Morgunblaðið - 19.11.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. NÓVEMBER 2019
Við höfnina Rétt er að nýta vel þær birtustundir sem gefast eins og þessi gerði við höfnina á dögunum.
Eggert
Annað árið í röð er
Svíþjóð það land sem
hefur besta orðsporið
samkvæmt mati stofn-
unarinnar Reputation
Institute. Matið bygg-
ist á 58.000 viðtölum
við fólk í Frakklandi,
Japan, Kanada, Rúss-
landi, Bretlandi,
Þýskalandi og Banda-
ríkjunum. Könnunin
sýnir að Svíþjóð skar-
ar einkum fram úr í góðum lífs-
kjörum og efnahagsstöðugleika. Að
auki eru Svíar taldir vingjarnlegir
og opnir og Svíþjóð er álitið öruggt
land til dvalar. Í ár útnefndi Barna-
hjálp Sameinuðu þjóðanna, UNI-
CEF, Svíþjóð sem fjölskylduvæn-
asta land veraldar og stofnunin US
News & World Report telur Svíþjóð
vera það land sem best sé fyrir kon-
ur að búa í.
Þrátt fyrir þennan góða árangur
stendur Svíþjóð frammi fyrir marg-
háttuðum áskorunum og vanda-
málum. Engin þessara vandamála
eru þó óleysanleg. Æ oftar rekst ég
á blaðagreinar þar sem farið er
mjög niðrandi orðum um Svíþjóð.
Þessar greinar eru allar keimlíkar,
litaðar megnri andúð á útlendingum
og innihalda hrein ósannindi. Spjót-
um er beint að sam-
félagsmódeli okkar
sem byggist á sam-
stöðu og þeirri velferð-
arstefnu sem við Svíar
höfum valið okkur.
Greinar sem þessar
birtast í mörgum lönd-
um og sjást líka á síð-
um íslenskra dagblaða.
Um það bil 170.000
Sýrlendingar á flótta
undan stríðsátökum
hafa fengið hæli í Sví-
þjóð. Því er stundum
velt upp hvort við ættum ef til vill
að skammast okkar fyrir það. Það
gerum við ekki – við erum stolt.
Þetta er stærsta mannúðaraðgerð
sem Svíþjóð hefur unnið að síðan í
seinni heimsstyrjöld. Flestum þeim
sem fá hæli í Svíþjóð mun vegna vel
en þessi einstaklega viðamikla mót-
taka flóttafólks er líka mikil áskor-
un og umfangsmikið verkefni fyrir
samfélag okkar. Fimmti hver flótta-
maður er barn sem mun þurfa á
sameiginlegum stuðningi okkar að
halda um margra ára skeið.
Svíþjóð er lítið land og þar búa
aðeins 0,14% jarðarbúa. Síðustu ald-
irnar höfum við verið háð fólksflutn-
ingum inn í landið, háð því að fólk
frá öðrum heimshlutum veldi sér
búsetu í landi okkar. Svíar eru í dag
10 milljónir og þar af eru 1,8 millj-
ónir þegna fæddir í öðru landi. Þeir
eru flóttamenn frá stríðshrjáðum
svæðum, en einnig atvinnurek-
endur, vísindamenn, námsmenn og
aðstandendur þeirra.
Reynsla okkar er sú að aðlögun
taki tíma. Fólk sem er nýkomið þarf
að læra tungumálið og bæta við sig
námi til þess að verða gjaldgengt á
sænskum vinnumarkaði. Svíþjóð
valdi snemma að berjast gegn at-
vinnuleysi með bættri þekkingu í
stað þess að skapa láglaunastörf.
Enn er atvinnuleysi meðal þeirra
sem eru nýkomnir til landsins allt of
algengt og varir of lengi en reynsla
okkar sýnir að langflestir eru komn-
ir út á vinnumarkaðinn innan átta til
tíu ára. Börn þeirra, önnur kynslóð
innflytjenda, fæðast með allt aðrar
forsendur en foreldrar þeirra.
Þannig styrkist Svíþjóð.
Fólk er ekki vandamálið. Starfs-
vilji fólks er okkar mesti auður.
Sprengju- og skotárásir eru gríð-
arlega alvarlegar og fá réttilega
mikla athygli bæði í Svíþjóð og öðr-
um löndum. Slíkar árásir hafa verið
afar fátíðar í Svíþjóð en þeim hefur
fjölgað. Tíðni manndrápa í Svíþjóð
er sú sama og t.d. í Danmörku og
Skotlandi (1,1 á 100.000 íbúa), en
hærri en á Íslandi (0,9 á 100.000
íbúa), eins og Morgunblaðið greindi
einnig nýlega frá. Þrátt fyrir mikla
fjölgun íbúa er fjöldi þeirra sem
drepnir voru vegna banvæns ofbeld-
is í Svíþjóð árið 2018 minni en árið
2017 sem og tíu árum áður – 2007.
Ríkisstjórnin hefur þó gripið til
ýmissa umfangsmikilla aðgerða til
að koma böndum á glæpastarfsem-
ina og handtökum og ákærum hefur
fjölgað mikið. Réttarríkið mun ekki
lúta í lægra haldi. Nýleg rannsókn
sýnir að undanfarin ár hefur glæpa-
tíðnin minnkað á þeim svæðum þar
sem hún var hæst.
Í neikvæðri umfjöllun um Svíþjóð
er því oft haldið fram að sænska rík-
isstjórnin þaggi niður gagnrýn-
israddir. Þetta er að sjálfsögðu al-
rangt. Svíar eru meðal fremstu
þjóða heims þegar kemur að fjöl-
miðlafrelsi og tjáningarfrelsi. Lög-
um hefur þó verið breytt á þá leið
að ólöglegt er að lýsa yfir hatri í
garð hópa fólks á grundvelli kyn-
þáttar, húðlitar, þjóðernis, uppruna,
trúarsannfæringar eða kyn-
hneigðar. Þetta nær einnig til sam-
félagsmiðla, þar sem hatursorðræða
gat áður vaðið uppi. Við höfum fellt
samfélagsmiðlana undir það reglu-
verk sem okkur finnst að eigi að
gilda í lýðræðissamfélagi og það
kemur augljóslega við kaunin á
þeim sem er annt um frelsi sitt til að
hata aðra.
Sem sendiherra Svíþjóðar á Ís-
landi heyri ég daglega jákvæðar
frásagnir um góð samskipti landa
okkar. Viðskipti aukast, við höldum
til náms og förum í frí í löndum okk-
ar sitt á hvað. Við erum sammála
um þau markmið að vera í far-
arbroddi í loftslagsmálum og sjálf-
bærni. Sameiginlegt gildismat og
samhugur Norðurlandaþjóðanna
eiga sér djúpar rætur. Við getum
lært margt hvert af öðru. Sá kraftur
sem umlykur Norðurlöndin er ein-
stakur á heimsvísu.
Þær áskoranir sem við stöndum
frammi fyrir í dag eru nýjar en þær
eru ekki á nokkurn hátt erfiðari úr-
lausnar en þær áskoranir sem kyn-
slóðirnar á undan okkur sigruðust á.
Það er því sannfæring mín að við
munum líka geta leyst úr okkar
verkefnum.
Fyrst og síðast snýst málið um
samvinnu og sameiginlegt gild-
ismat.
Eftir Håkan Juholt » Spjótum er beint að
samfélagsmódeli
okkar sem byggist á
samstöðu og þeirri vel-
ferðarstefnu sem við Sví-
ar höfum valið okkur.
Håkan Juholt
Höfundur er sendiherra
Svíþjóðar á Íslandi.
Fólk er ekki vandamálið
Aðgerðaáætlun rík-
isstjórnarinnar 2018-2030
var kynnt í september 2018.
Enginn þarf að efast um
augljósan metnað í þeirri
viðleitni að draga úr losun
gróðurhúsalofttegunda.
Greinilegur vilji er einnig til
þess að stuðla að aukinni
kolefnisbindingu þannig að
Ísland geti staðið við mark-
mið Parísarsamningsins
2013. Þar fyrir utan hefur
ríkisstjórnin stefnt að kol-
efnishlutleysi 2040. Áætl-
unin samanstendur af að-
gerðum á mörgum sviðum.
Dregnar eru fram tvær lyk-
iláherslur: 1. Orkuskipti í
samgöngum. 2. Átak í kol-
efnisbindingu. Í fyrri grein
um þessi mál benti ég á
hversu brekkan er brött í
orkuskiptum í samgöngum,
þrátt fyrir að rafbílum fari
mjög fjölgandi. Umferðin
eykst einfaldlega enn og
stærri ökutækjum á bensíni eða olíu fer
enn sem komið er fjölgandi.
Hitt stóra verkefnið er bindingin. Í
áætluninni segir að ráðist verði í átak við
endurheimt votlendis, birkiskóga og
kjarrlendis, sem og stöðvun jarðvegseyð-
ingar og frekari landgræðslu og nýskóg-
rækt. Ég ætla ekki að fjalla frekar um
endurheimt votlendis sem sérstaka lofts-
lagsaðgerð, enda bindur hún ekki kolefni.
Hún er fyrirbyggjandi og mikilvæg sem
slík, þótt örðugt geti reynst á endanum að
sýna fram tölulegan á árangur með óyggj-
andi hætti. Ísland hefur hins vegar skýrar
heimildir til bindingar með skógrækt og
landgræðslu upp að ákveðnu marki innan
loftslagssamnings Sþ.
Áform um bindingu rekast illilega á það
sem kalla má íslenska gróðurpólitík. Ein-
staklingar og stofnanir á vegum ríkisins
takast harkalega á um tegundaval, hvort
eigi og megi notast við erlendar tegundir.
Í texta ríkisstjórnarinnar er sérstaklega
kveðið á um birki. Íslenska kræðubirkið
og kjarrskógar binda um 1/10 hluta þess
sem hægt er að ná með hagstæðustu sam-
setningu annarra tegunda. Þannig myndu
alaskaösp og stafafura í samlífi soga til sín
kolefni úr lofthjúpnum um tíu tonn á hekt-
ara lands á ári. Þá er miðað við einkar
þéttan loftslagsskóg með um 2.500 gróð-
ursetningum á hektara lands.
Ef birkið verður ofan á þarf
tíu sinnum meira land og
kostnaður eykst í svipuðu
hlutfalli.
Stofnanir ríkisins
ráða í raun
Skógræktin, Land-
græðslan og Náttúru-
fræðistofnun eru þegar farn-
ar að grafa sér skotgrafir til
langtímahernaðar. Þetta eru
ríkisstofnanir, ekki málsmet-
andi einstaklingar eða fé-
lagasamtök. Gróðurpólitíkin
getur nefnilega verið grimm
og heiftúðug, menn hafa
þannig á þessum vígstöðvum
rifist um lúpínuna í áratugi.
Áðurnefndar stofnanir,
ásamt fleirum, s.s. Umhverf-
isstofnun og Skipulags-
stofnun, ráða í raun fram-
gangi í þessum málum. Ekki
stjórnmálin eða sjálf rík-
isstjórnin. Löggjöf leyfisveit-
inga er skýr. Nýskógrækt yf-
ir tilteknum mörkum þarf í
matsferli skipulagsáætlana.
Einnig landgræðsluáætlun. Allar þessar
stofnanir koma að ákvörðun á endanum og
reynslan segir að slíkt ferli geti tekið mörg
ár og allsendis óvíst um niðurstöðu. Á
meðan verða of fáar plöntur gróðursettar í
tilgangi bindingar.
Í mínum huga þarf Alþingi að íhuga í al-
vöru að aftengja núverandi lagaramma um
matsferli skógræktar- og landgræðslu-
áætlana svo ríkisstjórnin nái fram sínum
markmiðum í loftslagsmálum. En gróð-
urpólitíkin endurspeglast líka inn í stjórn-
málin. Þar er rétti farvegurinn og rétt að
menn takist á og komist að niðurstöðu sem
löggjöfin tekur mið af. Mikilvægt að sjón-
armið landslags- og lífríkisverndar kallist
á við uppgræðslu og bindingu með teg-
undum sem ekki eru upprunar hérlendis.
Veröldin er hins vegar ekki svart/hvít þeg-
ar kemur að þessum málum.
Tregðulögmálið vinnur eins og oftast
með frestun og frekari skoðun. Stjórnvöld
þurfa hins vegar í loftslagsmálum að vera
einbeitt og setja sér raunhæf markmið.
Fylgja þarf eftir áætlunum af festu ef ekki
á illa að fara í skuldbindingum Íslands fyr-
ir árið 2030. En sú hætta er klárlega fyrir
hendi.
Eftir Einar
Sveinbjörnsson
» Í mínum
huga þarf
Alþingi að íhuga
í alvöru að af-
tengja núver-
andi lagaramma
um matsferli
skógræktar- og
landgræðslu-
áætlana.
Einar Sveinbjörnsson
Höfundur er veðurfræðingur og stjórn-
armaður í Skógræktarfélagi Reykjavíkur.
Kolefnisbindingin
er þyrnum stráð