Morgunblaðið - Sunnudagur - 20.10.2019, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20.10. 2019
Þ
egar dagsverkinu lýkur, stóru eða
smáu, þykir okkur mörgum gott að
hverfa á vit einhvers sem er ólíkt
hinu daglega dútli. Ritstjórum þykir
notalegt ef þeir rekast á mann á
göngustígnum og spyrja tíðinda og
sá segir umhugsunarlaust að það sé eiginlega ekkert
að frétta.
Það er eiginlega besta frétt þess dags þótt maður
hefði ekki viljað fá hana í fangið mikið fyrr en þarna.
Svo kemur auðvitað í ljós í spjallinu að það er sitt-
hvað áhugavert að frétta þótt það teljist ekki fjöl-
miðlamatur í hefðbundnum skilningi.
Falið vald er farið
Áður fyrr voru fjölmiðlamenn tiltölulega fámennur
hópur og talinn geta haft mikið um það að segja hvort
atburðir hvers dags yrðu færðir til bókar í sögunni
eða ekki. Væri það ekki frétt yrði það aldrei saga.
Netið, sem heimurinn er nú fastur í, hefur tekið
stóra klípu af þessu valdi frá fjölmiðlungum. Frétta-
miðlun bloggheima er andstyggileg um margt og
ljóst orðið að ofsagróðafyrirtækin sem eiga „netið“
hafa óskráðar samsærisreglur sem ráða sífellt meiru
um það hvað telst sannleikur, hvað skuli falið, feikað
eða fíflað eða skuli skína fyrst, efst og skærast á
skermi þess sem spyr.
En þrátt fyrir allt þetta og margt fleira vont sem
þessu fylgir er það sennilega gott að vald fjöl-
miðlanna hafi verið takmarkað og er þetta fullyrt þótt
ekki sé það endilega óskastaða að öllu leyti.
Sama gildir um skoðanamyndun, þótt þar rísi and-
styggðin í hæstu hæðir, eins og bent hefur verið á.
En það er á hinn bóginn mikils virði að glufur hafa
opnast fyrir sjónarmið og upplýsingar sem veikja
samsæri og oflæti þagnarblokkarinnar. Og þótt þar
sé enn aflsmunur er eðli sannleikans það sama og
dropans sem holar steininn.
En það er stutt síðan fjölmiðlar misstu stóran hluta
af alræðisvaldi sínu og í því felst einmitt gildið, því að
alræðið breytist í meinseimd sem engu eirir.
Sem síst skyldi
Sá fjölmiðill sem misnotar stöðu sína umfram alla
aðra er sá sem er sérstaklega ætlað að lögum að gera
það ekki. Þetta er ríkisfjölmiðillinn sem almenningur
kostar.
Fyrir fáeinum árum var í senn þrengt að almenn-
ingi sem hafði engin úrræði lengur til að sýna óbeit á
nauðungarstuðningi við fjölmiðil sem daglega og oft á
dag af fullkominni ósvífni og brotavilja gengur á svig
við þau lög sem eru forsenda tilveru hans.
Og um leið var tryggt að borgararnir ættu ekki
lengur neina aðkomu að því að hemja mestu mis-
brúkun miðilsins.
Fólk kvartar við þetta blað ef grein sem það sendir
inn til birtingar bíður vegna plássleysis í fáeina daga.
Og þeir eru til sem birt hafa fjölda greina í blaðinu
sem kalla það ritskoðun sé varlega bent á að best sé
fyrir þá sjálfa, blaðið og lesendur þess að hóf sé á.
Blöð í nágrannalöndunum birta ekki nema í undan-
tekningartilvikum greinar frá öðrum en eigin starfs-
mönnum eða völdum pistlahöfundum.
Hér eru aðsendar greinar mikilvægur þáttur í
bland við annað efni og blaðinu þykir mikill fengur að
því að fólkið í landinu telji sig eiga rétt á aðgengi að
því, óháð þeim sjónarmiðum sem ritstjórn þess legg-
ur áherslu á.
Enginn maður á þess háttar aðgang að fjölmiðl-
inum sem þeir eru neyddir til með skattfógetavaldi að
styðja. Það eru bara sérstakir vildarvinir og skoðana-
bræður „okkar“ sem hafa „frjálsar hendur“ á þeim
miðli.
Þá var þessi kostur til
Tvö dæmi, annað að utan og hitt innan lands, sýna
glöggt hversu hin lokaða fjölmiðlun hefur breyst og
stór hluti af ofurvaldi hennar hefur horfið.
Winston Churchill tapaði kosningum sárgrætilega
illa eftir að hann hafði birst og barist sem bjargvætt-
ur þjóðarinnar í heimsstyrjöldinni síðari. Hann varð
foringi stjórnarandstöðu og sendi á þeim árum frá
sér stórvirki um hina nýliðnu sögu og hlaut bók-
menntaverðlaun Nóbels fyrir. Sjálfum þótt honum að
betur hefði farið á að veita sér friðarverðlaun þess
sama. Þegar Churchill fékk bókmenntaverðlaunin
1953 var hann orðinn forsætisráðherra á nýjan leik
(’51) en hann gat ekki vegna lasleika tekið sjálfur á
móti þeim. Churchill hafði fengið tiltölulega vægt
heilablóðfall ári fyrr og jafnaði sig vel en hinn 23. júní
1953 fékk hann mun alvarlegra áfall í lok kvöldverð-
arboðs í Downing-stræti. Hann kvaddi heiðurs-
gestinn. Um morguninn var komið í ljós að Churchill
hafði lamast öðru megin, en hann lét koma sér fyrir
við ríkisstjórnarborðið og hélt ríkisstjórnarfund án
þess að nokkur áttaði sig á hvað hefði gerst.
Blaðakóngar alþýðuna geta...
Læknar og hjúkrunarlið fylgdi honum svo til Chart-
well, sumarseturs hans. Þangað komu helstu „blaða-
kóngar“ Bretlands til leynifundar og ákváðu þeir að
þessum veikindum skyldi leynt fyrir þingi og almenn-
ingi. Þess var gætt að BBC fengi ekki veður af því að
neitt hefði gerst.
Opinberlega var sagt að nú væri sumartíð og
læknar teldu að forsætisráðherrann hefði ofreynt sig
og ætti að nýta næstu vikur til hvíldar. Tvennt undra-
vert gerðist. Þetta samsæri fréttabarónanna hélt og
gamli forsætisráðherrann tók að braggast hægt en
örugglega. Í október kom Churchill loks fram opin-
berlega á ný er hann flutti stórræðu á ársþingi
Íhaldsflokksins og þótti takast vel. Þar með var frétt-
in um hið alvarlega heilablóðfall hans orðin að ekki-
frétt.
Er óumdeilt að þetta gæti ekki gerst á síðari
tímum, þótt vilji sambærilegs hóps stæði til þess. Og
það að hin glæfralega áætlun barónanna gekk upp
byggðist að nokkru á hinni óvenjulegu og einstæðu
persónu sem í hlut átti og þeim mikla lífsvilja sem
Churchill sýndi.
Hefðu þessar ráðagerðir farið út úr þúfur hefðu
komið kröfur um að forsætisráðherrann segði þegar í
stað af sér, en svo illa vildi til að „krónprinsinn“ Eden
lá einnig veikur um sömu mundir.
Ógleymanlegur morgunn
Hið íslenska atvik var um enn alvarlegri atburð,
brunann á Þingvöllum fyrir 49 árum. En þar þurfti
aðeins að halda fréttabann í tiltölulega stuttan tíma.
Á þeim tíma hófst dagskrá Ríkisútvarpsins kl. 7 á
morgnana. Þennan morgun byrjaði hún á flutningi
sorgarlaga. Smám saman tók almenningur að átta sig
á að eitthvað mjög alvarlegt hefði skeð. Símalínur
hitnuðu. Ekki hefur verið athugað af þessu tilefni
hversu lengi þetta stóð, en í minningunni var það
lengi, hversu margir sem stundarfjórðungarnir voru
sem þurfti til að ná til þess fólks sem næst stóð, og
ótækt þótti að þyrfti að heyra þessi miklu ótíðindi í
útvarpi.
Hraðahindranir
óæskilegar á
vonarstrætum
’
Enginn maður á þess háttar aðgang að
fjölmiðlinum sem þeir eru neyddir til
með skattfógetavaldi að styðja. Það eru bara
sérstakir vildarvinir og skoðanabræður „okk-
ar“ sem hafa „frjálsar hendur“ á þeim miðli.
Reykjavíkurbréf18.10.19