Morgunblaðið - 17.10.2019, Side 24

24 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. OKTÓBER 2019
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Fjarkönnun með drónum, hita-
myndavélar og rannsóknir á bor-
kjörnum er meðal þess sem notað
hefur verið við fornleifaskráningu
og rannsóknir í þjóðgarðinum á
Þingvöllum. Þar er sagan í hverju
skrefi og sérstaða Þingvalla er mikil
þar sem mikið er til af ritheimildum
bæði í fornritum sem og öðrum
heimildum.
Kraftur í verkefnið síðustu ár
Notkun á nýjustu tækni hefur
leitt til þess að minjar hafa bæst við
þær sem áður voru þekktar og hægt
er að greina betur eldri minjar und-
ir þeim yngri og lögun minja verður
skýrari. Einnig hefur verið hægt að
staðsetja minjar sem voru skráðar á
19. og byrjun 20. aldar en staðsetn-
ing hafði verið á reiki.
Einar Á.E. Sæmundsen þjóð-
garðsvörður segir að fornleifa-
skráning hafi staðið yfir á Þingvöll-
um með hléum síðan árið 2010, en
síðustu tvö ár hafi verið settur
kraftur í verkefnið. Hann segir að
rannsóknir síðustu tveggja ára hafi
skilað margvíslegum niðurstöðum.
Margrét Hrönn Hallmundsdóttir
fornleifafræðingur hefur haldið ut-
an um vinnuna frá upphafi og unnið
náið með þjóðgarðsverði sem hefur
verið tengiliður við verkefnið.
Gunnar Grímsson, fornleifa-
fræðinemi og áður landvörður á
Þingvöllum, hefur séð um dróna-
loftmyndatökur og þróað aðferðir
við að nýta þá tækni í þessari vinnu.
Miklar minjar
á Miðmundatúni
Á Miðmundatúni, fyrir sunnan
Þingvallabæinn, hefur verið notast
við borkjarna og fjarkönnun til
rannsókna. Stór skáli hefur smátt
og smátt komið í ljós án þess að
yfirborði hafi verið raskað, en með
nýrri tækni er hægt að finna útlínur
búðatófta. Þannig hafi fyrri vís-
bendingar um stóran skála verið
staðfestar á nokkuð öðrum stað en
hefðbundið var að horfa til í þing-
helginni, að sögn Einars.
Fundist hafa miklar minjar á
Miðmundatúni síðustu áratugi, m.a.
húsgrunnar og hleðslur að bygg-
ingum. Þar fannst árið 1957 kopar-
gripur sem síðar kom í ljós að var
biskupsbagall sem er skreyttur endi
á stöfum biskupa eða ábóta. Grip-
urinn er einn af kjörgripum Þjóð-
minjasafnsins enda var hann
greindur frá fyrri hluta 11. aldar.
Skömmu eftir aldamót gerði
Fornleifastofnun Íslands ses. rann-
sóknir á mörgum stöðum á Þing-
völlum með stuðningi
kristnihátíðarsjóðs. Rannsóknir
voru m.a. gerðar í Miðmundatúni,
þar sem gerðir voru könnunar-
skurðir og síðar var svæði opnað til
frekari rannsókna. Í ljós kom þykk-
ur veggur úr torfi og grjóti og svart
gólflag.
Breytir myndinni
Rannsakendur veltu því upp að
mögulega væri um að ræða minjar
um fyrstu búsetu á Þingvöllum eða
óþekktar þingminjar. Þó voru vís-
bendingar um varanlegri búsetu en
ætla má af þingminjum. Meðal ann-
ars var fjallað um þessar rannsóknir
í Morgunblaðinu 14. júlí 2006 undir
fyrirsögninni: „Breytir mynd okkar
af Þingvöllum“.
Í rannsóknum í Miðmundatúni í
sumar voru borkjarnar teknir í
beinni línu út frá gólfinu sem rann-
sakað var af Fornleifastofnun. Í ljós
kom gólflag beggja vegna sem stað-
festir að húsið gæti verið allt að 30
metra langt. Einnig komu fram
merki um fleiri byggingar í kring.
Sett var út hnitakerfi og tekinn bor-
kjarni sem staðfesti stærri bygg-
ingu.
„Þegar allt er tekið saman eru
mjög sterkar vísbendingar um að í
Miðmundatúni sé stór skáli og fleiri
byggingar sem líklega tengjast
fyrstu búsetu á Þingvöllum. Vonir
standa til að hægt verði að kort-
leggja þær byggingar enn frekar á
næsta ári með fjarkönnun,“ segir í
samantekt þjóðgarðsvarðar.
Þyrpingar minni búða
Drónamyndir og myndir teknar
með hitamyndavélum, sem og þrí-
víddarmyndgreining, leiddu til þess
að gerð var borkjarnarannsókn á
nokkrum stöðum í búðum innan
þinghelginnar. Var þar staðfest að
veggjabrot sem koma fram á þess-
um myndum voru af eldri þingbúð-
um sem yngri og minni búðir frá
hinu svokallaða síðara búðaskeiði,
17.-18. öld, eru byggðar ofan á. Eldri
búðirnar virðast töluvert stærri og
kemur það heim og saman við lýs-
ingar á búðum frá þjóðveldisöld,
samkvæmt samantekt frá þjóð-
garðsverði.
Einar segir að drónamyndir hafi
sýnt þyrpingar minni búða hér og
þar í þinghelginni, sérstaklega vest-
an megin ár, einnig í kringum kirkj-
una og út á Spöng. Þessar þústir
gefist væntanlega tækifæri til að
skoða og greina síðar. Á Spönginni
hafi svæðið verið rannsakað norðar
en áður og þar hafi fundist leifar af
mannvirki sem ekki hafi áður verið
skráð. Einar segir líklegt að þar sé
um búðarþúst að ræða, en erfitt sé
að greina það návæmlega í gegnum
grasið og svörðinn.
„Á Spönginni eru minjar sem eru
hringlaga og gerðar úr torfi og ofan
á þeim er yngri þingbúð. Margir
Áður óþekktar minjar bætast við
 Ný tækni notuð við fornleifarannsóknir á Þingvöllum  Fleiri minjar á Spöng en vitað var um
 Hugmyndir um uppgröft á búðarúst og uppbyggingu  Stefnt að frekari rannsóknum undir vatni
Ljósmyndir/Einar Á.E. Sæmundsen
Í syðra búðasvæðinu Sylvía K. Ragnarsdóttir og Margrét H. Hallmundsdóttir fornleifafræðingur taka borkjarna.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Þingvellir Einar Á.E. Sæmundsen
þjóðgarðsvörður.
 SJÁ SÍÐU 26
Fornleifaskráning hefur staðið
yfir á Þingvöllum með hléum
síðan árið 2010, en fornleifa-
skráning felur í sér að rit-
heimildir, örnefnaskrár, gömul
kort, loftmyndir og ljósmyndir
eru skoðuð til að finna vís-
bendingar um minjar og síðan
er gerð vettvangsrannsókn.
Þá eru sýnilegar minjar mæld-
ar upp með nákvæmum upp-
mælingartækjum, þeim lýst
og þær ljósmyndaðar. Minjar
sem eru horfnar eða aðeins
ritheimildir eru til um eru líka
skráðar.
Í borkjarnarannsóknum í ár
á stöðum, sem höfðu komið
fram við rannsóknir með
drónum, var markmiðið að
staðfesta hvort um var að
ræða minjar og hvers eðlis
þær væru.
Skráning
fornleifa
MEÐ HLÉUM FRÁ 2010
Hjólastillingar
Opið mánudaga til fimmtudaga kl. 7.45-17.00, föstudaga kl. 7.45-16.00
Flatahrauni 7 | 220 Hafnarfirði | Sími 565 1090 | www.bjb.is
SAMEINUÐ GÆÐI
Húðfegrun ehf | Vegmúli 2 | Sími 533 1320 | www.hudfegrun.is
Tímapantanir í síma 533 1320
Við tökumvel ámóti ykkur í Vegmúla2
Dermapen (MicroNeedling)
Húðslípun
Augnlyfting
Okkur er ann
t um
þig og þína hú
ð!
Hafðu samba
nd
við okkur