Morgunblaðið - 03.09.2019, Qupperneq 11

FRÉTTIR 11Innlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. SEPTEMBER 2019
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
Blái herinn hefur hreinsað nærri 30
tonn af rusli úr fjörum landsins það
sem af er ári með dyggri aðstoð sjálf-
boðaliða.
Á dagskrá er strandhreinsun með
bandaríska sendiráðinu í Sandvík á
Reykjanesi 13. september og er fólk
beðið um að skrá þátttöku á reykja-
vikprotocol@state.gov. Einnig er
unnið að undirbúningi strandhreins-
unar friðlandsins í Akurey á Kolla-
firði á Alheimshreinsunardeginum
21. september. Umhverfisstofnun
(UST) hefur veitt Bláa hernum leyfi
til að hreinsa friðlandið og eins hefur
fengist leyfi frá Reykjavíkurborg.
Samkvæmt bréfi UST koma Blái her-
inn, Faxaflóahafnir, Björgunarsveitin
Ársæll, Special Tours, Whale Safari
og Reykjavíkurborg að verkefninu.
Gert er ráð fyrir að 5-15 manns vinni
að hreinsuninni í nokkrar klukku-
stundir þennan eina dag. Ruslið verð-
ur flutt í land.
Tómas J. Knútsson, stofnandi Bláa
hersins, sagði að þau væru í alþjóða-
samtökum sem skipuleggja Al-
þjóðahreinsunardaginn. „Þá eru
þjóðir heimsins hvattar til að tína rusl
í nærumhverfi sínu,“ sagði Tómas.
Hann sagði að Blái herinn hefði
ákveðið að hreinsa til í eyjum á Kolla-
firði og væri að leita stuðnings til
þess. Lögð verður áhersla á Akurey
og Engey að þessu sinni. Akurey er
friðuð og eyjarnar viðkvæmar og ekki
hægt að hleypa hverjum sem er
þangað. Fólk er hvatt til að hreinsa
nærumhverfi sitt á Alþjóðahreins-
unardeginum 21. september.
Nærri þrjátíu tonn af rusli
„Við vorum um helgina í austan-
verðri Herdísarvík með starfsfólki
Hampiðjunnar og hreinsuðum upp
tæp tvö tonn af drasli,“ sagði Tómas.
Hann sagði það færast í vöxt að
starfsfólk fyrirtækja gæfi sér tíma til
að hreinsa fjörur. Nýlega naut Blái
herinn aðstoðar sundhópsins Mar-
glyttnanna og fjölda sjálfboðaliða við
að hreinsa Mölvík við Grindavík.
Marglytturnar ætla að synda yfir
Ermarsund og safna áheitum sem
renna til starfs Bláa hersins, eins og
sjá má á Facebook-síðu þeirra.
„Þetta er mest rusl frá útgerðinni,
svona 80% af því sem við höfum
hreinsað á Reykjanesskaga er neta-
dræsur, kaðlar og tóg. Svo kemur líka
mikið plast, matarílát og umbúðir af
öllu tagi. Auk þess er annað drasl.
Allt sem mannskepnan framleiðir
endar uppi í fjöru,“ sagði Tómas.
Nærri 30 tonn af rusli úr fjörunum
 Blái herinn hefur unnið víða að hreinsun stranda  Sandvík á Reykjanesi og Akurey á Kollafirði
eru á dagskrá  Alheimshreinsunardagurinn er 21. september og þá er fólk hvatt til að hreinsa til
Ljósmynd/Blái herinn
Herdísarvík Starfsmenn Hampiðjunnar lögðu Bláa hernum nýlega lið við að hreinsa rusl úr fjörunni. Margt rekur á
fjörur landsins og er plast og önnur gerviefni mjög stór hluti ruslsins sem Blái herinn hefur fjarlægt.
Ólafur Bernódusson
Skagaströnd
Á 200 ára afmæli Jóns Árnasonar
þjóðsagnasafnara á dögunum af-
hjúpaði Guðni Th. Jóhannesson,
forseti Íslands, lágmynd eftir Helga
Gíslason myndhöggvara af Jóni við
Spákonufellshöfða á Skagaströnd.
Það verður að teljast hápunktur
tveggja daga hátíðahalda til minn-
ingar um þennan merka mann sem
Jón var.
Hátíðahöldin hófust með guðs-
þjónustu á fæðingarstað Jóns á
Hofi í Skagabyggð. Í messunni var
fylgt þeim hefðum sem tíðkuðust á
þeim tímum sem Jón dvaldi þar.
Síðan afhjúpaði Dagný Úlfarsdóttir,
oddviti Skagabyggðar, söguskilti
við félagsheimili sveitarinnar,
Skagabúð, sem stendur í túnfæt-
inum á Hofi. Að því loknu var öllum
viðstöddum boðið upp á súpu og
brauð í Skagabúð og á meðan fólk
gerði sér gott af veitingunum hélt
dr. Vilhelm Vilhelmsson fróðlegt er-
indi um vandalausa stúlku sem bjó
á Hofi samtíða Jóni.
Fullur salur af fólki
Að máltíð lokinni var haldið til
Skagastrandar þar sem fram fór
málþing um Jón Árnason, ævi hans
og störf. Eftir að Dagný Úlfars-
dóttir hafði boðið fólk velkomið hélt
forseti Íslands, Guðni Th. Jóhann-
esson, fyrsta erindið og fjallaði m.a.
um nauðsyn þess að halda þjóð-
legum arfi okkar til haga. Rósa
Þorsteinsdóttir, þjóðfræðingur hjá
stofnun Árna Magnússonar í ís-
lenskum fræðum, kom næst og
flutti erindi um Jón Árnason, ævi
hans og störf. Þar á eftir kom í
pontu sveitungi Jóns, Kristján
Sveinsson sagnfræðingur frá Tjörn
á Skaga. Hann nefndi erindi sitt
„Þjóðsögurnar í Skagabyggð“ og
ræddi vítt og breitt um það efni.
Lokaerindið á málþinginu var í
höndum dr. Ólínu Kjerúlf Þorvarð-
ardóttur, þar sem hún fjallaði um
þjóðsögurnar í hugum Íslendinga.
Góður rómur var gerður að öllum
erindunum á málþinginu af fullum
sal af fólki sem fylgdist áhugasamt
með. Milli atriða var tónlistar-
flutningur í höndum heimamanna á
Skagaströnd undir stjórn Hugrúnar
S. Hallgrímsdóttur, skólastjóra
Tónlistarskóla A-Húnavatnssýslu.
Lágmynd um líf og starf Jóns
Að málþinginu og kaffidrykkju
lokinni var haldið að Tjaldklauf í
Spákonufellshöfða þar sem Guðni
forseti afhjúpaði lágmynd af Jóni
Árnasyni eftir að oddviti sveitar-
stjórnar á Skagaströnd, Halldór
Gunnar Ólafsson, hafði flutt stutt
ávarp. Lágmyndin er á mannhæð-
arhárri stálplötu sem í eru greypt
ýmis tákn, sem að sögn Helga
Gíslasonar höfundar verksins, eiga
að tákna líf og starf Jóns Árnas-
onar.
Þegar athöfninni við lágmyndina
lauk var boðið til móttöku hjá
Rannsóknarsetri Háskóla Íslands á
Norðurlandi vestra á Skagaströnd.
Þar fluttu stutt ávörp dr. Vilhelm
Vilhelmsson, forstöðumaður Rann-
sóknarsetursins og Ingibjörg Stein-
unn Sverrisdóttir landsbókavörður,
sem opnaði sögusýningu um Jón í
húsnæði Rannsóknarsetursins við
þetta tækifæri.
Starfshópurinn sem undirbjó
dagskráratriðin til minningar um
Jón Árnason var undir forystu
Ingibjargar Steinunnar Sverris-
dóttur landsbókavarðar. Forsætis-
ráðuneytið og mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytið styrktu verk-
efnið auk Landsbókasafns, Árna-
stofnunar og fleiri aðila.
Minntust 200 ára afmæl-
is þjóðsagnasafnara
 Söguskilti og lágmynd af Jóni Árnasyni afhjúpuð við
Skagaströnd  Forseti Íslands flutti erindi á málþingi
Morgunblaðið/Ólafur Bernódusson
Lágmynd Helgi Gíslason myndhöggvari útskýrir listaverk sitt fyrir
forsetanum og öðrum áheyrendum á staðnum að afhjúpun lokinni.
Prestssonurinn Jón Árnason
fæddist á Hofi á Skaga 17.
ágúst 1819 og dvaldist þar
fyrstu sex ár ævinnar eða þar
til faðir hans, séra Árni Ill-
ugason, lést. Eftir það
þvældist Jón með móður
sinni, Steinunni Ólafsdóttur,
á nokkra bæi í sýslunni þar
til hann fór til hálfbróður
síns suður á land. Hann var
síðan settur til mennta og
varð stúdent frá Bessastaða-
skóla.
Eftir það gerðist hann
bókavörður, fyrst við Stifts-
bókasafnið og eftir að því var
breytt í Landsbókasafn varð
hann fyrsti landsbókavörður
Íslands. Einnig var hann
fyrsti forstöðumaður Forn-
gripasafns Íslands, sem síðar
varð Þjóðminjasafn Íslands.
Hann var biskupsritari um
tíma og kennari við Lærða
skólann ásamt því að hafa
umsjón með fjármálum skól-
ans.
Þrátt fyrir þessi merku
störf er Jón þó aðallega þekktur
fyrir stórvirki sitt „Íslenskar þjóð-
sögur og æfintýri“ sem komu út í
tveimur bindum á árunum 1862 til
1864. Hann safnaði sögum alveg
frá bernsku en hóf skipulega söfn-
un og skráningu á þjóðsögum, æv-
intýrum og þulum 1845 í samvinnu
við Magnús Grímsson félaga sinn.
Þeir gáfu út saman lítið safn árið
1852 sem bar heitið „Íslensk æv-
intýri“. Magnús lést 1860 þannig
að það lenti á Jóni að fylgja eftir
verki þeirra félaga og koma því í
útgáfu.
Hvatning frá Maurer
Það var ekki hvað síst fyrir atbeina
þýska prófessorsins Konrad von
Maurer að hægt var að gefa þetta
mikla verk út. Maurer kom til
landsins árið 1858 og hvatti hann
Jón mjög til áframhaldandi söfn-
unar. Þjóðsögunum var síðan kom-
ið til prentunar í Leipzig með lið-
sinni Maurer, sem fylgdist þar með
útgáfunni.
Kona Jóns var Katrín Þorvalds-
dóttir Sívertsen og eignuðust þau
einn son sem dó ungur. Jón Árna-
son lést 4. september 1888, þá
farinn að heilsu. Samtíðamenn
Jóns lýstu honum sem glaðsinna,
hlýlegum og hjálpsömum manni
með góða samskiptahæfileika.
Þessir eiginleikar hans hafa án efa
hjálpað honum við söfnun þjóð-
sagnanna.
Safnaði sögum frá bernsku
ÞJÓÐSAGNARITARINN JÓN ÁRNASON
Afkastamikill Jón Árnason frá Hofi á Skaga.
Bolir
Bæjarlind 6 | sími 554 7030
Við erum á facebook
Kr. 7.900
Str. 42-54