Fréttablaðið - 17.02.2016, Blaðsíða 30

Viðskiptaþing var viðburðaríkt og
áhugavert fyrir íslenskt viðskiptalíf
og verkefnin ærin. Ég vil minnast á
tvennt í framhaldi þingsins en það
eru samkeppnisraskanir af völdum
ríkisins og fjöldi ríkisstofnana.
Samkeppnisraskanir hins opin­
bera hafa neikvæð áhrif á drifkrafta
framleiðni og nauðsynlegt er að
minnka umsvif þess. Ríkið er í beinni
Armani og Gucci í boði íslenska ríkisins
Það er almennur skilningur að pen­
ingamálastefna Bandaríkjanna sé
mjög hjálpleg, og að aðhaldsstefnan
hafi aðeins byrjað með vaxtahækkun­
inni í desember.
Það byggist engu að síður á mis­
skilningi á því hvað peningamála­
stefna er í raun og veru, og að líta á
nafnvexti segir okkur mjög lítið um
hve aðhaldssöm eða slök peninga­
málastefna er.
Ef, hins vegar, við verðum að segja
eitthvað um aðhaldssama peninga­
málastefnu, þá hefur það miklu meiri
þýðingu að líta á þróunina í framboði
á peningum í hlutfalli við eftirspurn
eftir peningum. Við getum talað um
hertari peningamálastefnu ef pen­
ingaframboðið minnkar í hlutfalli við
eftirspurn eftir peningum.
Besta leiðin til að athuga þróun
peningaeftirspurnar með tilliti til
peningaframboðs er að skoða þró­
unina á fjármálamörkuðum. Þann­
ig vitum við úr skólabókunum að ef
Bandaríkin herða peningamálastefnu
sína ætti það að valda því að dollarinn
styrkist, verð hlutabréfa og hrávöru
lækki og verðbólguvæntingar minnki.
Peningamálastefna Bandaríkj-
anna hefur verið of aðhaldssöm
En hvað segja markaðsvísar okkur um
peningamálastefnu Bandaríkjanna
einmitt núna? Verðbólguvæntingar
hafa farið lækkandi í rúm tvö ár og
eru nú langt fyrir neðan opinbert 2%
verðbólgumarkmið seðlabankans.
Dollarinn hefur styrkst verulega síðan
Janet Yellen tók við embætti seðla­
bankastjóra snemma árs 2014. Og
loks hefur bæði hrávöruverð og nú
hlutabréfaverð nýlega lækkað hratt.
Það er þannig ekki bara einn heldur
nánast allir markaðsvísar sem sýna að
peningamarkaðsskilyrði hafa smám
saman þrengst á síðustu tveim árum.
Og sérstaklega síðan haustið 2015
– þegar Seðlabanki Bandaríkjanna
byrjaði fyrir alvöru að gefa merki um
vaxtahækkanir – hefur peningamála­
stefnan verið of aðhaldssöm.
Í þessu samhengi er vert að athuga
að peningamálastefna virkar að miklu
leyti í gegnum „væntingafarveg“.
Þannig má segja að peningamála­
stefnan hafi verið hert í desember,
þegar stýrivextir voru hækkaðir, en
að aðhaldssemin í peningamálum
hafi byrjað miklu fyrr, þegar Seðla­
bankinn byrjaði að gefa til kynna að
vextirnir myndu fljótlega hækka.
Það er ekkert endilega rangt við
að herða peningamálastefnuna,
en sannleikurinn er sá að hagkerfi
Bandaríkjanna er ekki beint við það
að ofhitna, og á sama tíma er verð­
bólgan vel undir 2%. Það er við þessar
aðstæður sem Seðlabankinn heldur
fast við herta peningamálastefnu, og
það er helsta ástæða þess að alþjóða­
markaðir hafa verið undir miklum
þrýstingi undanfarið.
Ef Seðlabanki Bandaríkjanna
heldur áfram að einblína á nafnvexti
í stað þess að líta á fjölbreytta mark­
aðsvísa mun það fljótlega svæla hag­
kerfi Bandaríkjanna inn í samdrátt.
Í versta tilfelli gæti það þróast yfir í
bankakreppu á heimsvísu, svo við
skulum vona að Seðlabankinn sjái
fljótlega hvert stefnir og hætti að tala
um vaxtahækkanir en byrji þess í stað
að slaka á peningamálastefnunni. Það
er mikil þörf á því.
Peningamálastefna Yellen að
verða of aðhaldssöm
 Chianti í 300 ár
Chianti Classic Collection fór fram á mánudaginn en það er kynning á vínframleiðslu sem er á leið á markaðinn. Í ár eru 300 ár liðin frá því að framleiðsla
hófst á víni í Chianti-svæðinu í Toskanahéraði á Ítalíu. FréttaBlaðið/EPa
Þær óvenjulegu aðstæður hafa nú
skapast hér á landi að langstærsti
hluti bankakerfisins er kominn
í hendur ríkisins. Ríkið er eini
eigandi Íslandsbanka, á megnið
af hlutabréfum Landsbankans og
nokkurn hlut í Arion banka. Óþarfi
er að rekja hér hvernig þessar eignir
komust í hendur ríkisins en á hinn
bóginn er rétt að minna á að þessi
staða er ekki til komin vegna þess
að einhvern tímann hafi verið
mörkuð sú stefna að ríkið skyldi
verða yfirgnæfandi þátttakandi í
bankarekstri í landinu. Þvert á móti
hefur verið um það allgóður sam­
hljómur að ríkið myndi við réttar
aðstæður draga úr hlutdeild sinni
þótt skoðanir hafi verið skiptar
um hversu hratt það skuli gerast
og hvort stefnt skuli að því að ríkið
haldi eftir einhverjum hluta.
Margvísleg rök eru fyrir sölu
á þessum eignarhlutum. Tvennt
vegur þyngst í mínum huga. Fyrra
atriðið er að yfirgnæfandi hlutdeild
ríkisins í atvinnustarfsemi á sam­
keppnismarkaði er að mínu mati
óheilbrigð. Ríkinu ber að sjálfsögðu
að setja þessari starfsemi ramma í
lögum og reglugerðum og hafa
eftirlit með því að aðilar á mark­
aðnum haldi sig innan þeirra heim­
ilda sem þar er að finna. Það er eftir
slíkum leiðum sem ríkisvaldið á að
ná fram markmiðum um eðlilegan
og heilbrigðan rekstur en ekki með
eignarhaldi á fyrirtækjunum sem
starfa á markaðnum.
Hin meginröksemdin er sú að
sala þessara eigna getur bætt stöðu
ríkissjóðs umtalsvert. Flestir eru
sammála um að skynsamlegast
sé að verja söluandvirðinu til að
greiða niður skuldir. Vaxtakostn­
aður er einn af stærstu útgjalda­
liðum ríkisins og með verulegri
lækkun skulda gæti skapast svig­
rúm sem nemur tugum milljarða á
ári hverju. Það svigrúm mætti nýta
hvort sem væri til lækkunar skatta,
uppbyggingar innviða, eflingar
heilbrigðiskerfisins eða annarrar
mikilvægrar starfsemi. Þá er ótalinn
sá ávinningur sem lækkun skulda
ríkisins hefði á lánshæfismat, ekki
bara fyrir ríkissjóð heldur líka aðra
aðila hér á landi.
Alþingi hefur með fjárlögum
veitt heimild til að hefja sölu á
28,2% hlut í Landsbankanum. Það
er mikilvægt fyrsta skref. Jafnframt
er mikilvægt að marka skýra stefnu
um sölu á öðrum hlutum ríkis­
ins í bönkunum. Að sjálfsögðu er
nauðsynlegt að ígrunda vel tíma­
setningar og aðferðir við söluna
og grundvallaratriði að þannig sé
staðið að málum að ferlið sé opið
og gegnsætt. Með því móti er líkleg­
ast að víðtæk sátt náist um þessar
aðgerðir.
Skýra stefnu
um sölu banka
Lars Christensen
alþjóðahagfræðingur
Verðbólguvæntingar
hafa farið lækkandi
í rúm tvö ár og eru nú langt
fyrir neðan opinbert 2%
verðbólgumarkmið seðla-
bankans. Dollarinn hefur
styrkst verulega síðan Janet
Yellen tók við embætti
seðlabankastjóra snemma
árs 2014.
Eva Magnúsdótt-
ir, framkvæmda-
stjóri Podium
Hin hliðin
og óbeinni samkeppni við einkaaðila
auk þess sem ríkiseinokun er á ákveð­
inni starfsemi. Mörg íslensk fyrirtæki
komust í gegnum kreppuna með því
að útvista starfsemi sem ekki féll undir
kjarnastarfsemi þeirra og lækkuðu
þannig fastan kostnað. Rekstur Íslands­
pósts, ÁTVR, Ríkisútvarpsins, Sorpu og
Fríhafnarinnar telst seint til kjarna­
starfsemi og annars konar rekstrar­
form hentar þessum verkefnum betur.
Það mætti einnig skoða mennta­ og
heilbrigðismál betur. Nærtækt dæmi
um einkarekstur í heilbrigðismálum
er glæsileg þjónusta í Klínikinni. Ég hef
einnig trú á því að íslenskir kaupmenn
myndu rúlla því upp að selja Armani
og Gucci í Keflavík.
Nú er tækifæri til heildarstefnu­
mótunar í kjölfar laga um opinber
fjármál en markmið þeirra er að
stuðla að góðri hagstjórn og styrkri
og ábyrgri stjórn opinberra fjár­
mála. Stefnumótunin þarf að fela í sér
markmið um að fækka og hagræða í
ríkisrekstri m.a. með því að færa verk­
þætti til viðskiptalífsins. Smáþjóðin
Ísland rekur 182 ríkisstofnanir eða
eina ríkisstofnun á hverja tæplega
2.000 íbúa landsins. Viðskiptaráð
lagði 2015 fram 30 tillögur að fækkun
ríkisstofnana með fjórum tegundum
aðgerða: samrekstri, faglegum sam­
einingum, hreinum sameiningum
og aflagningu starfsemi eða fækkun
niður í 70 ríkisstofnanir. Þá vinnu
þarf að nýta. Skattfé er betur varið
til aukinnar menntunar, heilbrigðis­
þjónustu, forvarna og annarra nauð­
synlegra innviða.
Breytingar boða betri tíma og
blóm í haga. Við eigum að nýta þá frá­
bæru vinnu sem helstu sérfræðingar
í íslensku viðskiptalífi færa okkur.
Það eru jákvæðar breytingar í stjórn
Viðskiptaráðs, nýr formaður, Katrín
Olga Jóhannesdóttir, er fyrsta konan
í 99 ára sögu ráðsins. Hún tekur við
góðu starfi úr hendi Hreggviðs Jóns­
sonar og óska ég henni innilega til
hamingju. Hún ber kyndil framtíðar
og ég er bjartsýn á að með henni komi
jákvæðar breytingar í jafnréttissögu
landsins.
Nú er tækifæri til
heildarstefnumót-
unar í kjölfar laga um
opinber fjármál en markmið
þeirra er að stuðla að góðri
hagstjórn og styrkri og
ábyrgri stjórn opinberra
fjármála.
Birgir Ármannsson
alþingismaður
Ríkisfjármál
1 7 . f e b r ú a r 2 0 1 6 M I Ð V I K U D a G U r10 maRkaðuRiNN