Morgunblaðið - 20.12.2019, Side 20

20 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 2019
Gunnlaugur Snær Ólafsson
gso@mbl.is
Þ
að hefur verið nóg um að vera hjá
Landhelgisgæslunni á árinu sem er
að líða, að sögn Georgs Kr. Lárus-
sonar, forstjóra Landhelgisgæsl-
unnar, sem segir jafnframt alla við-
bragðsaðila hafa mátt þola mikið álag „þegar
umfangsmikil verkefni eru annars vegar. Því
skiptir öllu að það séu valdir menn og konur í
hverju rúmi“.
„Eins og svo gjarnan er hjá Landhelgis-
gæslunni hefur árið verið annasamt á öllum
vígstöðvum. […] Landhelgisgæslan er svo
heppin að búa yfir öflugu og vel þjálfuðu
starfsfólki sem þarf að glíma við hin ýmsu
mál og þarf að vera til taks þegar mikið ligg-
ur við. Það sýndi sig enn og aftur á dögunum
þegar óveðrið geisaði um allt land. TF-LIF
var flogið til Akureyrar þar sem hún var til
taks auk þess sem varðskipið Þór sinnti hin-
um ýmsu verkefnum á Norðurlandi eins og
séraðgerða- og sprengjueyðingardeild stofn-
unarinnar. Á bak við skipulagningu og sam-
skipti voru svo varðstjórar í stjórnstöð og
starfsmenn aðgerðasviðs. Allir sem að þessu
komu stóðu sig óaðfinnan-
lega.“
Þá hafa „hefðbundin Land-
helgisgæsluverkefni verið fyr-
irferðarmikil eins og alltaf er.
Það er óhætt að segja að árið
hafi verið viðburðaríkt,“ segir
Georg. Þyrluútköllum fækkaði
þó milli ára, en 2018 var lík-
lega einstakt ár í þeim efnum
enda var það metár ef litið er til fjölda út-
kalla. Það ár voru heildarútköll flugdeildar
Landhelgisgæslunnar 278.
Þrekvirki á Norðurlandi
Óveðrið sem gekk yfir landið 11. og 12. des-
ember fór líklega ekki fram hjá mörgum
landsmönnum og urðu víða skemmdir auk
þess sem sumir landshlutar urðu rafmagns-
lausir í marga daga. Þá er víða enn rafmagns-
dreifikerfi í viðkvæmri stöðu og hafa ráða-
menn meðal annars sagt veikleika hafa
afhjúpast í óveðrinu. Forstjórinn segir Land-
helgisgæslunni hafi gengið vel að takast á við
þær aðstæður sem sköpuðust.
„Áhöfnin á Þór og sérfræðingar unnu þrek-
virki þegar tókst að sjá Dalvík og nærliggj-
andi byggðarlögum fyrir rafmagni. Þetta var í
fyrsta skipti sem varðskipið Þór var nýtt sem
hreyfanleg rafstöð. Við hönnun skipsins var
horft til þess að mögulegt yrði að senda raf-
magn í land þar sem þörf væri á vegna raf-
magnsleysis. Það var einstaklega ánægjulegt
að geta aðstoðað íbúa með þessum hætti og
sýnir vel hve miklu máli skiptir að varðskipin
séu vel tækjum búin til að takast á við alls-
kyns verkefni,“ segir Georg.
Forstjórinn segir margar hendur hafa kom-
ið að málum þegar óveðrið skall á og að sam-
vinna starfsmanna Landhelgisgæslunnar og
annarra viðbragðsaðila hafi verið til fyrir-
myndar. „Áhöfnin á varðskipinu Þór stóð í
ströngu alla vikuna sem og áhöfnin á TF-LIF
sem var til taks fyrir norðan daga og nætur.
Starfsmenn varnarmálasviðs brugðust hratt
og örugglega við þegar óskað var eftir C 130
Herkúles flugvél frá danska flughernum sem
flutti starfsmenn séraðgerðasviðs og björg-
unarsveitarfólk á Akureyri.
Landhelgisgæslan er Dönum afar þakklát
fyrir hversu hratt þeir brugðust við. Um leið
og við óskuðum eftir aðstoð sneru þeir flug-
vélinni við sem var á leið til Grænlands með
jólavarning. Það er ómetanlegt að eiga þess
kost að geta leita til nágrannaþjóðanna þegar
mikið liggur við. Allir voru boðnir og búnir að
hjálpa okkur. Norðmenn voru einnig tilbúnir
að senda flugvél frá Noregi en svo vel vildi til
að danska vélin var hér við land.“
Það voru starfsmenn séraðgerða- og
sprengjueyðingardeildar sem fóru með
dönsku vélinni og tóku þeir að sér skipulagn-
ingu öryggismála vegna leitarinnar að
drengnum sem féll í Núpá. Var sú skipulagn-
ing gerð í samvinnu við lögreglu og aðra við-
bragðsaðila, en stjórnun á leitinni var flókin,
að sögn Georgs. Það var síðan áhöfnin á TF-
LIF sem kom auga á unga piltinn sem féll í
ána. Var það einnig hlutverk þyrlunnar að
fljúga með sérfræðing Landsnets í þeim til-
gangi að kortleggja skemmdir á rafmagns-
línum.
„Það er á svona stundum sem það sést
glögglega hversu vel viðbragðsaðilar á Íslandi
vinna saman og eru mikið fagfólk. Björgunar-
sveitir, slökkvilið, lögregla, Landhelgisgæslan
og aðrir. Allir stóðu sig frábærlega og eiga
hrós skilið fyrir aðkomu sína,“ segir hann.
Ekkert skip við eftirlit
Er forstjórinn er spurður hvort nokkurt skip
hafi sinnt eftirliti á meðan varðskipið Þór hafi
séð Dalvík fyrir rafmagni, seg-
ir Georg svo ekki vera og að
takmörkuð fjárframlög hafi
orðið til þess að ekkert skip
gæslunnar hafi verið á sjó
hluta þess tíma sem Þór var
við bryggju fyrir norðan.
„Landhelgisgæslan gerir út
tvö varðskip og tvær áhafnir.
Það þýðir að yfir vetrarmán-
uðina er siglingaáætlun Landhelgisgæslunnar
þannig að annað skipið er þrjár vikur á sjó á
meðan hitt er þrjár vikur í höfn. Æskilegast
væri að hafa þrjár áhafnir til að geta haft tvö
skip á sjó stóran hluta ársins en það kostar
fjármuni sem við eigum ekki. Fyrstu dagana
á meðan varðskipið Þór var bundið við
bryggju á Dalvík var fasta áhöfnin á Tý í fríi.
Ráðstafanir voru gerðar til þess að manna Tý
ef mikið hefði legið við.
Þarfagreining og áhættumat Landhelgis-
gæslunnar gerir ráð fyrir að ætíð séu tvö
varðskip á sjó hverju sinni með sambærilega
getu og Þór, það er skip með yfir 100 tonna
toggetu, vel búið til björgunar- og slökkvi-
starfa og af þeirri stærð að það geti athafnað
sig í þeim veðrum og því sjólagi sem við búum
við á Íslandi. Eins og staðan er í dag er annað
varðskipið á sjó hverju sinni en æskilegast
væri að þau væru tvö á sjó stærstan hluta
ársins. Til þess að svo gæti orðið þyrfti að
hafa þrjú varðskip í rekstri auk þriggja
áhafna. Í dag eru tvö varðskip í rekstri og
tvær áhafnir. Eins væri mögulegt að auka út-
haldsdaga með tveimur skipum ef við hefðum
þrjár til fjórar áhafnir.“
„Stjórnvöld búið vel að
Landhelgisgæslunni“
Hins vegar bendir Georg á að dómsmála-
ráðherra hafi fengið verkfræði- og ráðgjafar-
fyrirtækið NAVIS til að gera þarfagreiningu
á varðskipaflota Landhelgisgæslunnar og tel-
ur forstjórinn þetta fyrsta skrefið í endurnýj-
un flotans. „Þá fögnum við því að heimild hafi
verði veitt til að selja varðskipin Ægi og Tý.
Skipin hafa staðið fyrir sínu í gegnum tíðina
en eru komin til ára sinna. Ægir hefur ekki
verið í hefðbundnum rekstri í rúm fjögur ár
og ekki er til fjármagn til að koma skipinu í
nothæft ástand. Á næstu árum er því fyrirséð
að endurnýja þarf varðskipaflota Landhelgis-
gæslunnar.“
Breytingar á skipaumferð og þróun á haf-
inu umhverfis landið undanfarin ár hefur
breytt starfsumhverfi Landhelgisgæslunnar
talsvert, að sögn Georgs. Skemmtiferðaskipin
sem hingað koma séu orðin fleiri, auk þess
sem bæði flutningaskipin og fiskiskipin hafa
orðið stærri. Bætist við að umferð um haf-
svæðin umhverfis Ísland hefur aukist og
„siglingaleið stórskipa yfir Atlantshafið liggur
oft á tíðum innan íslensks hafsvæðis þar sem
sjófarendur nýta sér veðurupplýsingar til að
krækja fyrir lægðagang í Norður-Atlants-
hafi“.
Georg tekur sérstaklega fram að það sé
„Árið anna-
samt á öllum
vígstöðvum“
Hjá Landhelgisgæslunni er viðburðaríkt ár að baki og hefur mikið
álag verið á starfsmönnum stofnunarinnar. Forstjórinn hrósar
öllum viðbragðsaðilum fyrir fagmennsku þeirra, en bendir jafn-
framt á að fjárfestinga er þörf til þess að gæslan hafi þá við-
bragðsgetu sem þörf er á.
Georg Kr. Lárusson, forstjóri
Landhelgisgæslunnar, segir mikil
tækifæri í mannlausum loftförum,
en þau hafa sínar takmarkanir.
„Það er á svona
stundum sem það sést
glögglega hversu vel
viðbragðsaðilar á
Íslandi vinna saman.“
Starfsmönnum gæslunnar
þykir ekkert tiltökumál að
síga úr þyrlu í varðskip.