleysis og
klaufaskapar ferjumannanna. Í raun telur hann að
það hafi einungis verið tímaspursmál hvenær slys
yrði við þessar aðstæður.
Þriðji maðurinn sem ritað hefur um þennan
atburð er Jón Guðmundsson frá Fjalli á Skeiðum
og fjallaði hann vel um slysfarirnar í Árnesingi,
söguriti Sögufélags Árnesinga, sem byggðist að
hluta til á frásögn Hannesar en einnig munnlegri
frásögn Baldvins Jónassonar ásamt fleiri heim-
ildum. Samkvæmt Baldvini var Dagbjartur við
það að missa takið af strengnum. En það hefði
ráðið úrslitum að hann komst í land, hve sr. Ólafur
talaði kjark í hann af mikilli einbeitni.
Sem sjá má hrósar Baldvin sr. Ólafi mikið
og telur hann hafa bjargað lífi Dagbjarts með
hvatningarorðum sínum en sjálfur var sr. Ólafur
hógvær og gerði lítið úr þætti sínum í blaðafregn
sinni hér að ofan. Ólafur var þó sammála Baldvini
með hættuna sem stafaði af því að menn kynnu
ekki sundtökin og lét svo ummælt að
„[l]öngum rætist hjá okkur Íslendingum, að
„margur druknar nærri landi“. Hefði Runólfur
sál. kunnað að synda, þá er ekki annað sýnilegt en
að hann hefði auðveldlega getað bjargað lífi sínu
þessa fáu faðma í land.
Þessi sorglegi atburður getur min[n]t menn á,
að varúðin er dýrmætur hlutur og að slysin liggja
oft nær en vér ætlum, þegar hennar er miður gætt
en skyldi.“
Hannes Þorsteinsson
(1860-1935) frá Brú í
Biskupstungahreppi var
einnig þingmaður og
ritstjóri. Hann gagnrýndi
ferjumenn fyrir aðgæsluleysi
eftir að hafa orðið vitni að
slysinu.