Litli Bergþór - jul 2018, Qupperneq 49

Litli-Bergþór 49
síðan Guðrúnu Magnúsdóttur í Austurhlíð, eftir
að þau höfðu bæði misst fyrri maka sína og varð,
við hlið hennar, mikill búhöldur á þessu höfuðbóli
og máttarstólpi sveitarinnar. Þau eignuðust þrjú
börn sem upp komust, Guðmund afa minn,
Guðrúnu sem bjó í Austurhlíð, og Steinunni, sem
bjó í Reykjavík.
Guðmundur afi minn fór í kynnisferð til
vesturheims skömmu fyrir aldamótin 1900. Hann
kom heim aftur eftir skamma dvöl og kom ýmsu
í verk á nokkrum árum, áður en hann hélt vestur
um haf á ný.
Honum varð það m.a. á að barna vinnukonu
foreldra sinna í Austurhlíð, sem þótti víst ekki
gott. Vinnukonan var rekin úr vistinni strax eftir
barnsburðinn 1904 og Einar hálfbróðir mömmu,
sem þarna kom í heiminn, var settur í fóstur til
Tómasar og Margrétar í Brattholti daginn eftir
að hann fæddist. Hann varð því uppeldisbróðir
Sigríðar í Brattholti, jafnan kenndur við Brattholt
og bjó þar til dauðadags.
Afi giftist eftir það Sigrúnu Eiríksdóttur frá
Miðbýli á Skeiðum. Þau bjuggu á ýmsum bæjum,
hér í sveit og víðar, næstu árin, en festu hvergi
rætur. Hann flutti aftur til Kanada árið 1914 með
konu sína og þrjú elstu börnin. Tvö þau yngstu
voru skilin eftir, hvort hjá sinni föðursysturinni.
Mamma, á þriðja ári, fór til Guðrúnar
Hjartardóttur í Austurhlíð og manns hennar,
Magnúsar Sigurðssonar, ættaðs frá Kópsvatni.
Og Hjörtur, þá á fyrsta ári, fór til Steinunnar
og Brynjólfs H. Bjarnasonar, manns hennar, í
Reykjavík. Þriðja barnið urðu þau að skilja eftir
í jörðinni, dreng, sem dó á fyrsta ári. Eftir að þau
settust að í Kanada eignuðust þau fjögur börn til
viðbótar, svo afi eignaðist alls 11 börn og amma
tíu. Afi kom aldrei aftur til Íslands, en ömmu
auðnaðist að koma í heimsókn, þá gömul kona.
Ég held að hún hafi borið sáran harm í brjósti
alla tíð, þessi elska, enda ekki furða. Að þurfa
að yfirgefa börnin sín svona ung og smá og alla
sína ættingja og vini. Raunar held ég að mamma
hafi líka saknað þess að fá ekki að alast upp með
foreldrum sínum og systkinum, þótt hún hafi
hlotið afskaplega gott atlæti í Austurhlíð og hún
ætti þar góða og gleðiríka bernsku. Guðmundur
(f. 1902, afi Magnúsar Kristinssonar í Austurhlíð)
var henni sem besti bróðir alla ævi og henni þótti
ákaflega vænt um fósturforeldrana og kallaði þau
pabba og mömmu. Og þau voru afi og amma
okkar systkinanna og mikill samgangur á milli
bæjanna.
Mömmu gafst þó tækifæri til að kynnast
fjölskyldu sinni í Kanada. Hún fór þangað 18
ára gömul árið 1930 og dvaldi með þeim í tvö
ár, gekk þar í skóla og lærði ensku upp á tíu. Við
nutum þessarar kunnáttu hennar, meðal annars
í því að hún var alla tíð áskrifandi að Reader´s
Digest, heimsþekktu amerísku tímariti, sem kom
út mánaðarlega og fjallaði um alþjóðleg málefni,
s.s. stjórnmál, menningarmál, vísindi og tækni, að
ógleymdum endalausum bröndurum. Mamma las
þetta spjaldanna á milli og var ólöt að þýða og
endursegja okkur krökkunum og pabba.
Pabbi, Erlendur Gíslason fæddist í Laugarási
árið 1907, en flutti með foreldrum sínum, Gísla
Guðmundssyni og Sigríði Ingvarsdóttur að Úthlíð
árið 1916, þegar þau tóku jörðina á leigu. Systir
pabba, Jónína Gísladóttir bjó síðan alla sína
búskapartíð í Úthlíð ásamt manni sínum Sigurði
T. Jónssyni. Við Björn Sigurðsson í Úthlíð erum
því systkinabörn.
Gísli föðurafi minn var lausaleiksbarn héð-
an úr Tungunum, hálfbróðir Bjarna á Bóli,
Guðmundssynir báðir. Sigríður Ingvarsdóttir
amma mín, var ættuð úr Laugardalnum, en
Ingvar faðir hennar, kallaður „hangikét“, var
bóndi á Apavatni. Hann varð síðar kaupmaður
í Reykjavík og seldi afurðir bænda. Það er til
ágæt saga um hann sem lýsir vel hvað hann var
lunkinn sölumaður: Einhverju sinni kom kona til
hans foxill og kvartaði yfir því að það væri rusl í
smérinu sem hún hafði keypt af honum nokkru
áður. Hann tók við smjörskökunni, bar hana upp
að birtunni og skoðaði hana vel og vandlega.
Loks rétti hann konunni skökuna aftur og sagði:
“Nei, frú. Þetta er ekki rusl. Þetta er heystrá –
hvanngræn, blessuð taða”.
Foreldrar mínir þekktust auðvitað í uppvextinum,
nágrannar, uppalin sitt hvoru megin við
Andalækinn. Pabbi hafði búið í tvö ár á helmingi
Úthlíðar þegar móðir mín kom heim frá Kanada.
Þau giftu sig fljótlega, brugðu búi og fluttu til
Grindavíkur, þar sem pabbi var við sjóróðra, enda
búskapur erfiður í kreppunni. Í Grindavík var
hann í forystu í verkalýðsmálum, var stofnandi
Rúna og Lindi á yngri árum.